Bier is een van de producten die overal te slijten zijn en de merken steken elkaar de loef af met de meest spitsvondige reclames om hun stukje van de markt in te palmen. Mooie vrouwen, nu vaker exotisch bruin dan hoogblond, bevolken de reclamespotjes om mannen (met bier) te verleiden. Minder bekend is dat vrouwen ook ‘in levenden lijve’ worden ingezet om het bierverbruik te stimuleren. Je ziet ze overal: in de biertenten van Bangkok, de megarestaurants van Hong kong, de karaokebars in Phnom Penh. Jonge vrouwen in ‘bieruniformen’ – zeg maar sexy outfits – komen op je tafel afgesneld wanneer je wilt bestellen. “You drink Heineken from me, sir?”

In de meeste Aziatische steden rekruteren de grote merken jonge vrouwen die dan, samen met de biervoorraad, ter beschikking gesteld worden van de afnemer. Die afnemer – die uiteraard meerdere soorten bier verkoopt – krijgt de zeer ijverige diensters er bovenop, elk in hun eigen outfit. Goed voor het biermerk, goed voor de afnemer, goed voor de klant; het is een echte succesformule. Maar is dit ook zo goed voor de verkoopsters?

Lage lonen, lange uren, lastige klanten

Lean Chantou* begon 2 maanden geleden het bier Anchor, een lokaal merk van het meer bekende ‘Tiger’, te verkopen in een lokaal restaurant. Njai Poeun is al 8 maanden in het vak, terwijl Kum Sonphane een oude rot is: zij doet het al 8 jaar. Ze kwamen noodgedwongen naar Phnom Penh, de hoofdstad van Cambodja, op zoek naar werk.

“Neen, we houden niet van dit baantje, maar we hebben geen andere keuze.” De vrouwen verdienen weinig en moeten lange en late uren kloppen. Van Tiger krijgen ze een basisloon van 40 dollar per maand. Als ze veel verkopen en het maandelijks opgelegde streefdoel halen, krijgen ze ook nog een bonus. Zo komen deze vrouwen aan een maandelijks inkomen van 70 tot 90 dollar.

Elke dag krijgen zij te maken met lastige klanten, handtastelijkheden en schuine praat. En alsof dat nog niet genoeg is, voert Tiger de individuele streefdoelen steeds op, waardoor ze bijna genoodzaakt zijn de lastige klanten te gedogen. Een van hen werd onlangs ’s nachts op weg naar huis lastig gevallen door een groep mannen die haar gevolgd was. “Dat overkomt ons allemaal”, vallen de anderen haar bij. Ze kennen allemaal wel een meisje dat op weg naar huis verkracht werd. Het bedrijf heeft daarom beslist hen ‘s avonds met een busje op te pikken, maar dat busje zet hen af op de hoofdweg. Het gevaarlijkste stuk moeten ze alleen afleggen.

De eigenaar van het restaurant is vaak nog het ergst. Omdat de vrouwen niet voor hen werken en gewoon samen met het bier geleverd worden, heeft hij weinig respect voor hen. Hij spoort de vrouwen aan mee te drinken met de klanten en in te gaan op hun voorstellen, want ‘zijn klanten zijn koning’. “Sommigen onder ons kunnen helemaal niet drinken. We worden snel dronken, en dan kan er eender wat gebeuren”, zeggen de vrouwen.

Hulp van de vakbond

Chantou heeft een proces aangespannen tegen de restauranteigenaar. Vorige maand werd ze door hem en zijn zoon op straat in elkaar geslagen omdat ze weigerde in te gaan op de ‘wenken’ van een klant. De vakbond hielp haar een klacht in te dienen, maar er is nog geen uitspraak. Ook Tiger werd hierover geïnformeerd, maar blijft stom: ‘Het is immers niet hun verantwoordelijkheid’. Chantou is er helemaal niet gerust in. Ze vreest dat de eigenaar zint op wraak.

Nu ze alle drie aangesloten zijn bij de vakbond, staan ze niet meer alleen. De Cambodjaanse vakbondsfederatie van werkers in de voedings- en dienstensector (CFSWF) is een jonge organisatie die de moeilijke taak op zich genomen heeft om werkers in zeer precaire werkomstandigheden samen te brengen in een vakbond. De biermeisjes hopen ooit een beter inkomen te verdienen, maar ze willen vooral af van het streefdoelsysteem. Dat leidt er immers toe dat vele vrouwen zich in de gevarenzone begeven. CFSWF kon al bekomen dat het bedrijf zijn streefdoelen op een andere manier bepaalt, zodat ze iets realistischer geworden zijn.

Maar er is nog een lange weg te gaan. Bovendien zijn betere arbeidswetten en sociale bescherming niet voldoende. Er moet ook een mentaliteitsverandering komen bij de bierbedrijven, de afnemers en de klanten. “Waarom beschouwt men ons als gemakkelijke meisjes? Dat is helemaal niet zo. We doen gewoon ons werk”, besluiten Chantou, Poeun en Sonphane. Bij elkaar, en in de vakbond, vinden ze de steun om dat respect af te dwingen.

*Chantou is een fictieve naam

Hilde van Regenmortel, regionaal programmabeheerder Azië, Oxfam-Solidariteit