Ook bij verkiezingen neemt het absenteïsme toe, bij de laatste verkiezingen liep dit op tot 16,5 procent.

Nu is kritiek op de geringe democratische functie van partijen geen nieuw idee. In het Groene Boek van Muammar Khaddafi (1984) wordt dat ook al uitgelegd. In de VS is de invloed van de partijhoofdkwartieren gering, en stappen burgers en sponsors-geldschieters rechtstreeks naar hun senator of representative. Of dat democratischer is, blijft nog de vraag.

Maar David Van Reybrouck moet ook beseffen dat, al zijn er dan absenteïsten, toch 83,5 procent van de meerderjarige Belgische bevolking wél op partijen heeft gestemd, en vooral op de kopstukken van die partijen.

Dooddoener zonder inhoud

Is dat geen betere legitimatie dan, bijvoorbeeld, in Libië, of in de VS waar de president kan worden verkozen door een kwart van de ingeschreven kiezers? Is het aantal kiezers dat op Bart De Wever (N-VA) heeft gestemd niet veel belangrijker dan de armzalige 16.000 leden van zijn partij? (Tegenover 60.000 voor SP.A, 65.000 voor Open VLD en 70.000 voor CD&V; cijfers die Van Reybrouck meedeelt).

Voor de impasse van de regeringsvorming geeft Van Reybrouck de schuld aan de ‘politique politicienne’. Helaas is dat een dooddoener zonder inhoud, of liever: waaraan elkeen zijn/haar persoonlijke interpretatie geeft.

Heeft Van Reybrouck dan niet begrepen dat de langdurige onderhandelingen rechtstreeks betrekking hebben op het herschikken van de samenleving van morgen? Namelijk, over wie de winnaars en de verliezers zullen zijn, wie de bedriegers en wie de slachtoffers?

Of, om concreter te zijn, wie de redding van de banken gaat betalen, wie de lastenverlagingen voor de bedrijven, en wie de miljarden bedrijfswinsten die ontsnappen aan de belastingen, wie de speculanten zijn op de beurzen? Ze gaan ook beslissen over, bijvoorbeeld, wat de samenleving gaat doen met mensen zonder werk: schrappen, terugsturen, verplicht onderbetaald vrijwilligerswerk?

Beslissingen niet door politici genomen

David Van Reybrouck lijkt niet te beseffen dat veel beslissingen met diepgaande gevolgen niet genomen worden door de politici, maar door een klein aantal afgevaardigde-beheerders van banken, van bedrijven, van beleggingsfondsen.

Zij beslissen over hoeveel jobs weggesaneerd worden, hoeveel loon wordt aangeboden, of het contracten zijn voor één week in plaats van onbepaalde duur; wie wèl, wie niet wordt aangeworven; over de prijzen van graan, katoen, olie, elektriciteit. De waarde van de Belgische staatsleningen wordt dan weer beslist op de beurzen, door figuren die beschermd zijn door hun anonimiteit.

Een gelijkaardige opmerking werd door anderen al gemaakt over zijn boek ‘Congo,een geschiedenis‘: https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/12/07/financiële-machtsstructuren-blinde-vlek-van-historici-congo-welke-geschiedenis

Hoe kan het beter?

David Van Reybrouck geeft geen concrete suggesties hoe het beter kan met de democratie.

Aan de inspraak binnen de partijen kan allicht gesleuteld worden, al weet een mens daarover weinig behalve over zijn eigen partij (indien iemand tenminste lid is!). Sommige partijen zijn daar zeker mee bezig, uiteraard weinig zichtbaar voor de buitenwereld. Slechts één voorbeeld: www.sparood.be/partij-intern (PS op 12/6: helaas heeft Erik De Bruyn deze site doen afsluiten…Kijk dan naar: http://roodistroef.be/     http://www.facebook.com/Vlaamse.socialisten ).

Als het op het aantal leden aankomt, is het Van Reybrouck ontgaan dat de drie vakbonden ABVV, ACV en ACLVB samen ongeveer 3.300.000 leden tellen. Elk van die leden betaalt een stevige bijdrage, jaar in, jaar uit. Aan die motivatie, en aan acties van de leden danken de vakbonden de invloed die ze op enkele terreinen hebben (loononderhandelingen, sociale zekerheid). Al is die minder groot dan hun vijanden suggereren; alles wat verkeerd gaat schrijven ze aan de vakbonden toe …

Vakbondsacties zijn nooit plezierig; ze oogsten veel kritiek in de commerciële media, en bij degenen die er het slachtoffer van zijn. Maar deze acties zijn wel de uiting van een gezamenlijke wil, een vorm van democratie. Is dat geen positieve noot om te eindigen?
En een boodschap voor onze gevierde schrijver David.

Frank Roels

Frank Roels is emeritus hoogleraar aan de UGent.