Silvio Berlusconi en Ruby als terracottabeeldjes voor een Napolitaanse kerststal (foto: weekblad 'L'espresso')
Nieuws, Europa, Politiek, Italië, Berlusconi, Tmd, Politieke crisis, Schandalen, Gianfranco Fini, Il Cavaliere, Berlusconisme, L'espresso, Futuro e Libertà per Italia, Popolo della Libertà -

Is het Berlusconisme voorbij met de val van ‘il Cavaliere’?

De Italiaanse premier Silvio Berlusconi heeft al vele schandalen overleefd en zijn nakende val werd al vaak voorspeld. Telkens opnieuw wist 'il Cavaliere', zoals hij in de Italiaanse pers wordt genoemd, te overleven. Of hem dat nu weer lukt, is niet duidelijk. Maar betekent de huidige crisis ook het einde van het 'Berlusconisme'? Een poging tot analyse.

dinsdag 23 november 2010 12:30
Spread the love

Vorige week maandag hebben Gianfranco Fini en zijn medestanders de deur achter zich dichtgetrokken. Door hun vertrek staat de regering-Berlusconi een stuk zwakker. Maar betekent de huidige crisis ook het einde van het ‘Berlusconisme’? Een poging tot analyse door journalisten van het Italiaanse weekblad L’espresso.

 

Il Cavaliere ligt in panne. Maar hoe lang zal de subcultuur standhouden waarmee hij de Italianen heeft opgescheept met zijn heerschappij over politiek en media? Op die vraag antwoorden politici en analisten erg uiteenlopend.

Onverschilligheid tegenover de regels, minachting voor de bevoegdheidsverdeling tussen de leider en het volk, tomeloze demagogie, fabeltjes die dikwijls in regelrechte leugens overgaan, de cultus van het eigen voordeel, buitensporig machogedrag en het herleiden van de vrouw tot een esthetisch object: dit alles en nog veel meer is het Berlusconisme als cultureel fenomeen.

En nu il Cavaliere zich weer eens in een crisis bevindt, vraagt Italië zich af of en wanneer het ‘retrovirus’ waarmee de Italianen gedurende twintig jaar van politieke en televisieheerschappij geïnjecteerd werden, kan worden overwonnen.

Het Italiaanse weekblad L’espresso liet vorige week verschillende politici en vooraanstaande Italiaanse politieke analisten aan het woord.

Gianfranco Fini richt nieuwe partij op

Een belangrijke nieuwe speler in het Italiaanse politieke landschap is de FLI (Futuro e Libertà per Italia), de nieuwe rechtse partij van Gianfranco Fini, gevormd in juli 2010 na een heftige ruzie binnen Berlusconi’s brede coalitie Popolo della Libertà. De zaak ging over het regeringsvoorstel om verrregaande telefoonaftap mogelijk te maken.

Fini, de vroegere leider van de MSI, de directe opvolger van het Italiaanse fascisme, die hij had omgevormd tot de Alleanza Nazionale (AN), botste steeds meer met de leiderschapsstijl van Berlusconi en zijn talloze schandalen.

De nieuwe partij van Fini is officieel nog niet opgericht. Dat zou gebeuren op 27 januari 2011, op de 16de verjaardag van de zogenaamde ‘svolta di Fiuggi‘, de omvorming van de MSI tot AN. Wie allemaal tot de nieuwe partij zal toetreden, is nog niet helemaal duidelijk. Maar dat de FLI een te duchten tegenstander wordt van Berlusconi’s Popolo della Libertà staat vast.

Alles heeft begin én einde

Italo Bocchino van de FLI: “Het Berlusconisme ontstond niet onverwachts en zal ook niet op een precies moment eindigen. De vermoorde rechter Giovanni Falcone leerde ons dat “elke menselijke gebeurtenis zijn begin en zijn einde heeft”. FLI is geen anti-Berlusconi-partij, maar ze is meer dan Berlusconisme. Wij zijn aan het werk: het is alleen een kwestie van tijd.”

Andrea Romano, journalist en directeur van Italia Futura, een beweging die ijvert voor een betere toekomst voor Italië:

“De historische cyclus van het politieke Berlusconisme is ten einde. Het Berlusconisme is er niet in geslaagd om het programma van 1994 te realiseren, dat de bevrijding wou van de Italianen (nvdr: van te veel inmenging van de staat). Het is er niet in geslaagd, en het is conservatief geworden vanuit politiek gezichtspunt, maar subversief vanuit persoonlijk oogpunt.”

“Er is politiek verraad gepleegd en zoals we het nu zien, is Berlusconi er niet in geslaagd om een leidende klasse te vormen binnen zijn partij. Il Cavaliere kon een culturele transformatie van het land teweegbrengen, maar hij was doeltreffender als cultuur- en televisieondernemer dan als politicus. Zo kon hij overleven, terwijl volgens mij de politicus Berlusconi ten onder ging.”

Ignezio Marino, PD (Partito Democratico, centrumlinkse democratische partij)

“Het Berlusconisme heeft weinig voortgebracht voor het land en heeft te veel rond de schijnbare successen van de ‘keizer’ gedraaid. De kritiek van ondernemers en vakbonden, de geblokkeerde hervormingen wijzen op een afbrokkeling van het leiderschap van Silvio Berlusconi, die ook de verzwakking van de ‘Berluscoonse cultuur’ met zich meebrengt.”

“En nu heeft de omgang met minderjarige meisjes hem gedwongen om te stoppen met de ontkenning van een levensstijl die steeds minder Italianen nog verdragen (het bewijs daarvan is zijn afwezigheid op het recente Forum over de familie). Daarbij komt nog de voortdurende zoektocht naar een wet die hem voor processen moet behoeden, terwijl hij niet weet dat hij op het gebied van hervormingen en vernieuwing compleet de mist is ingegaan. Ja, volgens mij is zijn tijdperk ten einde.”

Het narcisme van de massa

Marco Belpoliti, auteur

“Ik geloof dat het Berlusconisme ook na Berlusconi zal blijven bestaan. Het Berlusconisme is het narcisme van de massa, de depreciatie van de meest traditionele waarden van ons collectieve leven, het is de verloedering van de zeden, het gewetenloze gebruik van communicatiemiddelen en van de politiek. Als cultureel fenomeen, als product van de commerciële televisie en van de verkwanseling van het dagelijkse leven en van de gevoelens, gaat het verder dan Berlusconi.”

Nichi Vendola, gouverneur van de provincie Puglia

“Het Berlusconisme zal zeker niet eindigen met de val van Berlusconi. Eerder dan voorstellen te doen, is de premier erin geslaagd om zichzelf in de laatste vijftien jaar voor te stellen als een verhaal, een geloofwaardige fictie. Dat verhaal vertoont vandaag wat haken, maar de cultuur die daarvoor als achtergrond diende, blijft nog lang leven in onze scholen, op pleinen en plaatsen van publiek debat.”

“En dat om een zeer eenvoudige reden: tijdens de voorbije vijftien jaar is zijn ‘afdaling in het veld’ via tv, tijdschriften en allerlei massamedia erin geslaagd om een culturele hegemonie zonder voorgaande te vestigen. Het motief was klaar en duidelijk: de andere in slaap wiegen, hem elke vorm van kritiek laten opgeven, tot en met de ravage waarvan wij nu getuigen zijn.”

“In het parlement en in de regionale raden, vergaderingen waarin showgirls zitten en advocaten in dienst van de leider. Er zal veel werk aan de winkel zijn. Centrumlinks moet een echte fabriek van hoop en wetten installeren, maar dan op een geloofwaardige manier. Anders zal het spook van het Berlusconisme altijd op de loer blijven liggen.”

Een echte fabriek van hoop

Sofia Ventura, politicologe

“Je zou het Berlusconisme, een cultureel en politiek fenomeen, moeten definiëren. We zijn zeker nog niet aan het einde van het eerste, maar van de tweede poltieke val van Berlusconi. Het probleem is het volgende: aan de ene kant is er het Berlusconisme met zijn antipolitieke ideeën en zijn ondermaatse respect voor de grondwet, maar ook met aspecten om te behouden: het idee van de open concurrentie, de tegenstelling tussen leider en duidelijke programma’s.”

“Aan de andere kant is er een coalitie die nog een politieke cultuur heeft van de eerste Republiek, die tegen het Berlusconisme is, maar niets nieuws zal brengen, die niet in staat is om modern te zijn in de Europese betekenis en innovatief, maar anders dan Berlusconi. Ik hoop dat Fini ook niet zo eindigt, al lijkt het wel zo te worden.”

Giorgio Stracquadanio, volksvertegenwoordiger van de PdL (Popolo della Libertà, de brede coalitiepartij van Berlusconi) en directeur van Predellino.it (krant van de PdL)

“Nee. Het antwoord zit paradoxaal genoeg in het boek van Severgnini (‘De buik van de Italianen, Berlusconi uitgelegd aan het nageslacht’). Hij spreekt over een ‘five million club’, vijf miljoen mensen die in het land de politieke debatten volgen, kranten lezen, op internet schrijven, elke verklaring en elke talkshow op tv volgen.”

“Het is het mogelijk dat wij daar in de minderheid zijn. Maar dat zijn we altijd geweest. Maar er zijn ook nog de andere 50 miljoen kiezers. Is het dan niet beter de meerderheid te zijn met 50 dan de minderheid met vijf of omgekeerd? De diepe werkelijkheid van het land wendt zich niet af van Berlusconi. Het gevoel van verwarring ontstaat inderdaad uit het feit dat de leidende klasse spreekt over de val van Berlusconi. De kiezers begrijpen echter niet van waaruit dit idee ontstaat. Daarom zeggen wij hen: word wakker en reageer tegen deze interpretatie die u wordt opgedrongen.”

Piero Ignazi, politicoloog en directeur van ‘Il Mulino’ (culturele en politieke democratische beweging met eigen tijdschrift)

“Het Berlusconisme loopt op zijn einde, maar is nog niet voorbij. Kijk maar naar sommige tv-uitzendingen, de aanvallen tegen werklozen in ochtend- en middagprogramma’s en je begrijpt hoe het Berlusconisme, bedoeld als een systeem van ‘waarden’, aanwezig blijft in onze samenleving. De zuivering van deze visie op maatschappij en wereld zal nog een lang proces worden.”

Iets dat niet bestaat, kan niet eindigen

Marco Reguzzoni, volksvertegenwoordiger voor de Lega Nord (de rechtse en separatistische partij die mee de regering-Berlusconi ondersteund)

“Iets dat in onze ogen niet bestaat, kan niet eindigen. Berlusconisme is volgens ons een woord zonder inhoud en betekenis: er bestaat integendeel duidelijk een anti-Berlusconisme waarop degenen die er niet in slagen de verkiezingen te winnen, hun eigen politieke strijd baseren.”

“In tegenstelling tot hen hebben wij een programma om het land te hervormen tot een moderne federale staat. Voor de Lega Nord is premier Berlusconi een trouwe bondgenoot met wie wij aan die hervormingen werken – eerst en vooral het fiscaal federalisme, hervormingen  die goed zullen zijn voor iedereen.”

Pietrangelo Buttafuoco, auteur

“Het is ten einde, maar eigenlijk is het niet ten einde. Het is iets dat de schaduw verlengt. Het Berlusconisme als culturele en antropologische dimensie zal lang blijven duren. In Italië hebben we lang afgerekend met periodes die een hele tijd hun stempel bleven drukken, zoals de jaren tachtig van Craxi (nvdr: verwijzing naar de toenmalige socialistische premier Bettino Craxi die zowat het symbool was geworden van de verregaande corruptie in de Italiaanse politiek die door de acties van Mani Pulite naar buiten werden gebracht), daarom denk ik des te meer dat het met Berlusconi, die al twintig jaar op het toneel is, nog een hele tijd zal duren.”

‘Hoerencratie’ zit diepgeworteld in Italië

Paolo Guzzanti, journalist

“Het Berlusconisme zal niet uitsterven met Berlusconi, ook al zal met Berlusconi een einde komen aan de meer opzichtige aspecten, de ergere zeg maar. Maar de stempel, de ‘hoerencratie’ bijvoorbeeld, of de minachting voor het parlement, zijn stevig geworteld zowel in het politiek rechtse Italië als in een groot deel van het Italiaanse electoraat. Dat heeft Berlusconi veroorzaakt.”

“Hij heeft de onderbuik van de Italianen aangesproken in alle betekenissen en heeft daarop zijn stijl om politiek te bedrijven gebaseerd. Il Cavaliere laat giftige vruchten achter en deze vruchten zullen hun gif nog lang blijven verspreiden, tenzij er een sterke leider van een ander signatuur opstaat. Maar ik geloof dat het Berlusconisme als slechte politieke en levensstijl lang zal blijven bestaan.”

“Er bestaat echt een poging om een ‘gedeberlusconiseerd’ centrumrechts te krijgen, ook als stijl. Het is de beweging van Fini. Als dat zou lukken, zou dat een goede zaak zijn. Ik zie het als een goed tegengif. We moeten echter nagaan of de kiezers van Berlusconi bereid zijn om zijn leidersmodel te laten vallen en de politiek te begrijpen.”

Luigi Amicone, schrijver en journalist

“Ik denk dat zolang Berlusconi leeft, zolang hij in de politiek en in het openbaar aanwezig blijft, het Berlusconisme blijft bestaan. Wanneer hij niet meer op het toneel verschijnt, zal niet alleen het Berlusconisme verdwijnen, maar volgens mij ook de PdL.”

“En wel omdat het Berlusconisme een fenomeen is met het profiel van Berlusconi. Zijn tegenstanders moeten ook goed onthouden dat ze al zo dikwijls gedacht hebben dat het voorbij was, maar het tegendeel was het geval.”

Psychologische gevolgen

Pippo Civati, volksvertegenwoordiger van de PD (Partito Democratico)

“Het Berlusconisme is niet ten einde, duidelijk. En zolang hij niet uit het oog is verdwenen, zou ik niet zeggen dat zijn rol ten einde is. Nu echter moeten de Italianen voelen dat er een alternatief bestaat, dat in staat is om langer dan twee jaar te regeren (de gemiddelde duur van een centrumlinkse regering). We hebben een regering nodig die hard kan blijven werken om uit de crisis te geraken.”

“En om het culturele en politieke beleid te veranderen na twintig jaar van blokkade, die langzamerhand ook psychologische gevolgen heeft, is een shock nodig. Ik denk echter niet dat de beste oplossing een alliantie van allen tegen Berlusconi is, maar een moedigere keuze, waarbij een duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen wie Berlusconist was of dat blijft. Dat zou het proces versnellen.”

Nadia Urbinati, politicologe

“Om het Berlusconi-tijdperk volledig achter ons te laten, zal volgens mij veel tijd nodig zijn en het zal ingewikkeld zijn. Hij heeft imemrs de grootste Italiaanse media in handen. Vooral omdat hij als autocraat zijn taak niet zo gemakkelijk zal opgeven als de constitutionele regels voorzien. En voorts omdat zijn ‘verontreiniging’ van de publieke opinie en vooral van de nationale mentaliteit beslist heel ernstig is en diepgeworteld zit.”

“De illegale wetsontwerpen, het schaamteloze gebruik van de instellingen voor het eigen belang, de pocherige visie op normen – aspecten die allemaal al aanwezig waren in onze nationale geschiedenis en die Berlusconi opnieuw tot leven heeft gebracht vanuit een postmodern mediastandpunt – zijn een zware, moeilijk te corrigeren erfenis.”

“Eens de regering-Berlusconi ten einde is, zal het zaak zijn om het Berlusconi-tijdperk snel te boven te komen. Niettemin is het positief dat hij het regeringsgebouw zou verlaten. Daarna is het een kwestie van nationaal belang om onze democratie opnieuw in haar legale bedding te krijgen. Dat zal een zeer moeilijke opdracht zijn, die zou moeten kunnen rekenen op een politieke klasse die betrouwbaar is, vooruitziend, moedig, en vooral, waardig. Succes!”

Floriana Bulfon en Fabio Chiusi

Artikel ‘Si, ma è finito il berlusconismo?’ door Floriana Bulfon en Fabio Chiusi, verscheen in het Italiaanse weekblad ‘L’espresso’ van 16 november 2010.

(Vertaling uit het Italiaans door Christ’l Beyers)

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!