De CAO IX startte onder een bijzonder slecht gesternte. Nadat in alle kapitalistische landen de overheid met gemeenschapsgeld de banken redde, bleken de centen op. De Vlaamse regering kondigde een bezuinigingsoperatie aan die loopt over verschillende jaren. Voor onderwijs een besparing op kruissnelheid van een 200 miljoen euro (tegen eind 2011).

Een CAO afsluiten terwijl de middelen voor onderwijs verminderd worden?
Het werd er dus een die niets mocht kosten.

Principiële standpunten

In het eisenprogramma dat de vakbonden aan de minister voorlegden werd er begrip opgebracht voor de benarde financiële situatie. Toch bevatte het eisencahier, naast beperkte eisen, opnieuw belangrijke principiële stellingnamen:

• optrekken van het onderwijsbudget tot 7 procent van het Bruto Regionaal Product
• geen enveloppefinanciering (zoals reeds ingevoerd in het Hoger onderwijs; daar leidt dit systeem tot meer studenten met steeds minder docenten)
• een volwaardige omkadering aan 100 procent (al 20 jaar wordt in het leerplichtonderwijs het aantal leerkrachten voor de klas beperkt naar budgettaire behoeften van de Vlaamse regering – een jaarlijkse bezuiniging van 115 miljoen euro)
• tegen het invoeren van een prestatievergoeding voor leraars (sommige “besten” zouden recht hebben op een extra vergoeding –  in Nederland ondertussen door de rechtse regering ingevoerd)

Jammer genoeg zijn deze principes wel terug te vinden in de vakbondsteksten maar niet in de getekende overeenkomst met de Vlaamse regering. Het is voor de minister van onderwijs evenwel een niet mis te verstaan signaal.

Het salaris

Het ingediende eisencahier van de vakbonden bevatte geen enkele looneis. Zelfs over het niet verhogen van de eindejaarstoelage werd niet moeilijk gedaan, alhoewel ze voor onderwijs lager is dan voor de andere Vlaamse ambtenaren. De eis werd doorgeschoven naar betere tijden, in “volgend eisencahier”….

Bij het begin van het bezuinigingsdebat stond op papier als mogelijke piste … het verminderen met 1 procent van de bruto salarissen!

Het is van juni 2003 geleden dat er een salarisverhoging werd toegekend aan het hele lerarenkorps. Het ging toen over een verhoging van 2 procent na langdurige acties en staking.
In de vorige legislatuur (2005-2009)werd er niet gerept over het optrekken van het salaris (er was weliswaar het verhogen van het vakantiegeld, maar dat was het uitvloeisel van een operatie van zeer lange adem; en er was een verbetering van de wedden voor de directies basisonderwijs, maar dat betreft een beperkte groep).

De toenmalige minister van Onderwijs, Frank Vandenbroucke, was er in geslaagd de vakbonden een CAO te laten tekenen die liep over 5 jaar, gedurende de volledige legislatuur. De economische situatie was toen gunstig, maar werd niet gebruikt voor looneisen. Een “momentum” is toen zeker gepasseerd. En – niet te vergeten – een periode zonder loonsverhoging is een periode zonder aanpassing via perequatie van de pensioenen. Dubbele kassa voor de schatkist.
Frank Vandenbroucke is blijkbaar niet altijd even onhandig.

Wanneer gaan er terug mogelijkheden komen voor salarisverhoging(buiten indexering)?
In 2012-2013? Onmogelijk, indien alles zijn gewone gangetje gaat. De investeringen die de Vlaamse regering voor onderwijs gepland heeft, zijn daarvoor veel te bescheiden.

Wanneer vanaf 2014 eventueel terug over salarisverhoging kan nagedacht worden, dan hebben de 150.000 leraars in Vlaanderen te maken gehad met een de facto loonstop van bijna 12 jaar.

Intersectorale CAO    

In de loop van de jaren negentig gebeurde het nog regelmatig dat onderwijs CAO’s gedubbeld werden door een intersectorale CAO. Dat was een collectieve arbeidsovereenkomst voor alle ambtenaren in heel België, van de spoorarbeider, de belastingambtenaar, over de postbode naar de licentiaat. Er was dan ook steeds een (dikwijls financiële) repercussie naar onderwijs. Maar van het intersectorale front, geen nieuws.

Het lijkt wel of de mogelijkheid om op te komen voor alle mensen in openbare dienst in heel België de vakbonden volledig ontglipt is.

Ook vanuit die hoek is blijkbaar geen heil te verwachten.

De spreidstand van onderwijs

Glijdt onderwijs stilaan af naar een onhoudbare situatie? Enerzijds zijn de vooruitzichten voor financiële verbetering bijzonder somber. Anderzijds blijft de Vlaamse overheid initiatieven nemen waarbij de grenzen van de draagkracht van leraars rond werkdruk steeds maar verschoven worden.

Een voorbeeld? Mede onder invloed van internationale afspraken wil men de zogenaamde leerzorg doorvoeren, het gewoon en buitengewoon onderwijs hervormen en mixen (een zeer ingrijpende verandering, met zware werkdrukverhoging), … zonder of met slechts minimale middelen.

Hoe lang gaat die spreidstand van onderwijs met steeds maar meer eisen vanuit verschillende hoeken naar de mens voor de klas, zonder correcte omkadering en zonder perspectief op een betekenisvolle salarisverhoging, houdbaar blijven?

CAO IX bevat enkele bescheiden stappen in de richting van het begin van een oplossing.
Noch de vakbondsleiding noch de leden hebben deze CAO met applaus en enthousiame begroet. Ze hebben er wel hun goedkeuring aan gegeven in het volle bewustzijn dat de omstandigheden moeilijk waren en er nog een hele weg te gaan blijft.

*Een CAO is een afspraak tussen overheid en vakbonden voor een vooraf afgesproken periode. Vakbonden trachten bij dergelijke CAO verzuchtingen van de leden te realiseren, de overheid gaat al dan niet in op de eisen, afhankelijk van de syndicale slagkracht en rekening houdend met de budgettaire mogelijkheden. Een CAO houdt ook in dat er voor de afgesproken periode geen nieuwe vakbondseisen worden gesteld en dat de overheid de afspraken nakomt

**De CAO IX geldt voor het leerplichtonderwijs; tegelijkertijd is er een aparte CAO afgesloten voor het Hoger onderwijs (CAO III) en de basiseducatie (CAO II)