Na de relatieve rust van de voorbije weken, waarbij vooral achter de schermen druk diplomatiek overleg werd gepleegd om een uitweg te vinden uit de impasse waarin Ivoorkust nu al sinds de presidentsverkiezingen van 28 november verzeilde, lijkt de druk op Laurent Gbagbo weer toe te nemen.

Uittredend president Gbagbo verloor de verkiezingen, maar weigerde totnogtoe zijn nederlaag te erkennen en blijft zich aan de macht vastklampen. Hij geniet nog veel steun in het zuiden van het verdeelde land en kan rekenen op het leger, de veiligheidsdiensten en de patriottische jeugdmilities.

Ouattara in gouden kooi

Zijn verkozen aartsrivaal, Alassane Ouattara, een moslim die zijn machtsbasis in het noorden heeft, krijgt dan wel volop internationale steun, maar met zijn regering zit hij voorlopig zo goed als opgesloten in een gouden kooi van het luxe Hôtel du Golf in de economische hoofdstad Abidjan, bewaakt door VN-blauwhelmen.

Maar aan die patstelling zou wel eens sneller dan verwacht een einde kunnen komen, althans als Ouattara’s wens wordt ingewilligd. De Afrikaanse Unie (AU) had dinsdag nog eens een bemiddelaar op pad gestuurd. Dit keer was het de tweede poging van de Keniaanse premier Raila Odinga. Hij moest op Gbagbo inpraten en hem proberen te overtuigen om nu snel de macht over te dragen aan zijn democratisch verkozen tegenstander.

Maar woensdagmorgen moest Odinga teleurgesteld vaststellen dat ook deze poging was mislukt. Een verwijzing naar de toestand in Tunesië, waar het autoritaire bewind van Ben Ali onder druk van een algemeen volksoproer ten val is gebracht, zou naar verluidt weinig indruk hebben gemaakt op Gbagbo die overtuigd blijft van zijn grote gelijk.

Odinga ging vervolgens verslag uitbrengen over zijn mislukte missie bij de presidenten van Mali, Ghana en Angola. President Dos Santos van Angola is zowat het enige Afrikaans staatshoofd dat Gbagbo blijft steunen. Vrijdag ontmoet hij de Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma.

Unanimiteit in VN-Veiligheidsraad

De VN-Veiligheidsraad kwam woensdagavond in New York in spoedzitting bijeen om zich nogmaals over de Ivoriaanse crisis te buigen. Met unanimiteit beslisten de 15 VN-leden 2.000 extra soldaten naar Ivoorkust te sturen als versterking van de bestaande ONUCI-missie. Die zou dan over 11.500 manschappen kunnen beschikken vanaf juni.

De opdracht van deze missie blijft – officieel althans – evenwel de bescherming van de burgerbevolking en toezien op de uitvoering van het vredesakkoord uit 2007 tussen het door de rebellen gecontroleerde noorden en het zuiden van Ivoorkust dat al die tijd stevig in handen bleef van de regering-Gbagbo.

Algemeen wordt aangenomen dat niet de VN-missie Gbagbo met geweld uit zijn presidentieel paleis zal verdrijven. Ook al beschuldigen Gbagbo en zijn aanhangers de VN van partijdigheid ten gunste van het Ouattara-kamp. Bij talrijke incidenten de voorbije weken zijn al enkele VN-blauwhelmen omgekomen en VN-gebouwen en wagens in brand gestoken.

Wie wél sterk een militair ingrijpen aan het overwegen zijn, zijn de staatshoofden van ECOWAS, de economische gemeenschap van West-Afrikaanse staten, onder leiding van Nigeria. Het Ivoriaanse lidmaatschap van de organisatie was al opgeschort. Eerder deze week was er een speciale bijeenkomst van de ECOWAS-legerchefs in de Malinese hoofdstad Bamako waarop – volgens betrouwbare waarnemers – een plan werd voorbereid om Gbagbo met militaire middelen te dwingen op te stappen.

ECOWAS’ regionale veiligheidsambities

Nigeria zou bij een dergelijke riskante operatie het voortouw nemen en kunnen rekenen op logistieke steun van de VS, toegezegd door president Obama. Het zou meteen een test betekenen voor de ‘regionale veiligheidsambities’ van ECOWAS, die zich dan als een ‘onderaannemer’ van de VN zou opstellen, zonder dat de hele VN betrokken geraakt in een moeilijke situatie. Een militaire strategie waarop de VS al langer aanstuurt in diverse Afrikaanse regio’s en die onder meer concreet gestalte krijgt binnen AFRICOM, het militaire commando van het Amerikaanse leger in Afrika.

Donderdagavond verklaarde de Nigeriaanse generaal Olusegun Petinrin aan een correspondent van de BBC dat “niets een militaire operatie nog in de weg staat. De legerleiders wachten alleen nog op het groen licht van de politici om in actie te komen”. Dat zou dan eventueel wel gebeuren in coördinatie met de VN-missie ONUCI.

De vraag is maar wat de 900 Franse militairen van de Opération Licorne zullen doen als het tot een militaire interventie komt. Zaterdag is een nieuwe bijeenkomst van de West-Afrikaanse staatshoofden voorzien in Bamako. Zij zouden het licht op groen kunnen zetten. Het diplomatieke offensief is alvast gestart.

Diplomatiek offensief van Soro

Donderdag bracht Guillaume Soro, de eerste minister in de regering van Ouattara, een onverwacht bezoek aan president Blaise Compaoré van Burkina Faso. In de hoofdstad Ouagadougou werd er druk diplomatiek overleg gepleegd tussen diplomaten van West-Afrika over een mogelijke oplossing voor de Ivoriaanse crisis, die de economie van de hele regio dreigt te verlammen.

Het was de eerste keer dat Soro zijn ‘bewaakte vesting’ in Abidjan kon verlaten sinds het uitbreken van de crisis. Soro zal zaterdag ook deelnemen aan de ECOWAS-top van Bamako om er zich persoonlijk van te vergewissen dat de Centrale Bank van West-Afrika (BCEAO) alleen nog de handtekening van Ouattara zal erkennen als officiële vertegenwoordiger van Ivoorkust.

Op termijn probeert de BCEAO zo het Gbagbo-kamp op droog zaad te zetten en de loyauteit van het leger en de politiediensten tegenover Gbagbo te doen afbrokkelen. Zwitserland heeft woensdag aangekondigd dat het alle banktegoeden van Gbagbo en zijn familie op Zwitserse bankrekeningen zal blokkeren.

Vrijdag zal Soro nog naar Lomé, Niamey en Abuja reizen om er overleg te plegen met de presidenten van Togo, Niger en Nigeria, alvorens dan zaterdag naar de top in Bamako te gaan. In een interview met de Franse katholieke krant La Croix, dat donderdag verscheen, maakte Ouattara zich sterk dat ECOWAS nu snel een militaire interventie zal uitvoeren om Gbagbo en zijn getrouwen van de macht te verdrijven.

‘Gerichte militaire actie’

“Ik heb zonet nog de bevestiging gekregen van president Goodluck Jonathan, die momenteel ECOWAS voorzit. Zaterdag wordt in Bamako het licht op groen gezet”, aldus een zelfverzekerde Ouattara. Hij zei voorstander te zijn van een ‘gerichte militaire actie’ waarbij Gbagbo het directe doelwit zou zijn. “Liever dat dan duizenden burgerslachtoffers te maken als de crisis blijft aanslepen en de burgeroorlog opnieuw opflakkert”, voegde Ouattara er nog aan toe.

Volgens cijfers van mensenrechtenorganisatie Amnesty International zijn al minstens 260 mensen omgekomen sinds de politieke crisis in Ivoorkust begin december losbarstte. Een onbekend aantal uitgesproken tegenstanders van Gbagbo verdween bij nachtelijke arrestaties door veiligheidsdiensten en milities, enkelen werden vermoord teruggevonden. Volgens ONUCI zijn er momenteel 68 geregistreerde gevallen van buitengerechtelijke executies.

De VN maakte donderdag bekend dat er 29.000 Ivorianen hun toevlucht hebben gezocht in buurland Liberia en dat de toestroom blijft aanhouden.