Of je nu in Europa of in Zuid-Brazilië bent: overal voltrekt zich hetzelfde scenario. Varkens worden na zes maanden in vrachtwagens gejaagd, richting slachthuis. Kippen al na vijf weken.

De weg ligt bezaaid met soja. Het oogsten en het vervoer van soja naar de exporthavens brengt een verlies mee van 6 procent; in sommige streken met slechte wegen loopt dat verlies zelfs op tot 8 procent. Het is maar een begin van de eindeloze ketting die voedselketen heet. Verspillingsketen zou waarschijnlijk een beter woord zijn.

Laranjas: duizenden verhalen van corruptie

De motorista (buschauffeur) weet veel over de streek. Ook over de ‘laranjas‘ (letterlijk ‘sinaasappels’) of hoe via stromannen/vrouwen overheidsgeld voor eigen gebruik wordt achterover gedrukt. Zo privatiseerde toenmalig gouverneur Jaime Lerner in de jaren negentig een deel van de wegen in de staat Paraná.

Hij gaf voor een periode van 25 jaar een exploitatieconcessie aan een firma waarvan hijzelf de grootste aandeelhouder blijkt te zijn. De motorista meent te weten dat toentertijd drie miljoen real per dag bij de Banco do Brasil werd binnengebracht. Het was goed voor een deel van de opbrengst van de door iedereen gecontesteerde hoge taksen op de autowegen van de staat.

Het geld werd met een privé-auto naar de bank gebracht. Met volle medewerking van de bankdirecteur werd deze som dagelijks overgeschreven naar de bankrekening van Lerners dochter in Argentinië. Lerners dochter, een laranja? Zo vallen er duizenden verhalen van corruptie te noteren in dit immense land, waar ondertussen miljoenen mensen proberen te overleven.

Probleem is dat niemand het durft of kan bewijzen. Of de praktijk nu nog doorloopt, kan hij niet bevestigen. Jaime Lerner is de internationaal geroemde architect-burgemeester-gouverneur, die de hoofdstad Curitiba uitbouwde tot een zogenaamde ‘groene’ stad met veel aandacht voor duurzaam openbaar vervoer.

Brazilië, een land van overvloed en verspilling

‘s Avonds ga ik eten in pizzeria Don Sini. Ja, eenmaal per jaar ga ik naar deze vreetbarak. Eigenlijk alleen maar voor de dessertpizza’s met ‘Calzone de morange‘ (Calzone van aardbeien). Onbestaande in Europa: zoete pizza’s! Of althans, ik ken ze niet in Europa.

Maar wat moet je er hier zoal bij nemen? Het is een ‘rodígio de pizza’, zoals je hier rodízio de carne (churrasco) hebt, rodízio de peixe (vis), etc.  Eten tot je er bij neer valt, met andere woorden. La grande bouffe.

Ze blijven met stukken pizza afkomen, tot je echt uitroept: “Nu is’t genoeg geweest!”. Ondertussen hoor je niet de randen van de pizza op te eten. Die worden in ‘t midden op een bord gelegd. Om weggegooid te worden.

Als zuinige, beleefde Vlaming eet ik die wel op. Het vuilbakbord blijft leeg en ik kan de toevloed aan diverse pizza’s duidelijk niet meer aan. Best stresserend, want ze staan om de minuut met nieuwe pizza aan je tafel.

En Europa dan?

Er wordt veel weggegooid in restaurants, maar hoe zit dat globaal genomen in de gezinnen? In Brazilië zou gemiddeld 30 procent van wat geoogst wordt, uiteindelijk verloren gaan aan  vervoer, rotten en weggooien. Bijna zes op de tien van de Europese huishoudens meent dat zij niet te veel afval produceert, zo blijkt uit een Eurobarometerstudie. Dat staat in sterk contrast met de halve ton afval die Europeanen elk jaar weggooien.

EU-burgers zijn zich evenmin bewust van de hoeveelheid voedsel dat verspild wordt. Uit een Britse studie blijkt immers dat een vierde van de voedingsmiddelen weggegooid wordt, terwijl 60 procent van die verspilling vermeden had kunnen worden.

Het is niet alleen een onnodige ecologische belasting. Denk maar wat er aan water, grond en energie nodig was om een stuk vlees in de ijskast te krijgen … om het daar vervolgens te laten rotten. “Zuiniger omspringen met voedsel zou gezinnen ongeveer 500 euro per jaar besparen”, zegt EU-Commissaris voor Leefmilieu, Janez Potocnik. (1)

Agro-ecologische intensivering

Op een studiedag in het Europees Parlement (2) stelde Bob Watson het onlangs op zijn manier: “Dertig tot veertig procent van de voedselproductie wordt wereldwijd verspild, zowel in het Noorden als in het Zuiden van onze planeet.” Watson coördineerde tot drie jaar geleden het VN-rapport ‘Landbouw op een kruispunt’ (IAASTD) (3).

In dit onderzoek van 400 wetenschappers wordt gesteld dat we geen industrialisering van de landbouw nodig hebben, maar dat de boerenlandbouw met agroforestry en andere agro-ecologische systemen voort moet worden ondersteund en uitgebouwd. Een warm pleidooi voor agro-ecologische intensivering i.p.v. input-intensivering.

Speciaal VN-rapporteur voor het Recht op Voedsel, de Belgische hoogleraar Olivier de Schutter, was op de EP-studiedag dezelfde mening toegedaan: “De overheden hebben een kortzichtige reflex op de voedselcrises: ze stimuleren vooral de productie. Zo wordt er geen link gelegd tussen de voedsel-, de milieu- en de armoedecrisis. Agro-ecologie is de enige uitweg.”

Als we aan eiwittransitie willen werken, is het niet alleen zaak van minder dierlijke eiwitten te eten, maar ook van wereldwijd minder voedsel te verkwisten. In de agro-ecologische intensivering zal er minder plaats zijn voor een hoge consumptie van dierlijke proteïnen. Gelukkig maar.

Luc Vankrunkelsven

Luc Vankrunkelsven is medewerker bij Wervel vzw.