Het belang van Egypte in de regio kan moeilijk overschat worden. Met zijn 85 miljoen inwoners telt het land meer inwoners dan de andere Noord-Afrikaanse landen samen. Terwijl Iran het centrum is van de sjiietische moslims is Egypte dat voor de soennitische moslims. Net zoals Iran dat was vóór 1979, zo is Egypte vandaag cruciaal voor de geostrategische belangen van de VS en Israël.
Na Israël krijgt het overigens de grootste militaire steun vanwege Washington. Het gaat over ongeveer een anderhalf miljard dollar op jaarbasis. Het Noord-Amerikaanse leger kan ook gebruik maken van een militaire basis vlakbij Caïro. [3]
Het belang van Egypte is vooral toegenomen na de val van de shah in 1979. Moebarak en zijn voorganger Sadat hebben de belangrijke islamitische bewegingen weten te muilkorven en daarmee kunnen voorkomen dat de islamitische revolutie in Iran kon overslaan naar de gehele regio.
Ook was Egypte een belangrijke en trouwe bondgenoot voor Israël. Het was het eerste Arabisch land dat vrede sloot met Tel Aviv. Moebarak heeft ook samengewerkt met Israël om Hamas te bedwingen en de Gazastrook compleet te isoleren.
Een Israëlische official heeft zijn grootste bezorgdheid uitgedrukt m.b.t. de gebeurtenissen in Egypte: “Indien er een regimewissel komt, zal Israël zijn strategie moeten herzien om zijn grens te verdedigen tegen een van de meest moderne legers in de regio”. [4]
In een vertrouwelijke boodschap heeft de Israëlische regering de VS en Europa opgeroepen om het regime van president Moebarak te blijven steunen. “Het is in het belang van het Westen en het hele Midden-Oosten de stabiliteit in Egypte te bewaren”, aldus Netanyahu maandag. [5]
Wat er precies staat te gebeuren is niet duidelijk. Het kan nog veel kanten op, een ontknoping is nabij, maar Egypte zal nooit meer hetzelfde zijn als voorheen. Het gaat hier, net zoals in Tunesië om een opstand van een bevolking die de armoede, corruptie en gebrek aan vrijheid meer dan moe is. Geen islamitische revolutie dus. “De seculiere opstanden in Tunesië en Egypte weerleggen de vrees voor de islamisten”, aldus de CIA-topman. [6]
Wel kan de opstand snel overslaan naar naburige landen zoals Jemen, Saoedi-Arabië en Jordanië, stuk voor stuk bondgenoten van Washington. In een worst case scenario, met name een islamitische en anti-westerse radicalisering zoals in Iran na 1979, zal de situatie van de VS en Israël zeer kwetsbaar worden. [7]
Nu al is de VS de voorbij dagen in de Arabische wereld heel wat krediet verloren dat Obama zo moeizaam had opgebouwd na zijn aantreden. Het zal de Arabieren niet ontgaan zijn dat bij vergelijkbare opstanden in Myanmar of Iran Washington de regimes ogenblikkelijk sterk veroordeeld heeft en uitdrukkelijke steun heeft toegezegd aan de manifestanten.
Dat blijft nu volledig achterwege. In landen als Servië en Oekraïne hebben de VS en westerse landen zelfs openlijke steun verleend aan dissidente groepen. [8]
Nu horen ze van de woordvoerder van het Witte Huis dat “Egypte een naaste en belangrijke bondgenoot blijft”. [9] Ze zijn wellicht ook niet het interview vergeten dat de BBC afnam van Obama juist voor zijn bezoek aan Egypte in 2009. Op de vraag of hij president Moebarak als een autoritaire leider beschouwt, antwoordde hij: “Nee, ik ben niet geneigd om zulke labels te gebruiken voor mensen. Ik denk dat hij een pool van stabiliteit is geweest, en voor de regio een goede”. [10]
Een regimewissel in Egypte zou de geopolitieke kaarten in het Midden-Oosten in elk geval flink door elkaar kunnen schudden. Het zou een einde kunnen betekenen van de hegemonie van de VS en Israël. Het zou op termijn ook het begin kunnen inluiden van een oplossing van de Palestijnse zaak en zo een einde maken aan meer dan vijftig jaar van schande.
Noten
[1] Nakleh E., ‘America must look beyond tottering regime’, Financial Times, 31 januari 2011, p. 9.
[2] Associated Press, 29 januari 2011. http://www.wistv.com/Global/story.asp?S=13931505.
[3] http://www.usmilitary.com/1532/explore-ancient-egypt-and-the-middle-east/.
[4] Associated Press, 29 januari 2011.
[5] Geciteerd in De Tijd, 31 januari 2011.
[6] Nakleh E., art. cit.
[7] Boron A., ‘Egipto: la apuesta al gatopardismo’, http://www.pagina12.com.ar/diario/elmundo/subnotas/161489-51734-2011-01-31.html.
[8] Zunes S., ‘US Continues to Back Egyptian Dictatorship in the Face of Pro-Democracy Uprising’, http://www.huffingtonpost.com/stephen-zunes/us-continues-to-back-egyp_b_815132.html.
[9] http://www.allvoices.com/contributed-news/8013884-egypt-is-important-ally-says-white-house-official.
[10] BBC, 2 juni 2009, http://www.bbc.co.uk/worldservice/news/2009/06/090602_obama_transcript.shtml.