Een bloedige actie van Israëlische commando’s tegen Turkse deelnemers aan de eerste vredesvloot leidde tot een zware crisis tussen de twee landen.

Vorige week onthulde de Israëlische krant Haaretz dat de Israëlische minister voor Strategische Aangelegenheden Moshe Yaalon in Genève geheime gesprekken voerde met Feridun Sinirlioglu, de directeur-generaal van het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken. Later bevestigde de Israëlische onderminister van Buitenlandse Zaken, Danny Ayalon, de contacten in een gesprek met Turkse journalisten. Volgens Ayalon zijn de spanningen voorbij nu de Turkse verkiezingen achter de rug zijn.

De Turkse premier Recep Tayyip Erdogan en zijn AK-partij hebben de stembusslag van 12 juni overtuigend gewonnen. Israëlische diplomaten gaan ervan uit dat die zege Turkije weer op een “pragmatische” koers zal brengen.

Offensief in Gaza

Turkije bevroor zijn betrekkingen met Israël begin 2009, na het omstreden offensief van het Israëlische leger in de Gazastrook. De relaties verslechterden nog toen Israëlische soldaten vorig jaar in een populair programma op de Turkse zender TRT als bloeddorstige verdrukkers werden opgevoerd. Tijdens een diplomatiek onderhoud dat daarop volgde, deed onderminister Ayalon er alles aan om de Turkse ambassadeur in zijn land te vernederen.

In mei vorig jaar kwam het bijna tot een echte breuk tussen de twee landen. In een poging enkele schepen tegen te houden die hulpgoederen wilden vervoeren naar de Gazastrook, doodden Israëlische commando’s negen Turkse hulpverleners van de Islamitische Stichting voor Humanitaire Hulp (IHH) aan boord van een Turks schip. Israël blokkeert de toegang tot de Gazastrook omdat terroristen er misbruik zouden maken van veel ingevoerde producten. De actie tegen de Marmara, het Turkse schip, vond plaats in internationale wateren.

Turkije bleef sindsdien formele verontschuldigingen eisen van Israël, terwijl de regering van dat land alleen haar “spijt” wil betuigen over de dood van de activisten.

Griekenland

Na het incident met de vredesvloot begon de Israëlische premier Benjamin Netanyahu de relaties met Griekenland aan te halen, de regionale rivaal van Turkije. Maar economisch legt het bijna bankroete land veel minder gewicht in de schaal dan Turkije.

Netanyahu reageerde dan ook meteen op de verkiezingsoverwinning van Erdogan. Hij feliciteerde de Turkse premier en liet weten te hopen dat de twist tussen de twee landen spoedig kan worden bijgelegd.

De opstand in Syrië biedt volgens Israëlische diplomaten een bijkomende kans om de relaties met Turkije te verbeteren. Syrië vormde een belangrijke schakel in Turkse plannen om een strategische relatie uit te bouwen met Irak en Iran, maar nu brokkelt het fundament daaronder weg. Turkije vreest bovendien een steeds grotere toestroom van Syrische vluchtelingen, onder wie ook Koerden. Zowel Turkije als Syrië kennen sterke Koerdische minderheden.

IHH blijft aan de wal

Onder druk van de VS en de Turkse regering heeft de IHH, een Turkse organisatie, haar deelname aan de nieuwe vredesvloot voor Gaza geschrapt. De uitleg is dat de IHH al haar aandacht wil concentreren op de hulp aan de Syrische vluchtelingen. De Israëlische onderminister Ayalon begroette de beslissing van de IHH en stelde dat ze zou bijdragen tot de verzoening tussen de twee landen.

In Turkije zou ook bezorgdheid over het aangekondigde rapport van een onderzoekscommissie van de VN over de incidenten rond de eerste vredesvloot meespelen in de wens om de plooien met Israël glad te strijken. Het rapport, dat binnen twee weken zou worden gepresenteerd, is naar verluidt heel kritisch voor Turkije. Volgens een hoge Israëlische regeringsmedewerker die in Haaretz geciteerd wordt, heeft Turkije Israël gevraagd in te stemmen met een afgezwakte versie van het rapport.

Intussen gaan de voorbereidingen van de tweede vredesvloot gewoon door. In Griekenland en havens van andere landen aan de Middellandse Zee oefenen activisten hoe ze geweldloos weerstand kunnen bieden aan commando’s die hun schepen bestormen. In de Israëlische kustwateren trainen Israëlische mariniers hoe ze schepen kunnen overmeesteren zonder al te veel geweld te gebruiken.