(Foto Filip Vanzieleghem)
Nieuws, Cultuur, België, Brussel, Recensie, Tentoonstelling, Kunst, Beurs van Brussel, Wiels, Francis Alÿs -

A Story of Deception: Francis Alÿs goochelt met beelden

‘Sometimes doing something poetic can become political and sometimes doing something political can become poetic’. Het is de titel van een video van Francis Alÿs. Een perfecte typering van de dubbelzijdige denkwereld van deze Mexicaanse Belg.

woensdag 1 december 2010 15:59
Spread the love

De huidige overzichtstentoonstelling in het Brusselse kunstencentrum Wiels toont de fijn geschakeerde, genuanceerde, bedachtzame benadering van een wandelaar op deze kleurrijke aardbol. Wandelen door straten, langs mensen en dieren maar ook door het landschap van de geest en de samenhorigheid.

In december 1947 werd een ‘Peace by Agreement’ getekend. Met een groen vet penseel trok Moshe Dayan, toen nog veldcommandant, een groene lijn over Jeruzalem om de landsgrenzen van een nieuwe staat te tekenen. Op de landkaart was deze ‘legitimatie’ van Israël een merkteken van 3 à 4 millimeter; in werkelijkheid was dat wel 60 à 80 meter.

Een strook land waar mensen leefden, waar huizen stonden, een niemandsland. Die ‘groene lijn’ heeft Francis Alÿs opnieuw afgewandeld met een blik groene verf in de hand, waarbij ze al druppelend een visueel spoor achterliet – zoals Hansje en Grietje met kruimels deden. Deze film werd zowel door Israëli als door Palestijnen becommentarieerd. Meningen naast mekaar. Menselijke meningen.

Elementaire expressies

Grenzen, conflicten, begrenzingen, crisissen, geweld, maar ook poëzie en utopie zijn bestanddelen van het gevarieerde werk van de (in oorsprong) architect. Tekenen en schilderen zijn dan ook nog altijd de levensnoodzakelijke expressies van Alÿs.

Dat kunnen kleine voorstudies zijn, of kleine beschilderde paneeltjes tijdens slapeloze nachten, of een (schijnbaar) oubollig filmpje dat boven een ‘vertigineuse vide’ in het brouwerscomplex van Wiels zo frêle maar zo ontzettend mooi hangt te zijn. In ‘Canción para Lupita’ (Lied voor Lupita) klinkt ‘Mañana, mañana’ (morgen, morgen) alsof de hoop van het gekwelde Latijns-Amerika waar Francis De Smet in de jaren 80 naartoe trok, een halfvol-halfleeg glas is.

Wanneer hoop bergen verzet

‘Melancolía & alegría’ (melancholie en blijdschap) zitten verweven in de persoonlijkheid van Alÿs. De kunstenaar die zichzelf met een bord ‘Turista’ (toerist) aanprees. Jonge meisjes die elastiekje springen. Een mannetje in een omgekeerd glas water: wanneer kan hij lucht happen? Of de man die met een kudde schapen – als de rattenvanger van Hamelen – rondjes draait op de Zócalo van Mexico.

Maar het meest surrealistische is ‘Cuándo la fe mueve montanas’ (wanneer hoop bergen verzet). Alÿs omschrijft dit project als ‘Land Art for the Landless’. Het idee voor deze grootschalige actie kreeg hij toen hij in Peru de gevolgen van het wanbeleid van president Fujimori zag. Met 500 studenten verzette Alÿs een zandduin in Peru omdat ‘Lima Lima niet zou zijn zonder migraties’. Ineens leek de berg door de gezamenlijke, menselijke aanpak zoveel kleiner. Verbazend hoe zo’n maf idee als een steen in het water zoveel kringen en deining kan veroorzaken.

De studenten begonnen zelf creatief te denken: ‘als we nu eens de Atlantische Oceaan zouden leegdrinken?’, of ‘als we nu eens de hemel zouden schilderen?’
De kracht van de verbeelding; de hoop van iets te doen. De hoop van Latino’s die telkens weer gefnuikt wordt…en toch is er die verbazing voor hun creativiteit, zoals in de foto’s van de ambulante straatarbeiders.

In het oog van de storm

Aan zijn laatste werk ‘Tornado’ werkte de internationaal gerenommeerde en gelauwerde Alÿs 10 jaar. Alles wordt weggeblazen. Is er nog een toekomst? Maar Alÿs gaat daarbij zelf letterlijk in het oog van de storm staan en wordt de adem afgeknepen.

Daarmee is ook de titel van de tentoonstelling verklaard: ‘A Story of Deception’ gaat over misleiding, maar ook over waanvoorstelling, ontgoocheling en illusie. Dat maakt het politiek–poëtische oeuvre van Alÿs nooit gemakkelijk eenzijdig of simpelweg eenduidig.

Zoals in zijn Mexicaanse werkkamer hangt: ‘poética – estético – político – ético’ (poëzie – esthetiek – politiek – ethiek). Alÿs biedt het ons aan. “Deze tentoonstelling is een geschenk van de kunstenaar aan ons”, zegt curator Dirk Snauwaert. Het is een fascinerend cadeau.

  
De overzichtstentoonstelling ‘Francis Alÿs; a Story of Deception’ is nog te zien tot 30 januari 2011 in Wiels, Centrum voor Hedendaagse Kunst, Van Volxemlaan 354, 1190 Brussel. Tel 02/340.00.50; www.wiels.org. De prachtige catalogus bij deze tentoonstelling (in een Nederlandse vertaling) werd uitgegeven door Lannoo.

take down
the paywall
steun ons nu!