Een cynicus kan best wel wat redenen verzinnen waarom de partijen voorzichtig reageren. Mocht het deze week al helemaal fout lopen met de onderhandelingen, dan zouden we naar de stembus moeten op 2 januari (40 dagen na de ontbinding van het parlement) en zouden we tussen kerst en nieuw behalve een kalkoen ook een kiescampagne door de strot geduwd krijgen.
N-VA kon ook moeilijk na een eerste lezing een nota afschieten terwijl De Wever een paar weken geleden nog heel gekwetst reageerde omdat zijn voorstel zo snel van tafel werd geveegd.
Er zijn ook meer fundamentele redenen aan te wijzen waarom er zo behoedzaam gereageerd wordt. Vande Lanotte heeft er zeer slim voor gezorgd dat de tekst voldoende elementen bevat die voor elk van de twee belangrijkste partijen apart imbuvable/een kaakslag zijn.
Verregaand
Zo copieert Vande Lanotte het gros van het hoofdstukje ‘werkgelegenheid en arbeidsmarkt’ uit de nota-De Wever. Het hele arbeidsmarktbeleid wordt overgeheveld naar de regio’s: van de controle en sanctionering van de werklozen tot het doelgroepen- en activeringsbeleid. Vande Lanotte introduceert een bonus-malus voor regio’s die goed scoren op vlak van activering, maar behoudt ook de verdeling van de middelen op basis van de fiscale capaciteit. Regio’s met het grootste aantal werklozen zouden zo het kleinste bedrag krijgen.
In de nieuwe financieringswet die Vande Lanotte voorstelt zit een zeer verregaande splitsing van de personenbelasting zoals N-VA vroeg. De regio’s zouden voortaan 38 procent van de totale opbrengst krijgen na belastingaftrek. Er is wel een nieuw solidariteitsmechanisme en zowel de progressiviteit (wie zijn inkomen ziet stijgen, komt in een hogere belastingschaal terecht en betaalt dus relatief meer belastingen) en de elasticiteit (de opbrengst van de personenbelasting is groter dan de groei van het BBP) gaan naar de federale overheid.
N-VA zal het dan weer niet leuk vinden dat de nieuwe bevoegdheden via dotaties gefinancierd worden en dus niet via eigen belastingen.
De partij van Bart De Wever gaf eerder al het luik gezondheidszorg een onvoldoende, maar haalt nu een regionalisering van de justitie binnen (binnenkort de eerste Vlaamse minister van Justitie!) met onder meer het jeugdsanctiebeleid.
Hoe het niet moet
Dat laatste leert veel over de aard van deze poging tot staatshervorming. Er wordt gemarchandeerd, gewikt en gewogen. Uitgangspunt is niet ‘wat doen we best op welk niveau’, maar ‘hoe plukken we de federale overheid zo snel mogelijk leeg zonder op een njet te stuiten’.
De economische situatie is verschillend in Vlaanderen, Wallonië en Brussel en dus moeten de sociaal-economische hefbomen naar de regio’s, zo schrijft Vande Lanotte ergens. Maar zijn Antwerpse jongeren anders dan Luikse jongeren? Maakt het een verschil of een 16-jarige op de dool geraakt in Ronse of tien kilometer verder in Flobecq?
De enige motivatie achter de splitsingsdrang is hier dat er momenteel een politiek meningsverschil is over de manier waarop criminele jongeren moeten worden aangepakt. Een meningsverschil tussen de op dit moment grootste partijen in dit land.
Als dat de reden is, dan moet ook het klimaatbeleid gesplitst worden. Niet omdat de klimaatopwarming stopt aan de taalgrens, maar omdat enkele Vlaamse politici voorlopig niet verder willen gaan dan 20 procent CO2-reductie. Het Europees parlement dringt aan op 30 procent. Vlaanderen uit de Europese Unie dan maar?
Verzaken
Politici verzaken zo aan hun plicht. Zij worden geacht politieke meningsverschillen uit te klaren, de beste oplossingen te zoeken voor problemen en voldoende draagvlak te creëren voor hun beleid. Als elke organisatie zou splitsen omdat er een meningsverschil opduikt, dan bleven er alleen nog eenmansbewegingen over.
Als grondgebieden opgedeeld worden volgens wisselende en vaak toevallige politieke meerderheden (N-VA was in 2003 goed voor één zetel, heel Vlaanderen staarde zich toen blind op een socialistische partijvoorzitter), dan moet de Europese Unie uit elkaar spatten en Deurne en Hoboken met hun bijna-VB-meerderheden afscheuren van Antwerpen.
Dit wordt om nog een andere reden geen goede staatshervorming. Er zit geen enkel element in om de federale samenhang te versterken. Er circuleren wel voorstellen als een federale kieskring maar daar wordt niet eens over gepraat. Door nooit te werken aan die federale samenhang bevat elke staatshervorming de kiemen van nieuwe communautaire twisten.
Je ziet ze hier ook al aan het werk. Als het sanctiebeleid gesplitst wordt, zal heel snel blijken dat niet elke regio even genadeloos sanctioneert (ook al omdat je moeilijk kan bewijzen dat iemand niet hard genoeg werk zoekt in een regio waar de jeugdwerkloosheid 35 procent bedraagt). Dan zal onmiddellijk de eis opduiken om ook het laatste schot weg te halen: de hoogte en de uitbetaling van de uitkeringen. En zo wordt Vlaanderen wat sneller het ‘werkgeversparadijs’ (de term is van ACV-voorzitter Luc Cortebeeck) waar Voka van droomt.
De partijen gaan per taalgroep de tekst van Vande Lanotte amenderen. Dat kan nog enkele weken aanslepen. Als VDL het onverzoenbare weet te overbruggen, volgt nog BHV en het gat in de begroting. “De meerderheid van de Vlaamse bevolking wil een besparingsplan à la Groot-Brittannië”, schrijft The Guardian. Alleen weet die Vlaamse bevolking dat nog niet want de partijen rond de tafel hebben het nog niet met zoveel woorden gezegd.
En als het niet lukt volgt het echte Plan B (dixit De Wever). Verkiezingen ergens in februari. Tenzij financiële markten, die onze politici vergeten te temmen zijn na de vorige crisis, daar een stokje voor steken.
