Educatie over biologische landbouw in de Braziliaanse staat Rio Grande do Sul
Nieuws, Wereld, Economie, GGO's, Brazilië, Tmd, Nanotechnologie, Industriële landbouw, Synthetische biologie, Manipulatie -

Vele vragen, weinig antwoorden: nanotechnologie en synthetische biologie

In Salvador de Bahia zie ik een bus voorbij rijden met een veelbelovende reclameslogan: 'Neoquimica, compromisso com a vida' ('Nieuwe chemie, engagement voor het leven'). Wat kan je liever hebben dan nieuwe chemie van de liefde, van het leven? Luc Vankrunkelsven stelt zich vragen bij de impact en de gevolgen van nanotechnologie en synthetische biologie.

vrijdag 26 november 2010 17:45
Spread the love

Wat verderop een reclame van Bosch: ‘Inovação Bosch. Compromisso com a sustentabilidade. 14 patentes por dia para um mundo melhor‘ (‘Innovatie van Bosch. Engagement met duurzaamheid. 14 patenten per dag voor een betere wereld’).

De bus en de patenten brengen me ongewild bij enkele brochures over ‘nanotechnologie’ en biologia sintética. Het is het begin van een reeks van zes boekjes over nieuwe technologieën, hun kansen, maar vooral ook hun gevaren.

En over het compleet gebrek aan democratisch debat over de introductie van deze nieuwe ontwikkelingen. Maar hoe kan er debat zijn, als bijna niemand van deze technologieën gehoord heeft? Laat staan dat de debaters, bijvoorbeeld de politici, gedegen weten waarover het gaat?

Sinds halfweg de jaren negentig stak het verzet op tegen de genetisch gemanipuleerde organismen (GGO’s). Tot op vandaag blijft dat gelukkig de geesten beroeren. Er gaat geen dag voorbij of er komen uit alle continenten bij Wervel mails binnen met informatie over GGO’s of over acties die verband houden met dit thema.

Al hetzelfde meegemaakt over synthetische biologie? Nee, hoogstens enkele keren per jaar over nanotechnologie. Nochtans dateren de eerste nanotechnologische bevinden van de jaren zeventig van de vorige eeuw. En het scheppen van nieuwsoortig leven met de synthetische biologie gaat veel verder dan de GGO-fantasieën. Hoog tijd dus voor wat achtergrondinformatie.

Nanotechnologie (1)

Eerst en vooral: het bijzondere is toch wel dat deze informatiebrochures over nanotechnologie in groeiland Brazilië verschijnen en niet meteen in het ‘verlichte’ Europa. Een parallel met de GGO’s is alleszins dat de industrie bijzonder optimistisch is over deze nieuwe technologieën. Ze zullen zowaar de talrijke milieuproblemen en de honger in de wereld oplossen. Hetzelfde als we al jaren te horen krijgen over genetische manipulatie.

Het is onmogelijk om de onthutsende informatie uit een boek van 41 bladzijden in enkele regels weer te geven. Daarom alleen een korte omschrijving, enkele onopgeloste vragen en iets over de toepassingen van nanotechnologie in de landbouw.

Nanotechnologie is iets anders dan genetische manipulatie. Het is een middel. Een grootte. Eén nanometer is één miljardste van een meter of een miljoenste van een millimeter. Nanotechnologie manipuleert atomen en moleculen om processen te realiseren, om dingen te maken en levende wezens te construeren. Ze functioneert in het herschikken van de materie op de schaal van atomen, die de meest elementaire structurerende vorm zijn van gelijk welk object en van gelijk welk levend wezen.
 
De grondstoffen die in de nanotechnologie gebruikt worden, zijn de chemische elementen van het periodiek systeem – de basisblokken voor de constructie van alles wat bestaat – zowel voor levende als niet-levende wezens.

Vele vragen. Weinig antwoorden

Wat is de finale bestemming van de nanomaterialen? En van de restproducten? Hoe verspreiden deze materialen zich in het milieu? Ondergaan ze een transformatie in het milieu? Zijn er meer gevoelige bevolkingsgroepen? Hoeveel en in welke graad is de mensheid blootgesteld aan gefabriceerde nanomaterialen? Waar kunnen er mogelijke problemen zijn – in de aard van het partikeltje, in de gemaakte producten of in de productieprocessen?

Welke materialen worden er gebruikt? Welke afvalstoffen worden geproduceerd? Wat gebeurt er als nanopartikels in contact komen met de lucht, met water of met de bodem?  Wat is de stabiliteit van de nanostructuren? Ontbinden ze zich of verzamelen ze zich? Zijn ze oplosbaar in water? Zijn ze afbreekbaar? Welke zijn de subproducten bij de ontbinding?

Nanotechnologie, landbouw en voeding

Nanotechnologie heeft duizenden toepassingen in de industrie. De patentbureaus in de Verenigde Staten, de Europese Unie en Japan die samen verantwoordelijk zijn voor de grote meerderheid van de patenten in de wereld, hebben daarom tussen 1976 en 2006 al ongeveer 12.000 patenten afgeleverd.
 
Nanotechnologie vindt ook zijn toepassing in de landbouw en in de voedingsector. De ware macht van de nanowetenschap is de convergentie van de nieuwe technologieën. In de VS luidt het: NBIC, ‘Nanotechnologie, Biotechnologie, Informatica en Kenniswetenschappen’.

Deze machtsconcentratie die zich razendsnel voltrok tussen de chemiesector, de zaadsector en de GGO-sector breidt zich nog uit op andere terreinen.

De ethische vragen gaan veel verder dan de giftigheid van nanotechnologische processen en producten. De machtsconcentratie tussen de petroleumsector, de grootschalige industriële landbouw en technologie allerhande is amper te bevatten. Ze beloven een landbouw die veel productiever is, radicale veranderingen in de kwaliteit van de voeding, de creatie van rijkdom en duurzame ontwikkeling.

Maar vermeerdert elke nieuwe technologie in een onrechtvaardige maatschappij precies niet meer het verschil tussen rijken en armen? BASF, Bayer, Monsanto, Pfizer, Syngenta bepalen wat, hoe en door wie er geproduceerd wordt in een wereld met één miljard hongerigen. Hun nanotechnologie introduceert nu al een diversiteit aan pesticiden en chemische meststoffen, die meer potentie in zich hebben, maar die ook meer toxisch zijn.

Aan de andere kant van de keten doen Nestlé, Kraft, Unilever en andere multinationale bedrijven nanotechnologisch onderzoek. Ondertussen worden al heel wat nanoingrediënten in de voeding opgenomen, terwijl er nooit een debat of regelgeving was of is. Al ooit op een voedingsproduct een mededeling zien staan dat er bij de productie nanotechnologie mee gemoeid was?

Synthetische biologie (2)

De synthetische biologie is een techniek die kunstmatig de genetische code (DNA) kan samenstellen. Met het synthetische DNA is het mogelijk om virussen te creëren of om kunstmatige elementen in levende wezens in te voegen, terwijl ze geprogrammeerd worden om nieuwe taken te vervullen, verschillend van de natuurlijke. Het doel is om volledig levende organismen te fabriceren; totaal artificieel, die zichzelf vermenigvuldigen, opdat ze in de industrie nuttige functies zouden kunnen vervullen.

” … als iemand al eens aan een wetenschap dacht die publieke verontwaardiging meer dan verdient, dan is het wel deze. Als we ze vergelijken met de biotechnologie en de conventionele genetische wetenschap, dan zijn de risico’s van de synthetische biologie vele malen bedreigender”, schrijft Philip Ball, consultor van het wetenschappelijke tijdschrift ‘Nature‘.

Met een laptop in de hand, genetische sequenties voorhanden die publiek verkocht worden en de gewenste synthetische DNA-sequenties die via internet kunnen worden besteld en per post geleverd, kan gelijk wie vanuit het niets genen en complete genomen construeren. Natuurlijk zijn het de grote bedrijven die inzetten op de synthetische bio-industrie.

Ze bereiden het post-petroleumtijdperk voor in een wereldwijde strijd om grond en biomassa. De machtige chefs die sterk in synthetische biologie investeren en allianties aangaan met opkomende bedrijven zijn: Shell, BP, Marathon Oil, Chevron, ADM, Cargill, Bunge, Louis Dreyfuss, Monsanto, Syngenta, Dupont, Dow, BASF, Merck, Pfizer, Bristol Myers Squibb, General Motors, Procter & Gamble, Marubeni, etc.

“Met de vooruitgang in de biotechnologie zal iedere chemische substantie, die op basis van koolstof uit petroleum geproduceerd wordt, uit koolstof kunnen geproduceerd worden die in planten gevonden wordt”, schrijft een directeur van bioindustriële producten van Cargill.

De nieuwe bedrijven die in een hevige competitiestrijd verwikkeld zijn, in hun zoektocht om microben te ontwikkelen voor de productie van chemie, voor farmacie en vooral voor ‘bio’brandstoffen: Amyris, Athenix, Codexis, Coskata, Genencor, Genomatica, Gevo, LS9, Masoma, Metabolix, Novozymes, Solazyme, Synthetic Genomics, Verenium.

Suikerbietensector geherstructureerd

Een centrale rol in het produceren van biomassa voor nieuwe brandstoffen, plastics en andere toepassingen is suikerriet. Is het dan toeval dat de suikerbietensector in de Europese Unie met veel geld werd geherstructureerd, dat suikerfabrieken met EU-geld gesloten werden en dat het vergaarde kapitaal de laatste jaren in Braziliaanse en Australische suikerfabrieken investeerde? (3)

“Dezelfde wetenschap die onze ergste ziekten kan helpen genezen, kan ook worden gebruikt voor het creëren van de vreselijkste wapens in de wereld”, The Darker Bioweapon, Future, 2003.

De snel opkomende toepassingen van de synthetische biologie voor de productie van biobrandstoffen, chemie, landbouwproducten, voedselsupplementen, geneesmiddelen, wapens en nog heel wat meer creëren voor de maatschappij en voor de regulerende overheidsorganismen grote uitdagingen.

Tot op vandaag is er amper discussie over wat deze technologie betekent. De mogelijke implicaties (in grote meerderheid nog onbekend) voor het milieu, de biodiversiteit, de economie, de militaire en civiele veiligheid zijn niet te voorzien en kunnen extreem zwaar zijn.

“Tot op vandaag is er amper discussie over wat deze technologie betekent”

Met de afwezigheid van enige sociale controle overschrijdt de synthetische biologie de ethische grenzen op een manier zonder precedenten. Het raakt iedereen, terwijl het een klein aantal bedrijven bevoordeligt.

Luc Vankrunkelsven

Luc Vankrunkelsven is medewerker bij Wervel vzw en publiceerde al diverse boeken over Brazilië en de gevolgen van de sojaproductie.

(1) ‘Nanotecnologia. A manipulação do invisível’  http://centroecologico.org.br/novastecnologias/novastecnologias_1.pdf ; http://www.etcgroup.org/es/node/709 ; Gedrukte versie: centro.serra@centroecologico.org.br  Zie ook een artikelenreeks in ‘De Wervelkrant’ van 2005.

(2) ‘Biologia sintética. Fabricando novas formas de vida’ ; http://centroecologico.org.br ; http://www.etcgroup.org/upload/publication/603/03/synbiospanish_lite.pdf

(3) Zie: ‘A Sante Fé de Bunge’ in: ‘Brazilië-Europa in fragmenten?’, Wervel, 2010.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!