Opmerkelijk was dat, voor het eerst in zijn presidentschap, de president de bevolking niet in het formele Arabisch toesprak dat voor officiële zaken wordt gebruikt, maar in het Tunesische dialect. “De taal van het volk, die iedereen verstaat”, verklaarde hij.
Geen extra termijn als president
“De huidige situatie vergt een diepgaande verandering, ik heb jullie begrepen”, deelde hij de bevolking mee in zijn toespraak. Hij vermeed wel om de volledige verantwoordelijkheid op zich te nemen voor de staat van beroering in het land door te verklaren dat hij ‘misleid’ was door zijn adviseurs. “Ik ben misleid omtrent de realiteit en de verantwoordelijken zullen zich moeten verantwoorden”, verzekerde hij.
Onder stijgende internationale bezorgdheid over de protesten waarbij tientallen doden vielen, kondigde Ben Ali aan dat hij niet aan de grondwet zal raken. Dat betekent dat hij niet nogmaals voor het presidentschap kan gaan wanneer zijn termijn erop zit in 2014.
De Tunesische grondwet bepaalt dat niemand ouder dan 75 tot president kan worden verkozen. Er werd wijd en zijd gespeculeerd dat de thans 74-jarige Ben Ali de grondwet zou laten wijzigen zodat hij voor nog een ambtstermijn kon gaan.
‘Ik wil geen nieuwe slachtoffers zien vallen’
“Genoeg geweld. We moeten de handen in elkaar slaan om het geweld te stoppen.”
“De veranderingen die ik vandaag aankondig, zijn een antwoord op jullie eisen. Ik ben diep geraakt door de recente gebeurtenissen. Vijftig jaar stond ik ten dienste van Tunesië in verschillende functies waarvan 23 jaar als het staatshoofd. Elke dag van mijn leven gaf ik voor dit land. Ik heb offers gebracht die ik niet zal opsommen. Jullie kennen ze”, zei de president, die door veel van zijn landgenoten van nepotisme beschuldigd wordt.
Ben Ali’s familie, in het bijzonder zijn schoonfamilie de Trabelsi’s, worden in Tunesië beschouwd als de kern van corruptie in het land. Beschouwd als een maffia is het zijdelings vernoemen van ‘de Familie’ voldoende om aan te geven welke familie je bedoelt.
Hij sprak deze woorden alvorens hij aangaf de ordetroepen het bevel te hebben gegeven niet meer met scherp op de demonstranten te schieten, behalve uit zelfverdediging. Niettegenstaande deze verklaring berichtte de Arabische nieuwszender Al Jazeera dat in Aouina, een buitenwijk van Tunis, in minder dan een uur na de toespraak drie mensen waren neergeschoten.
“Ik begrijp het niet”, zei een getuige, “want de president heeft net aangekondigd dat er geen scherp meer zou worden gebruikt, maar ze [de ordetroepen] zijn nog steeds op de mensen aan het schieten.”
Souhayr Belhassen, de voorzitster van de International Federatie van Liga’s voor Mensenrechten, bevestigde eerder op donderdag aan het persagentschap AFP dat ze een namenlijst heeft van 66 mensen die gedood werden sinds de aanvang van de rellen midden december. “Het is een aanhoudend bloedbad. De allerhoogste prioriteit vandaag is het stoppen van dit bloedbad”, zei ze. Ondertussen heeft ook de VN opgeroepen tot een onderzoek naar het dodelijke politieoptreden.
Meer democratie, pluralisme en meer vrijheden
“Wat jullie politieke eisen betreft, begrijp ik jullie. Ik zal er werk van maken de democratie te ondersteunen en pluralisme te stimuleren.” In zijn toespraak kondigde hij eveneens aan dat hij besloten had ‘volledige persvrijheid’ toe te staan en niet langer het internet te censureren.
“Vanaf vandaag staat de deur open voor de vrijheid van politieke expressie met inbegrip van het houden van vreedzame, beschaafde demonstraties.” Hoewel Ben Ali niet de schuld van het uitdehandlopen van de demonstraties op zich wilt nemen, bekent hij met deze zin toch schuld aan de intolerantie uit het verleden.
De toespraak van de president werd haast onmiddellijk verwelkomd door de enige toegelaten oppositiepartij, de Parti Démocratique Progressiste. Najib Chebbi, stichter van de PDP, vertelde tegenover Reuters dat de toespraak van politiek belang is en tegemoet komt aan de verwachtingen van de burgerbevolking en de oppositie.
“Dit is iets waar we al lang om vroegen en het is zeer goed dat hij beloofd heeft zich niet meer voor te dragen voor een nieuwe verkiezing. De president heeft de kern van de zaak geraakt, de eisen voor politieke hervorming. Dat is zeer belangrijk en ik verwelkom dat … Eerlijk gezegd had ik niet verwacht dat hij al deze problemen zou aanhalen. Maar het blijft afwachten hoe dit wordt verwezenlijkt.”
Voor velen is dit echter niet voldoende. Mensenrechtenactivist Mohamed Abbou vertelde de BBC dat Ben Ali “de Tunesiërs voor de gek hield met beloften die geen toekomst kennen.” De kritiek op Twitter bleef dan ook niet uit:
“RT@walidsa3d Press freedom doesn’t mean democracy, look at Algeria and Egypt #sidibouzid”
“Je rappele mes followers que ni Bouazizi ni les autres victimes ont donnés leur vie pour accéder a YouTube ou DailyMotion!”
“fermer Youtube ouvrez Carthage [nvdr: het presidentiële paleis] #free #sidibouzid”
“Je n’abandonnerais pas ma liberté pour Youtube #sidibouzid”
Wat de Tunesische Communistische Arbeiderspartij van de toespraak vindt, zullen we niet direct te weten komen aangezien Hamma Hammami, de woordvoerder ervan en voormalig directeur van de door de overheid verboden communistische krant Al-Abadil, woensdagochtend bij hem thuis werd gearresteerd.
“Tunesiërs willen het einde van het systeem”
“Niemand gelooft nog in deze regering, Van de elite tot de eenvoudigste arbeider”, zei Vincent Geisser, een onderzoeker aan het Parijse Instituut voor Onderzoek en Studie van de Arabische en Islamitische Wereld, aan France 24.
“Gezien de politisering en radicalisering van de beweging, en de participatie van diverse sectoren van de maatschappij – ‘s lands enige vakbond, politieke partijen, witteboordprofessionelen met inbegrip van advocaten – is het duidelijk dat de president met zijn verklaringen de Tunesiërs niet kan overtuigen.”
Het ontslag van de minister van Binnenlandse Zaken afgelopen woensdag was volgens Geisser een gevolg van de straatprotesten, maar ook van druk uit Washington. “Meer toegevingen van de regering kunnen bondgenoten als de VS dan wel sussen, maar dat is te weinig en het komt te laat voor de gewone Tunesiër”, zei hij nog.
“Wat er ook gebeurt de volgende dagen, de bevolking heeft de lat zeer hoog gelegd. Ze wil niet enkel het einde van president Ben Ali, maar van heel het autoritair systeem.”
Vrijdag: dag van nationale staking
AFP meldde vrijdagochtend dat de ordetroepen die vanaf dinsdag sterk ontplooid waren in het centrum van Tunis, niet meer zichtbaar waren. Hoe het werkelijk met de fundamentele vrijheden gesteld is in Tunesië na de presidentiële toespraak, zullen we weten als de dag om is. Er is alvast een algemene nationale staking aangekondigd voor vrijdag en er zijn veel manifestaties gepland.
Met de nieuwe houding van de president tegenover de persvrijheid zullen we daar ongetwijfeld makkelijker nieuws over vinden. Hopelijk. Volgens Twitter-berichten echter zat het er alreeds bovenarms op. In Tunis zou de politie weer op demonstranten hebben geschoten.