Op één punt heeft De Wever gelijk. Het beleid heeft gefaald wat de opvang van vluchtelingen betreft. Maar, zoals bijna alle politici, grijpt hij de opvangcrisis aan om de vreemdelingenwet ‘die dateert van 1980’ volledig te herzien. Wat verzwegen wordt is dat die wet van ‘1980’ de meest herziene (liefst 52 maal!) en verstrengde wet is van de voorbije dertig jaar. De Wever doet alsof het nog gaat om de wet van ‘1980’, terwijl die onherkenbaar is geworden.

Opvangcrisis

Er is geen asielcrisis maar een opvangcrisis. In 2009 waren er 22.785 asielaanvragen. Voor 2010 wordt ongeveer hetzelfde aantal verwacht.  Dit is een toename vergeleken met jaren 2003-2008 toen er een spectaculaire daling was, maar ver beneden de aantallen van 1993 (33.932), 1999 (45.440), 2000 (54.220), 2001(31.542). Men kan nu dus niet spreken over een abnormale en onbeheersbare situatie.

De nieuwe toename heeft te maken met de toegenomen problemen in een aantal herkomstlanden (Afghanistan, Irak, Guinee), met Griekenland dat zijn asielproblemen afwentelt op andere EU-landen en met het afschaffen door de EU van de visumplicht uit landen als Servië en Macedonië.

Speelt er ook het ‘aanzuigeffect’ omdat de asielzoekers hier ‘op hotel’ mogen en ‘toch geregulariseerd’ zullen worden? Dit zal ook wel meespelen. Er zijn altijd malafide handelaars die tegen harde euro’s mensen in een precaire toestand naar het beloofde land lokken. Maar er is geen enkel bewijs dat deze praktijk een belangrijke oorzaak is voor de nieuwe toename van de asielzoekers, zoals door zowat alle politici graag wordt voorgehouden.

Humanere procedure

Opvangcrisis? Hoe komt het dat in de jaren 1999-2001 met dubbel zoveel asielzoekers België wel in staat was voor opvang te zorgen en nu niet meer? Die vraag wordt niet eens gesteld, laat staan beantwoord. Nochtans is het antwoord eenvoudig. In die jaren waren de regels van de asielprocedure en de opvang anders, humaner.

De procedure gebeurde in twee stappen, eerst ontvankelijk, dan gegrond. Mensen van wie de asielaanvraag ontvankelijk werd verklaard, konden het opvangcentrum verlaten en  zelf een woonst gaan zoeken met financiële hulp van familie of van het OCMW (want zij mochten niet werken).

In 2006  veranderde de wetgeving, alles gebeurde in één stap, en de asielzoeker had geen andere keuze dan in een opvangcentrum te verblijven. Zonder bijkomende opvangplaatsen moest dit onvermijdelijk leiden tot verzadiging, wat ook gebeurde. Al meer dan twee jaar is dit probleem bekend, maar het beleid liet betijen.

Verantwoordelijkheid

Opvangcrisis? Ja, maar deze is de eigen verantwoordelijkheid van de regering en niet het gevolg van de toename van de vluchtelingen. Ook de dwangsommen die door de rechters uitgesproken worden tegen Fedasil, de wettelijke verantwoordelijke  voor de opvang, staan op conto van het falend regeringsbeleid. Verwijt dit niet aan de rechters die ze uitspraken of aan ‘proceduremisbruik’ door de advocaten.

Als er morgen aan uw deur een verkleumd gezin staat, is het als advocaat je verdomde beroepsplicht om (als het moet met dwangsommen) de overheid te dwingen tot het verschaffen van onderdak. Advocaten zijn er om ervoor te zorgen dat die rechteloosheid stopt.

Het is een schande dat tussen de lijnen door nog gesuggereerd wordt dat deze ‘door de overheid betaalde’ advocaten baat hebben bij die dwangsommen ‘die op hun derdenrekening gestort worden’. Voor wie het niet mocht  weten: het geld op de derdenrekening is niet voor de advocaat maar voor de cliënt. En je zou haast gaan geloven dat de asielzoekers de jackpot winnen als ze naar dit landje afzakken. 

De rechters geven in de meeste gevallen Fedasil nog vijf dagen de tijd om voor een opvang te zorgen, en meestal gebeurt dat dan ook. Het is slechts wanneer na al die tijd niets is gedaan  dat de dwangsommen betaald moeten worden. Dat die inmiddels al zo’n 300.000 euro zouden bedragen is, opnieuw, de verantwoordelijkheid van het beleid.

Oplossing

Een snelle oplossing door de regering ligt voor de hand: het reactiveren van het spreidingsplan (verdelen van asielzoekers over steden en gemeenten en OCMW’s), wat al in december 2009 is goedgekeurd door het parlement. Dit is ook goedkoper.

De ‘kostprijs’ van een asielzoeker in een opvangcentrum is 1.200 euro per maand per persoon. Voor een koppel met kind is dat 3.600 euro. Het OCMW (asielzoekers mogen de eerste zes maanden niet werken) zou zo’n gezin 967,72 euro uitkeren. Niet alleen vanuit menselijk, ook vanuit budgettair standpunt is dit beter. Zo kan veel ‘weggesmeten’ geld nuttig gebruikt worden.

Verrottingspolitiek

Het valt op dat in dit ganse debat advocaten die asielzoekers verdedigen, amper gehoord worden. Zij kennen nochtans de realiteit ‘op het terrein’. Politici van alle slag debiteren bijna unisono eenzelfde klaaglied,  dikwijls meer ingegeven door politieke intenties dan door grondige kennis van de materie.

De doelbewuste politiek om de zaak te laten verrotten en het culpabiliseren van de slachtoffers (en hun advocaten) wordt misbruikt om nieuwe wetsvoorstellen te doen passeren die de asielprocedure zullen verstrengen. Hetzelfde zal gebeuren met andere wetten die de toegang tot het grondgebied mogelijk maken ( en die van ver noch van dicht iets te maken hebben met opvang- of asiel’crisis’, zoals de wetten in verband met gezinshereniging, medische regularisatie…).

Drie partijgenoten van De Wever dienden een hallucinant wetsvoorstel in dat zal leiden tot een drastische inperking van de rechten van asielzoekers. Zij willen dit erdoor duwen zonder al te veel parlementair debat, want het gaat om ‘een lopende zaak’. De opvangcrisis is een lopende zaak en daar moet en kan snel rond opgetreden worden. Maar het grondig herzien van een wetgeving die fundamentele mensenrechten raakt, is geen lopende zaak en daar kan enkel aan gesleuteld worden na grondig parlementair debat onder een volwaardige regering.

De opvangcrisis is duidelijk misbruikt om de publieke opinie voor te bereiden op een (nog) strenger migratiebeleid. Het is begrijpelijk dat jan met de pet die hard moet werken om zijn boterham te verdienen steigert als hij – zonder correcte duiding – in de pers leest:  ’15.000 per maand voor asielzoeker’. Dat het Vlaams Belang dit soort zaken uitvergroot, zijn we gewoon. Dat de media dit paginabreed uitsmeren, is ronduit bedenkelijk.

Laat het ons simpel houden: waarom wordt van 300.000 euro voor asielzoekers een breekijzer gemaakt voor een streng beleid, terwijl de miljarden ontweken belastingen van grote bedrijven met moeite de marge van de pers halen? Die ontwijkingen doen de modale burger veel meer pijn. Het zegt veel over de ‘onverkoopbare’ waarden, waarover De Wever het heeft. Waarover wel en waarover niet de woede van de mensen wordt opgewekt, is geen toevallige keuze…

Raf Jespers en  Mieke Van Laer zijn advocaten bij PROGRESS Lawyers Network

(Dit opiniestuk is eerder verschenen in de Standaard)