“Annelies Verbeke schreef voor SKaGeN een tekst over de turbulente figuur Alma Mahler, gebaseerd op biografieën en documenten van haar eerste echtgenoot, Gustav Mahler. Zij was een voorbeeldfiguur van een geëmancipeerde vrouw in een woelige tijd, namelijk de eerste helft van de 20e eeuw.”
“Alma was een vrouw met een erg open geest. Ze kon van het leven genieten en wilde zich niet in een hoekje laten zetten. Aanvankelijk koos ze er vrijwillig voor om ‘de vrouw van’ de grote Mahler te zijn. Voor hem zette ze haar eigen carrière in de ijskast.”
“Na de dood van Gustav Mahler is Alma nog tweemaal getrouwd. Eén van die huwelijken was met met Gropius, de architect van het Bauhaus. Ook had ze verscheidene geheime relaties, zoals met Oscar Kokoschka, een bekende schilder en theatermaker.”
“Deze keren bepaalde zij met wie ze omging en hoe ze haar leven inrichtte. Voor hen zette ze zichzelf niet opzij. De mannen waren nu zelfs afhankelijk van háár. Zij bepaalde wat er gebeurde, in functie van haar eigen geluk.”
Heeft ze haar carrière in het componeren dan toch kunnen laten opbloeien?
“Neen. Ze heeft wel een aantal kwaliteitsvolle liederen geschreven vóór haar huwelijk met Mahler, maar daar is het dan bij gebleven. Haar grootste kracht lag eigenlijk in het beoefenen van de levenskunst: hoe ze met het verlies van kinderen is omgegaan, bijvoorbeeld. Twee maal op rij stierf een kind van haar: een zoontje van tien maanden met een waterhoofd en een 19-jarige dochter met polio.”
“Hoe ga je daar mee om? Hoe blijf je overeind als je zoveel pech hebt? Zij werd er sterker van. Ze bleef haar zelf. En ze hoefde zich niet achter de rug van een man te verbergen.”
“Het is deze evolutie in haar persoonlijkheid die in de voorstelling naar voren komt. De oudere Alma Mahler, gespeeld door Viviane De Muynck, kijkt terug naar haar voorbije leven.”
“Dat ‘voorbije leven’ stelt de jonge Alma in ontwikkeling voor, gespeeld door Clara van den Broek. De voorstelling is o.a. gebaseerd op een autobiografie. In haar tekst probeerde Annelies Verbeke de essentie van dit mensenleven vatten tot door er enkele elementen uit te halen.”
Wat zijn de rollen van de mannen in de voorstelling?
“Elke man in de voorstelling hanteert een verschillende invalshoek. Iedere man had ook een verschillende betekenis voor Alma.”
“Kokoschka, bijvoorbeeld vertegenwoordigt de gekte, de kunstenaar, het extreme. Gropius, de architect, zoekt de essentie van de dingen. Dit doet hij op een heel strakke manier door naar de esthetica en het sociale nut van de dingen te kijken. Hij is diegene die het meest ‘cultureel correct’ is, op een vooruitstrevende manier.”
“Diegene die ik speel, Franz Werfel, is een zoeker. Hij probeert zich in de poëzie uit te drukken. Hij is geëvolueerd van iemand die als pervers werd omschreven tot een soort van godsdienstwaanzinnige.”
“Desondanks moet je het woord ‘pervers’ van die tijd relativeren. Freud bijvoorbeeld noemde alle seksuele handelingen of praktijken die afweken van de missionarishouding pervers. Het woord had toen bovendien nog niet de negatieve connotaties die wij daar nu aan geven.”
“In ieder geval, op een bepaald moment bekeerde Werfel zich. Zo laten we in het stuk een cruciaal moment zien, tijdens een tocht die hij samen met Alma ondernam naar Frankrijk. Dat was op het einde van de Tweede Wereldoorlog, in een poging om te ontsnappen aan de Duitsers. Werfel was een jood.”
“Op een bepaald moment wierp hij zichzelf op zijn knieën en zei: ‘Oh heilige Bernadette, als ik hier weg ben en Amerika bereik, dan zal ik over U een boek schrijven.’ En zo geschiedde. Hij schreef een hagiografie over Bernadette Soubirous, dat later verfilmd werd naar ‘The Song of Bernadette’.”
Welke emoties roept het theaterstuk op?
“Het stuk is een drama. Wat niet wil niet zeggen dat het enkel een tragische voorstelling zal worden. ‘Dramatisch’ kan per definitie ook ‘plezierig’ zijn. Alma heeft ook veel leute gehad, zoals in haar zotte dronken buien.”
“Ze had veel levenslust. Deze levenshouding wordt weerspiegeld in een groteske speelstijl die in de voorstelling wordt gehanteerd. Dat levert ook een flinke portie geestigheid op.”
“Drama is meer een verzamelnaam voor alles wat leeft, wat echt gebeurt, en wat een zekere spanning in zich houdt.”
“Het is de bedoeling iets over te brengen. Wat je overbrengt is niet het eenvoudige ‘A + B = C’. Belangrijke ingrediënten van drama kunnen mysterie en poëzie zijn. Je moet alleszins de verbeelding van de toeschouwers aanspreken, zonder voorspelbaar te zijn. Zo bouw je spanning op, en bereik je effect bij het overbrengen van je mededeling. Dat is drama.”
Hoe ervaar je het samenwerken met een theatercollectief?
“Het is als buitenstaander mooi om zien hoe mensen bij elkaar komen en samen tot een beslissing komen. Het gaat niet om één iemands idee, namelijk die van de regisseur, maar om een aantal mensen die over hetzelfde nadenken. Hetgene wat ze op dat moment vinden, bepaalt de voorstelling.”
“Zo heeft iedereen de kans om zijn bijdrage te leveren. En breng je meer kwaliteit in het resultaat.”
“Het zorgt er ook voor dat elke voorstelling anders is. Collectief werk zorgt voor meer ademruimte en diepgang in een creatieproces. En daar hou ik van. Door collectief te werken, blijft een creatieproces ook heel flexibel.”
“De leden van SKaGeN zijn gericht op het positieve, op het creëren. Zo wordt er in het creatieproces van “Almschi” langzaam maar zeker meer waarde toegekend aan de muziek.”
“Tot nog toe gingen we er vanuit dat de voorstelling zou drijven op de tekst van Annelies Verbeke. Maar als je naar toneel gaat, wat onthou je dan van de tekst? Eigenlijk maar zeer weinig. Wat niet wil niet zeggen dat het geen goede tekst is.”
“Integendeel, de tekst nodigt uit tot het creëren van beelden. Die beelden blijven gewoon veel langer hangen dan de woorden. Door meer van de muziek uit te gaan, geven we de voorstelling meer theatrale zeggingskracht. Op die manier komt ook de tekst beter tot zijn recht. Je krijgt namelijk heel veel cadeau dankzij die andere communicatiemiddelen.”
“De muziek wordt gebracht door een prachtig zestienstemmig koor. Het is grootschalig en grotesk, gepast voor een grote zaalproductie waarbij het publiek vrij ver weg zit. De muziek – Gustav Mahler, Alban Berg, Franz Schubert en Richard Wagner – wordt op een heel eigen manier gebracht. Ze wordt niet ondersteund door een orkest, maar er zijn zestien verschillende stemmen, met elk een eigen kleur. Het resultaat is verbluffend.”
“We gebruiken niet enkel tekst en muziek. Ook via andere wegen roepen we beelden op. Zo staat er op een gegeven moment een paard in de gang. En de acteurs zitten in grote glazen tentoonstellingsbakken, waar we dan af en toe uit kruipen.”
“Ik zit wel in een hele kleine bak, waar ik net in pas. Het wordt dus nog pijnlijk (lacht).”
Moet je best op voorhand iets gelezen hebben om de voorstelling te begrijpen?
“Dat mag altijd, maar het is zeker niet nodig. Om de voorstelling te kunnen appreciëren moet je gewoon komen kijken en luisteren naar de levenskunsten van Alma.”
“Laat je overspoelen door de muziek, de beelden, de tragedie en de levenslust. Het gaat een zeer mooi stuk worden. Dat is zeker.”
ALMSCHI! TRAILER! from ruimtevaarders on Vimeo.
Speellijst
Vrijdag 3 december 2010 – 20u – PREMIERE – Kursaal Oostende – Oostende Cultuurstad – +32(0)70 22 56 00 – www.oostende2010.be
Zaterdag 4 december 2010 – 20u – Kursaal Oostende – Oostende Cultuurstad – +32(0)70 22 56 00 – www.oostende2010.be
Vrijdag 17 december 2010 – 20u – CC Hasselt – +31(0)11 22 99 33 – www.ccha.be
Vrijdag 14 januari 2011 – 20u30 – CC Westrand Dilbeek – +32(0)2 466 20 30 – www.westrand.be
Dinsdag 18 januari 2011 – 20u – Stadsschouwburg St-Niklaas – +32(0)3 766 39 39 – www.ccsint-niklaas.be
Dinsdag 25 januari 2011 – 20u15 – De Oosterpoort Groningen – +31(0)50 368 03 68 – www.de-oosterpoort.nl
Woensdag 26 januari 2011 – 20u – Stadsschouwburg Leuven – STUK/30CC Dubbelspel – +32(0)16 300 900 – www.stuk.be
Donderdag 27 januari 2011 – 20u15 – De Warande Turnhout – +32(0)14 41 69 91 – www.warande.be
Vrijdag 28 januari 2011 – 20u15 – Schouwburg Kortrijk – +32(0)56 23 98 55 – www.cultuurcentrumkortrijk.be
Woensdag 6 april 2011 – 20u – Vlaamse Opera Antwerpen – +32(0)70 22 02 02 – www.vlaamseopera.be
Maandag 23 mei 2011 – 20u – Operadagen Rotterdam 2011 – Reservatie vanaf het voorjaar – www.operadagen.nl