De gebeurtenissen van maandagmiddag kwamen er na dagen van spanning en hevige gevechten tussen de weinige milities die nog trouw bleven aan de voormalige president enerzijds en de Forces républicaines (FRCI), de troepen van Ouattara, de VN-troepen van ONUCI samen met de Franse militairen van de Opération Licorne anderzijds.

Residentie zwaar vernield bij helikopteraanvallen

Zondag en maandagmorgen werd er nog hard gevochten in de buurt van de residentie waar Gbagbo zich had verschanst. Die zou bij helikopteraanvallen grotendeels zijn vernield. Dat gaf maandagmorgen ook Charles Blé Goudé, de leider van de jeugdmilities, toe tijdens een interview met de televisiezender France 24. Zondag werd onder meer de marinebasis Lokodjoro, waarin zich de olieterminal bevond die de residentie van brandstof voorzag, vanuit helikopters bestookt en in brand gestoken.

Dat de weerstand van de Gbagbo-aanhangers heviger was dan oorspronkelijk werd aangenomen, is zeker. Dat zou ook te maken hebben met diepe onenigheid binnen de heterogene troepenmacht die Ouattara steunt. Lang niet iedereen van de militaire leiders van de FRCI is het eens met Guillaume Soro, de door Ouattara aangestelde eerste minister en oud-leider van de voormalige rebellenbeweging Forces Nouvelles (FN).

Die controleerden tijdens de burgeroorlog het grotendeels islamitische noorden van Ivoorkust. Vooral Ibrahim Coulibaly of ‘IC’ met zijn oorlogsnaam, een van de belangrijkste chefs van het beruchte ‘commando invisible’ dat op veel aanhang kan rekenen in de noordelijke volkswijken van Abidjan, zou een onafhankelijker koers willen varen. 

Wreedheden tegen ongewapende burgers

Het wordt ook hoe langer hoe meer duidelijk dat gewapende groepen die Ouattara steunen zich de voorbije weken schuldig hebben gemaakt aan grootschalige wreedheden tegen de burgerbevolking, vooral in het westen van het land rond de strategische stad Duékoué. Zaterdag pakte mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch uit met een rapport dat strijders van beide kampen beschuldigd van misdaden tegen ongewapende burgers.

Ouattara zal snel duidelijkheid moeten scheppen over de bestraffing van iedereen die zich schuldig heeft gemaakt aan oorlogsmisdaden, ook in zijn eigen kamp, om zijn geloofwaardigheid te herstellen. 

Ouattara had de VN expliciet gevraagd om in opvolging van VN-resolutie 1975 de zware wapens waarover de Gbagbo-aanhangers nog beschikten “te neutraliseren”. De VN wilde Gbagbo dwingen om zich over te geven zonder dat hijzelf of zijn familieleden zouden worden gedood. Zij zouden zich immers moeten verantwoorden voor een internationale rechtbank, mogelijk het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag. Gbagbo wilde evenwel van geen overgave weten en bleef in interviews beweren dat “hij de president was van Ivoorkust omdat hij de verkiezingen heeft gewonnen”.

Franse militairen of niet?

Wie Gbagbo precies zou hebben gearresteerd, is nog niet helemaal duidelijk. Volgens sommige bronnen zouden er Franse militairen bij betrokken zijn, maar de woordvoerder van de Franse troepen, Frederic Daguillon, ontkende dat formeel. Het Britse persagentschap Reuters wist te melden dat de woordvoerder van Gbagbo in Ivoorkust, Ahoua Don Mello, verklaarde dat “President Gbagbo uit zijn bunker is gekomen en heeft zich zonder verzet overgegeven aan de Fransen.”

Alleszins is Gbagbo en enkele van zijn medewerkers overgebracht naar het Hôtel du Golf, het hoofdkwartier en regeringszetel van zijn aartsrivaal en verkozen president Ouattara. Dit luxehotel in de wijk Cocody staat al sinds de verkiezingen van 28 november 2010 onder bewaking van VN-blauwhelmen. De voorbije dagen waren er verschillende mortierinslagen in de buurt van het hotel te horen. Milities die Gbagbo trouw beven, probeerden op die manier nog terreur te zaaien.

Humanitaire situatie Abidjan onhoudbaar

Voor de burgerbevolking van de miljoenenstad Abidjan was de situatie stilaan onhoudbaar geworden. Er is dringend nood aan humanitaire hulp onder de vorm van voedsel en medische basisvoorzieningen. Volgens sommige getuigen zouden er plunderingen en wraakacties zijn uitgebroken in de wijk Yopougon, die traditioneel vooral door pro-Gbagbo-aanhangers wordt bewoond, nadat het nieuws van zijn arrestatie begon door te dringen in de stad.

Het Franse militaire optreden van de voorbije dagen in de voormalige kolonie heeft al heel wat kwaad bloed gezet, ook bij de Afrikaanse Unie. Zondag betoogden nog 1.300 Gbagbo-aanhangers in Parijs tegen het militaire optreden van Frankrijk. Ze zegden dat “Frankrijk Gbagbo zou moeten doden, want dat hij zich nooit zou overgeven”. Maar volgens verklaringen van de VN is Frankrijk alleen maar in actie gekomen nadat het daartoe expliciet werd aangespoord door Ban Ki-moon, de algemeen-secretaris van de VN.

Maandagmorgen verspreide het Elysée een verklaring waarin het optreden in Ivoorkust werd verdedigd. “Gezien de onhoudbare humanitaire situatie in Abidjan en de blijvende aanvallen tegen ongewapende burgers, diplomaten en VN-medewerkers met zware oorlogswapens, moet alles in het werk worden gesteld om de toestand te stabiliseren en ervoor te zorgen dat de veiligheid van iedereen wordt gegarandeerd”.

VN dringt aan op actiever Frans optreden

Parijs zou helemaal niet staan te springen om tussen te komen in het Ivoriaanse wespennest, gezien de bijzonder slechte ervaringen met eerdere interventies in de burgeroorlog van 2002-2004 en het forse anti-Franse sentiment dat leeft bij vele Ivorianen en dat nog werd aangewakkerd door de patriottische jeugdmilities die Gbagbo tot het bittere einde bleven steunen.

Maar omdat ONUCI, de VN-troepenmacht in Ivoorkust, vreesde niet over voldoende militaire slagkracht te beschikken om de finale machtsstrijd rond Abidjan in het voordeel van Ouattara te laten kantelen, zou de VN hebben aangedrongen op een actiever Frans optreden om de strijd niet te lang te laten aanslepen.

Of dit helemaal te rijmen valt met de unaniem goedgekeurde VN-resolutie 1975 van 30 maart valt nog te bezien. Alvast Zuid-Afrikaanse diplomaten vonden van niet. Gbagbo heeft de VN herhaaldelijk beschuldigd van ‘partijdigheid’ ten voordele van Ouattara.