Al tien jaar lang brengt Moussem Nomadisch Kunstencentrum uit Berchem Arabische kunst en cultuur in Vlaamse en Brusselse theaters, podia en musea. Moussem programmeert dit jaar een rijk artistiek gamma: wereldmuziek, theater, dans, literatuur en rockers uit Casablanca.

Interesse in de ander

Mohamed Ikoubaan, directeur bij Moussem, kwam op zijn zesentwintigste van het Marokkaanse Meknès naar Antwerpen: “Ik was hier verrast door de negatieve aandacht en de problematisering van de Marokkaanse gemeenschap.”

“In Meknès was ik een Berber in een Arabische stad. Berbers, Arabieren, stadsbewoners en plattelandsbewoners kwamen in Meknès altijd samen. Hier in Antwerpen komen culturen minder samen.”

Niet alleen de problematisering viel Ikoubaan op, ook de afwezigheid van andere culturen op de Vlaamse en Brusselse podia vond hij opvallend. “De oprechte interesse in de ander is in dit land vaak afwezig. En dan spreek ik over Belgen en over mensen met een andere culturele achtergrond.”

De geboorte van Moussem

Op het einde van de vorige eeuw groeide het aantal initiatieven om andere culturen bekend te maken, vertelt Ikoubaan. “Maar het bleef vaak bij stereotypen. Arabische cultuur is niet enkel tajines maken. Nee, Arabische cultuur is architectuur, theater, muziek en dans.”

“Arabische cultuur is niet enkel Arabisch. Nee, deze is ook Berbers, Afrikaans en westers tegelijk. Bij hedendaagse Marokkaanse dans kom je bijvoorbeeld westerse invloeden tegen. Tijdens de kolonisering had het Westen een enorme invloed in Marokko.”

Ikoubaan wilde verder gaan dan enkel de culturele stereotypes. In 2001 ontstond dan ook het eerste Moussem Festival. Ikoubaan: “Moussem is voor mij een kader. Het geeft een gevoel van saamhorigheid en het brengt verschillende bevolkingsgroepen samen.”

De weg van Moussem

Het eerste Moussem Festival werd gerund door vrijwilligers. Vanwege het succes werd besloten om Moussem te professionaliseren. Vanaf 2003 werd CC Berchem, het cultureel centrum van Berchem, de thuisbasis van Moussem. 

Vanaf 2006 gaf toenmalig Vlaams minister van Cultuur, Bert Anciaux, Moussem nog meer middelen. Dit resulteerde bijvoorbeeld in 2007 in een expostie van kunstwerken van kunstenaars met een andere culturele achtergrond in het MUHKA. 

Ikoubaan: “Het MUHKA kocht toen zes tentoongestelde werken aan. Deze werken behoren nu tot het cultureel patrimonium van België. In 2010 organiseerde wij een expositie van Vlaamse werken uit het MUHKA in Rabat. 

10 jaar Moussem

Vrijdag 12 november vierde Moussem haar tienjarig bestaan in het Zuiderpershuis in Antwerpen. Ikoubaan: “Wij toonden daar ‘Kunst kleurt’, een documentaire met portretten van kunstenaars met andere roots.”

“De portretten van Sidi Larbi Cherkaoui en Chokri Ben Chikha zijn pakkend. Zulke kunstenaars verrijken het culturele landschap. Vernieuwing komt uit de marge, niet uit het centrum.”

De toekomst van Moussem

Hoewel Moussem al tien jaar lang actief is, is diversiteit in de culturele sector nog lang niet vanzelfsprekend. Ikoubaan: “Diversiteit moet een evident verhaal worden.”

“Een artistiek leider van een theatergezelschap zou het, bijvoorbeeld, vanzelfsprekend moeten vinden om ander cultureel repertoire te brengen dan enkel het westerse of het stereotypische van een andere cultuur.”

“Op het moment is dat te veel gevraagd. De sfeer van verwerpen van alles wat anders is, is groot. De media en de politiek kunnen het ons heel moeilijk gaan maken.”

Het wederzijds engagement

Ikoubaan: “Is het licht in Europa van de Verlichting aan het uitdoven? De oprechte interesse in de ander gaat in Europa hard acheruit. Minderheden moeten actiever worden en vechten.”

“Minderheden moeten hun plek onder de regen en onder de zon van een samenleving opeisen. Dit vraagt wederzijds engagement. Van zowel minderheden als Belgen. Oprechte interesse in de ander is daarbij het sleutelwoord.”