Tom MacMaster is een veertiger, oorspronkelijk uit Georgia in de VS, maar woont momenteel in het Schotse Edinburgh waar hij een masteropleiding volgt aan de universiteit. Zijn proefschrift gaat over de belegering van Constantinopel in de zevende eeuw en hij doet een aparte studie over de internationale slavenhandel tussen het Romeinse Rijk en de Vikingen. Niet iets wat meteen met Syrië te maken heeft.

Tijdens zijn jaren in college was MacMaster geïnteresseerd in Palestijnse kwesties maar voelde zich na verloop van tijd meer en meer betrokken bij Syrië. Hij heeft trouwens ervaring met het Midden-Oosten, een regio die hij meerdere malen bezocht. Tijdens de.eerste Golfoorlog maakte hij zelfs deel uit van een vredesmissie van studenten die militaire actie tegen Irak wilden verhinderen.

Zijn interesse in Syrië verdiepte nog toen hij Britta Froelicher huwde en met wie hij in 2008 Syrië bezocht. Momenteel werkt Froelicher aan een doctoraat over de economische ontwikkeling in Syrië aan de universiteit van Saint-Andrews.

In februari creëerde hij de blog “A Gay Girl in Damascus” en blogde als het personage Amina Abdallah Araf al Omari, een lesbische, jonge vrouw uit Damascus. In 2007 had hij al eens geblogd als dit personage in de blog met de titel “Amina Arraf’s Attempts At Art (and Alliteration)” dat fictie en non-fictie vermengde. Vermoed wordt dat Froelicher ook meewerkte aan de blog.

Oppervlakkige berichtgeving en ‘liberaal orientalisme’

Onder een titel die de lezer moet doen geloven dat het om een verontschuldiging gaat, schreef hij zondag 12 juni vanuit zijn vakantieadres in Istanboel op de blog van ‘Amina’, “terwijl de verteller fictief mag geweest zijn, zijn de feiten in deze blog waar en niet misleidend wat betreft de situatie ter plaatse.”

Dit gebeurde enkel uren nadat de publicatie van het bewijsmateriaal blootgelegd tijdens het onderzoek naar ‘Amina’ geleverd door enkele medewerkers van de Electronic Intifada hem dwong om ‘uit de kast’ te komen.

Verder schreef hij dat hij hoopte dat men evenveel aandacht zal besteden aan de mensen in het Midden-Oosten als aan zijn blog. Mensen op wiens situatie hij “een licht heeft trachten te werpen voor een westers publiek,” gaat hij verder.

Door de ervaring met zijn blog schreef hij teleurgesteld te zijn over de oppervlakkige berichtgeving over het Midden-Oosten. Ook werden zijn gevoelens “van een alomtegenwoordigheid van een nieuwe vorm van liberaal oriëntalisme bevestigd,” schreef hij.

Verder dan deze, door veel emotioneel betrokkenen, als neerbuigend gepercipieerde mededelingen kwam het niet. Geen verontschuldiging aan de tienduizenden mensen die bekommerd waren om het lot van iemand van wie zij dachten die moest vrezen voor haar leven, voor wie zij zich ingezet hadden — er werden bijvoorbeeld petities opgezet op sites als change.org — en van wie zij dachten dat zij echt bestond.

MacMaster is dan ook van oordeel dat hij niemand gekwetst heeft.

Reputatie bezoedeld van alle bloggers in de regio

Mustapha die blogt op Beirutspring.com maakte dan ook korte metten met MacMasters ‘verontschuldiging’.

“Dank je voor het misleiden van tienduizenden mensen in het steunen van ‘Amina’, door het lid worden van Facebookgroepen en het veranderen van onze avatars op Twitter. Dank je om ons idioten te doen lijken en voor het afleiden van onze aandacht van mensen die echt gemarteld worden in Syrische gevangenissen.”

Volgens Mustapha heeft MacMaster de reputatie bezoedeld van alle bloggers uit de regio die in het Engels bloggen: “Op een dag wanneer ik ontvoerd wordt door mijn regering zullen veel lezers er niets om geven omdat ik een andere Amina zou kunnen zijn. Een fictieve identiteit verzonnen door een westerse dwaas met goede bedoelingen.”

Misleiding en valse informatie

Ali Abunimah en Benjamin Doherty van de Electronic Intifada publiceerden hun bevindingen die leidden naar MacMaster om de personen achter de blog van ‘Amina’ ertoe te bewegen op te houden met de aan de gang zijnde misleiding en het verspreiden van valse informatie.

Zo schrok MacMaster er niet voor terug om foto’s te gebruiken die hij van de Facebookpagina van Jelena Lecic, een willekeurige vrouw uit Londen zonder banden met Syrië of MacMaster, gehaald had en deze te laten doorgaan voor foto’s van ‘Amina’ en haar familie.

Media wereldwijd plaatsten deze foto’s bij berichten die gewag maakte van Amina’s onrustwekkende verdwijning op 6 juni en de daaropvolgende dagen. Hoewel Lecic sympathiseert met personen in situaties zoals beschreven op Amina’s blog was zij hierdoor ontzettend van streek en bevreesd.

Daarnaast stoorden Abunimah en Doherty zich ook aan de hoax omdat deze schadelijk was voor personen die oprecht geloofde in de lotgevallen van ‘Amina’ en omdat er verwarring werd gezaaid en energie en aandacht afgeleid van personen die echt in gevaar verkeren in Syrië en andere landen in de regio.

Politieke schade en sociaal vertrouwen geschaad

De misleiding ging ver. Zo werden er ook profielen gemaakt van ‘Amina’ op datingsites (met Lecic’ foto), hield ‘Amina’ meerdere interviews via e-mail en chat en onderhield ze zelfs maandenlang een online relatie met de Canadese Sandra Bagaria.

Liz Henry, schrijfster en webontwikkelaar, vertrouwd met ‘fictional blogging’ en die samenwerkte met Abunimah en Doherty schreef op 7 juni al over haar twijfels die ze had bij de echtheid van ‘Amina’.

“Veel mensen hebben een goede reden om hun identiteit te verbergen en om online relaties te ontwikkelen onder een pseudoniem”, schreef ze zondag. Redenen hiervoor kunnen zijn om een deel van hun persoonlijkheid te uiten dat problematisch zou zijn voor hun professionele carrière. Ze kunnen genderissues hebben of in familiale omstandigheden verkeren die het onveilig maakt om zich als homo te uiten, etc.

“Geen van allen zijn echter een excuus voor misleiding of manipulatief gedrag.” Ook Henry is van mening dat MacMaster tijd verspild heeft van de mensen- en holebirechtenactivisten die solidariteitsacties organiseerden voor ‘Amina’, van journalisten en iedereen die oprecht bezorgd is om de politieke situatie in Syrië.

“Door hun leugens hebben zij het weefsel van sociaal vertrouwen geschaad. Leugens en hoaxes richten onmiskenbaar schade aan in gemeenschappen,” verklaarde ze. Daarnaast werd er volgens haar ook politieke schade aangericht.

Voorlopig vraagtekens achter ware motieven

Hoewel velen ook van mening zijn dat Tom MacMaster zich zelf schuldig heeft gemaakt aan het ‘oriëntalisme’ dat hij anderen verwijt, zijn er toch mensen die het eens zijn met hem en vinden dat hij toch een belangrijke stem voor onderdrukten zou hebben gecreëerd.

Over de motieven die de schrijver van “A Gay Girl in Damascus” dreven, weten we voorlopig nog steeds niet het fijne. Wat hij meegeeft in zijn ‘verontschuldiging’  zegt bitter weinig.

Wou hij genderidentiteiten verkennen? Werd hij uit gevoelens van onveiligheid gedreven tot het creëren van alter ego’s die dapper het gevaar trotseren? Dompelt hij zich graag onder in internetdrama en geniet hij van de creatie van geloofwaardige fictie? Is hij geestesziek? Het blijft gissen.

Hij zocht in ieder geval niet de publiciteit als de persoon achter het personage. Integendeel, hij heeft tot op het laatste moment er alles aan gedaan om de illusie van ‘Amina’ als een levensecht persoon in het leven te houden en te herstellen waar dit beschadigd was. Wat hem waarschijnlijk gelukt zou zijn zonder het speurwerk van de Electronic Intifada.

Wat wel een feit is, is dat de blog erg goed en overtuigend werd geschreven en er behoorlijk wat tijd en inspanningen in werden geïnvesteerd.

MacMaster heeft na zijn ontmaskering aangekondigd in de loop van de volgende dagen de media te woord te zullen staan. Misschien zal dat ons wijzer maken. Zijn ‘verontschuldiging’ wordt alvast door velen niet aanvaard.

* * *

Update

Ondertussen heeft MacMaster de naam van zijn blog veranderd in “A Hoax” en er een uitgebreide verklaring op gepubliceerd waarin hij zich ditmaal echt verontschuldigt en zijn verklaring geeft over hoe het blog van ‘Amina’ zich ontwikkelde..

Op de website van The Guardian kan je al een video bekijken met een eerste interview dat plaatsvond over Skype.