Frankrijk is dit jaar voorzitter van zowel de G8 als de G20. De G20-top komt op 3 en 4 november bijeen in Cannes. Voor president Sarkozy een uitgelezen gelegenheid om zijn imago internationaal op te krikken, een jaar voor de presidentsverkiezingen van 2012.

Dat Afrika daarbij niet mag ontbreken, spreekt voor zich gezien de nauwe relaties die Frankrijk onderhoudt met zijn ex-koloniale gebieden. Sarkozy was op zaterdag 21 mei nog de eregast in Yamoussoukro, de hoofdstad van Ivoorkust, voor de officiële inauguratie van Alassane Ouattara als nieuwe president van het diep verscheurde land.

Zesde keer een G8-top in Frankrijk

Voor Frankrijk is het al de zesde keer dat het deze zwaarbeveiligde topconferentie organiseert: Rambouillet in 1975, Versailles in 1982, Parijs in 1989, Lyon in 1996 en Evian in 2003. Sinds de G8 van 2002 worden telkens ook enkele Afrikaanse staatshoofden uitgenodigd op de westerse top. Traditioneel zijn dat de stichtende landen van het Nieuwe Partnerschap voor de Ontwikkeling van Afrika (NEPAD): Zuid-Afrika, Algerije, Egypte, Ethiopië, Nigeria en Senegal, aangevuld met het land dat de Afrikaanse Unie voorzit en de lopende NEPAD-voorzitter. 

Een jaarlijks terugkerend thema op de G8 sinds de top van Evian in 2003 is er ook maar gekomen onder Franse druk: het G8 Evian Action Plan for Africa. Steunend op het NEPAD-netwerk wil het Forum for the Partnership with Africa officieel de dialoog tussen de westerse donoren, multilaterale instellingen en Afrikaanse staatshoofden aanzwengelen.

Dit Forum komt ten minste twee keer per jaar samen en wordt afwisselend voorgezeten door twee Afrikaanse landen en twee donorlanden. Voor de donorlanden zijn dat het land dat de G8 organiseert en een ander OESO-land dat geen lid is van de G8. 

Merkwaardige keuze van Sarkozy

Op zich is het dus niets nieuw dat Afrikaanse presidenten worden uitgenodigd op de G8, maar de keuze van Sarkozy voor de drie extra invités is wel merkwaardig te noemen. De presidenten van Ivoorkust, Niger en Guinee zijn alle drie onlangs verkozen in omstandigheden die soms bijzonder pijnlijk en gewelddadig zijn verlopen.

Vooral in Ivoorkust is de verkiezing van Ouattara gepaard gegaan met een heropflakkering van de burgeroorlog waarbij – naar voorlopige schattingen van de VN – minstens 3.000 mensen zijn omgekomen sinds december 2010. Ouattara’s voorganger, Laurent Gbagbo, weigerde zich bij zijn verkiezingsnederlaag neer te leggen en bleef zich halsstarrig vastklampen aan de macht, ook na talloze bemiddelingspogingen van de Afrikaanse Unie en ECOWAS.

Uiteindelijk heeft een gezamenlijk militair ingrijpen van de VN-blauwhelmen van ONUCI met een forse Franse luchtondersteuning – op uitdrukkelijk verzoek van VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon – de doorslag gegeven.

“Voorbeeldige democratische paden”

Ouattara heeft hierdoor heel wat krediet kwijtgespeeld en wordt door zijn tegenstanders graag afgeschilderd als de ‘man van Sarkozy’, terwijl hij toch het vertrouwen genoot van een groot deel van de Afrikaanse staatshoofden. Hij zal de steun van de G8 meer dan nodig hebben om zijn verwoeste en verscheurde land weer op te bouwen en de economie – vooral de export van cacao – aan te zwengelen.  

Volgens een officiële verklaring van het Franse G8-voorzitterschap zijn de drie ex-kolonies van Frankrijk op de top in Deauville uitgenodigd omdat ze de voorbije maanden hebben aangetoond “voorbeeldig democratische paden te bewandelen”.

“De mensen in Ivoorkust vochten voor hun soevereiniteit, voor de wettelijkheid van verkiezingen. Het voorbeeld van Ivoorkust is een zeer sterk signaal voor de democratie. Het toont aan dat ook zwart Afrika een nieuwe fase ingaat, mensen willen net als in Noord-Afrika niet langer dictaturen”, aldus Anne Ouloto, een woordvoerder van Ouattara.

Rijke grondstoffen, arme bevolking

Buurland Guinee-Conakry, een land dat sinds zijn onafhankelijkheid van Frankrijk in 1958, waarbij het als enige land ‘non‘ zei tegen de plannen van toenmalig president Charles De Gaulle om een Frans-Afrikaanse gemeenschap op te richten, heeft vooral veel dictaturen gekend.

Alpha Condé werd op 7 november 2010 de eerste democratisch gekozen president, na een verkiezingsproces dat moeizaam verliep en waarbij ook veel politiek en etnisch gekleurd geweld kwam kijken. Sinds het uitroepen van Condé tot winnaar is het wel relatief rustig in het land, al blijft de extreme armoede van een groot deel van de bevolking sociaal protest uitlokken.

De nieuwe Nigerese president Mahamadou Issoufou werd verkozen op 12 maart na een woelige overgangsperiode die volgde op de militaire staatsgreep van februari 2010 waarbij Mamadou Tandja van de macht werd verdreven.

Ondanks de aanzienlijke minerale rijkdommen (bauxiet in Guinee en uranium in Niger) behoren beide landen tot de armste landen ter wereld. Ivoorkust is een land met regionale ambities, maar is door de jarenlange politieke crisis en burgeroorlog economisch enorm verzwakt.

Beloften van Gleneagles waren loze woorden

De drie landen vertrouwen op de steun van de G8-landen, maar geloven al lang niet meer dat de toezeggingen gedaan in 2005 op de mediagenieke G8-top in het Schotse Gleneagles om de ontwikkelingshulp voor landen van Sub-Sahara Afrika te verdubbelen, zal worden gehaald.

Bij de voorstelling van het Franse G8- en G20-voorzitterschap op 15 februari zei Sarkozy dat “de rijke landen moeten werk maken van een innovatieve financiering van ontwikkeling waarbij de rol van de privésector als motor moet worden erkend”. De klemtoon zou moeten liggen op armoedebestrijding, voedselveiligheid en de ontwikkeling van infrastructuurprojecten.

Sarkozy wees ook op het belang van “goed bestuur, transparantie in het gebruik van de inkomsten uit grondstoffen en strijd tegen corruptie”. De gekende neoliberale recepten dus die de laatste jaren de ontwikkelingsagenda meer en meer zijn gaan bepalen. Over het feit dat de rijke landen er niet in zullen slagen om de VN-millenniumdoelstellingen tegen 2015 te halen, sprak hij niet.

Afrikaanse Unie als ‘onderaannemer’

Een gevoelig punt dat zeker in Deauville op de agenda staat, is de rol die de Afrikaanse Unie hoe langer hoe meer speelt als ‘onderaannemer’ voor de VN (en zelfs voor de NAVO en Africom) in veiligheidskwesties.

Daarbij komt dan Somalië op de voorgrond waar momenteel Oegandese en Burundese troepen aan de zijde van de machteloze overgangsregering proberen om een centraal staatsgezag te herstellen. Maar ook Soedan dat naar alle waarschijnlijkheid in juli zal worden opgesplitst in een noordelijk en zuidelijk deel.

Ook de strijd tegen de ‘terreurdreiging’ in met name in de Sahara, en de beheersing van de migratiestromen uit Afrika komen aan bod. Om de Afrikaanse leiders tot meer toegevingen op dit vlak te bewegen, heeft Sarkozy zich sterk gemaakt dat hij zal pleiten voor een pemanente zetel voor het Afrikaanse continent in de VN-Veiligheidsraad.

President Bingu wa Mutharika van Malawi, die momenteel de Afrikaanse Unie voorzit, noemde Sarkozy daarom in februari “een ware vriend van Afrika”. Afwachten of dat ook de mening zal zijn van de Afrikaanse staatshoofden na de top in Deauville.