De Oegandese president Yoweri Museveni op een affiche voor de presidentsverkiezingen van 2011 (ontwerp: Samson Mwaka)
Opinie, Nieuws, Wereld, Afrika, Politiek, Rekrutering, Oeganda, Presidentsverkiezingen, President Ben Ali, Yoweri Museveni, National Resistance Movement (NRM), Verkiezingsfraude, Hosni Moebarak, Kizza Besigye, Sandrine Perrot, CERI, Machtsbasis, National Agricultory Advisory Services, Presidentscampagne, Affiches, Bruine enveloppen, Buganda-koninkrijk -

Oeganda: Ben Ali, Moebarak, … volgt Museveni?

In Oeganda gaat de confrontatie tussen de oppositie en het regime van president Yoweri Museveni in stijgende lijn. Donderdag werd oppositieleider Kizza Besigye voor de vierde keer in drie weken tijd door de oproerpolitie met veel geweld gearresteerd. De Franse Oeganda-experte Sandrine Perrot schreef al voor de verkiezingen van 18 februari een analyse over wat er aan de hand is.

donderdag 28 april 2011 17:05
Spread the love

Eind januari 2010 vroeg een journalist de Oegandese president Yoweri Museveni, die al vijfentwintig jaar aan de macht is, of hij het niet te warm kreeg nu Ben Ali in Tunesië door zijn volk was afgezet. Museveni antwoordde dat je de levensduur en de relatieve slagkracht van een regime niet door elkaar mag halen.

Toegegeven, de situatie in Oeganda is anders dan in het Tunesië van Ben Ali of het Egypte van Moebarak. Het leger blijft er een betrouwbare pijler van het regime, en de oppositie is al geruime tijd in staat mensen op de been te brengen.

Zowat alle peilingen beloven Museveni bij de verkiezingen in februari meer dan 65 procent van de stemmen. De leiders van de NRM (National Resistance Movement, de partij van de president), gaan uit van een overwinning van meer dan 75 procent (nvdv: uiteindelijk haalde Museveni een betwiste 68 procent).

Met spanning uitkijken naar vierde kandidatuur

Ondanks de herhaaldelijke aankondigingen van Museveni’s ‘big win’, kijken diezelfde kopstukken met meer spanning dan gewoonlijk naar deze vierde kandidatuur van de president.

Al meerdere maanden rekruteert het Oegandese leger versneld nieuwe troepen. Strijdkrachten ontplooien zich op het platteland. Opmerkelijk: ook de politie, die totnogtoe stelselmatig in de schaduw van het leger stond, krijgt meer manschappen.

Eén van Museveni’s vertrouwelingen, majoor-generaal Kale Kahiyura, werd met de taak belast de politie te herstructureren, op te leiden en te herbewapenen. De president heeft ook zijn zoon, Muhoozi Kainerugaba, tot het hoofd van de presidentiële garde benoemd, die in 2009 uitgebreid werd, en samensmolt met de elitetroepen van de speciale strijdkrachten.

Extra politie-agenten

De regering en een oppositiepartij moedigden de opleiding en het ontplooien van een hele reeks plaatselijke hulpkrachten aan. Erg onrustwekkend, in het licht van mogelijke intimidatie-acties en geweld tijdens de verkiezingen: 18.000 speciale politie-agenten (special police constables) werden gerekruteerd om de stembureaus te bewaken, en per wijk nog eens zo’n 100 ‘crime preventers‘, veelal alleen gewapend met een stok. Daar bovenop kwamen dan de zwerm informele milities.

Museveni’s belangrijkste tegenstander, Kizza Besigye, dreigt er al op voorhand mee om eventuele fraude bij de verkiezingen aan te vechten – niet, zoals in 2006, voor het Hooggerechtshof, maar op straat. En de herhaaldelijke verklaringen van politie en leger dat elke vorm van geweld tijdens de verkiezingen de kop ingedrukt zou worden, klinken op plaatselijk niveau, veeleer als een poging tot intimidatie, dan als een initiatief om de orde en de veiligheid te bewaren.

Op 93 dagen 226 kieskringen bezocht

De aftredende president zelf heeft kosten nog moeite gespaard om het voortdurende afkalven van zijn macht (74,3 procent van de stemmen in 1996, 69,4 procent in 2001 en 59,2 procent in 2006), om te buigen. Al twee jaar doorkruist hij het land, met dank aan de steun van de NAADS (de National Agricultory Advisory Services of Nationale Landbouwadviesdiensten, een hulpprogramma voor kleine boeren).

De zesenzestigjarige president is de enige kandidaat die op 93 dagen tijd in wel 226 kieskringen een meeting gehouden heeft. Nieuwe strategieën zijn ontwikkeld om stemmen te trekken, vooral dan die van de jongeren die na de burgeroorlog (van 1981 tot 1986) zijn geboren. Voor hen is het beeld van Museveni als ‘vrijheidsstrijder’ immers maar oude koek.

Tijdens sommige van zijn verkiezingsmeetings verscheen hij in het gezelschap van plaatselijke R&B-sterren, en hij aarzelde niet om zelf een oud verhaal uit Ankole, zijn geboortestreek, op hiphopritmes te zetten. “Do you want another rap?” is inmiddels een hit geworden, zowel in de discotheken van Kampala en als gsm-ringtone.

Wat van deze campagne het meest zal bijblijven, zijn de gele T-shirts, bussen en affiches van de president, die in groten getale opgehangen worden langs de hoofdwegen, aan winkeltjes, collectieve taxi’s (matatu’s) en motortaxi’s (boda boda). Voorts worden deze verkiezingen gekenmerkt door de talrijke collectieve ‘bekeringen’ van de oppositie naar de NRM, die in de pers breed uitgesmeerd worden.

Bruine enveloppen uitgedeeld

Wat echter misschien nog het meest van al in ons geheugen gegrift zal blijven, zijn de bruine enveloppen die bij alle politieke manifestaties kwistig worden uitgedeeld.

Deze presidentscampagne is zeker de duurste die het Museveni-regime ooit heeft moeten bekostigen. De overvloed aan financiële impulsen en verkiezingsbeloftes noodzaakte de regering zelfs begin dit jaar een budgetverhoging van 600 miljard shilling (ongeveer 200 miljoen euro) te vragen.

Volgens de peilingen zal Kizza Besigye nochtans slechts 15 procent van de stemmen krijgen (nvdr: het werd uiteindelijk 26 procent). En zelfs dat resultaat moet, gezien de gespannen sfeer van de campagne, sterk gerelativeerd worden. Hij heeft de steun van de diplomaten voor een deel verloren, gezien zijn twee opeenvolgende verkiezingsnederlagen in 2001 en 2006, en zijn controversiële uitspraken over de ‘verdiensten’ van het regime van de toenmalige dictator Idi Amin.

Tot slot hebben de traditionele partijen, ondanks de vervanging van hun kopstukken, sinds de herinvoering van het meerpartijenstelsel in 2005 heel wat moeite gehad om hun basis te herstructureren, en maken ze weinig kans tegen de presidentiële verkiezingsmachine, die deels door de staat gefinancierd wordt.

Sleet op regime

Het financiële cliëntelisme door het regime wijst erop dat er sleet komt op de macht van Museveni en zijn medestanders. De president heeft de steun verloren van het koninkrijk Buganda, de meest bevolkte streek van het land.

Twistappels zijn de landhervormingen, het statuut van het traditionele koninkrijk binnen de Oegandese republiek, het regeringsgeweld tegen de opstanden kort na het in brand steken van de koningsgraven van Kasubi einde maart 2010, het wetsontwerp aangaande het statuut van de traditionele en culturele leiders (Traditional and Cultural Bill, 2011).

Maar vooral de beschuldiging dat de Banyankole, de inwoners van het gebied waaruit president Museveni afkomstig is, stelselmatig worden voorgetrokken als er postjes verdeeld moeten worden.

Binnen zijn eigen partij moet Museveni het hoofd bieden aan de kritiek van de verliezers van de voorverkiezingen van de NRM, die in groten getale als ‘onafhankelijke’ kandidaten naar de kiezer stappen, ook al is het dan tegen kandidaten van hun eigen partij.

Hete adem van opkomende generatie

De race voor de eventuele opvolging van Museveni heeft voor heel wat spanningen gezorgd onder de leiders van de partij, waarvan de oude garde de hete adem van een opkomende generatie ongeduldig geworden partijleden in de nek voelt.

Het is zonneklaar dat het regime kwetsbaarder en onzekerder is dan de peilingen en de verklaringen van de leiders van de NRM willen doen uitschijnen.

Museveni’s tweede bezoek, op enkele weken van de stembusgang, aan Teso, dat slechts 4 procent van de kiezers in het land telt, is veelzeggend. Elke stem telt. Museveni heeft dan ook de aanbevelingen gevolgd van zijn raadgevers, die ongerust waren geworden door de toestroom op de meetings van oppositieleider Besigye in die streek in het oosten van het land, die reeds in 2006 in handen van de oppositie was gevallen.

Hij besloot bijvoorbeeld om er voor de eerste keer de militaire parade van Tarehe Sita te organiseren, een evenement dat het begin herdenkt van de burgeroorlog, die van start ging met de inname van Kabamba door de rebellentroepen van Museveni op 6 februari 1981.

Tegenwoordig maken diezelfde raadgevers zich ongerust over de verregaande mobilisatie ten voordele van de oppositie in Ankole, waar de wortels van de president liggen, en waar hij tot dan toe ook de grootste steun genoot.

Sandrine Perrot

Sandrine Perrot is als onderzoekster verbonden aan het CERI – Centre d’études et de Recherches Internationales, Politieke Wetenschappen, in Parijs. Zij is gespecialiseerd in militaire en veiligheidskwesties van Oeganda en het gebied van de Afrikaanse Grote Meren.

Zij is ook verbonden met het Institute of development policy and management (IOB) van de Universiteit Antwerpen.

Binnenkort verschijnt haar boek ‘Le processus de reconstruction d’un ordre politique dans l’Ouganda de Yoweri Museveni (1986-2006): de la réversibilité du chaos’ bij uitgeverij Karthala in Parijs.

(Vertaling uit het Frans: Steven Haerens)

De oorspronkelijke versie van dit artikel verscheen onder de titel ‘Ben Ali, Moubarak … Museveni? les Ougandais voudraient-ils chanter un autre rap?’ vlak voor de verkiezingen van 18 februari 2011 op de website van LeMonde.fr. De Franse krant heeft deze tekst opnieuw gepubliceerd op 18 april naar aanleiding van het recente sociaal protest in Oeganda.

take down
the paywall
steun ons nu!