Wat is de rol van de media? Zijn de media vrij om te doen wat ze willen? Wat is toelaatbaar gedrag in de media? En hoe definieer je waar de grenzen liggen? Aan de hand van enkele cruciale vragen zet Biltereyst zijn publiek aan het denken.

Hij is specialist in het onderzoek naar de geschiedenis van film als maatschappelijk gegeven. Aan de UGent doceert hij film– en mediacultuur en daarnaast is hij voorzitter van het onderzoekscentrum Cinema and Media Studies (CIMS).

Seks, drugs en rock ‘n roll

Biltereyst definieert ‘paniek’ als een “overdreven reactie op een schokkende gebeurtenis”. De massamedia spelen een belangrijke rol in het uitvergroten van die gebeurtenissen. Zo wekken ze het publieke debat op en sturen ze maatschappelijke discussies.

Bepaalde media, zoals bijvoorbeeld films, brengen zelf het maatschappelijk debat op gang omdat ze controversiële thema’s in beeld brengen: geweld, alcoholgebruik en seksualiteit.

Uit angst voor een te grote invloed van films op onze collectieve mentaliteit werden films vaak het onderwerp van controle en censuur. “Vandaag is dit veel minder het geval, maar dat betekent niet dat de filmmedia effectloos zijn: ze oefenen wel degelijk een invloed uit op onze ideeën en ons gedrag”, aldus Biltereyst.

Een strijdtoneel van wat kan en niet kan

Media hebben enerzijds een maatschappelijke opdracht, namelijk het sturen van discussies over belangrijke thema’s in onze samenleving.

Anderzijds hanteren ze een commerciële logica en daardoor gaan ze controversies in onze maatschappij exploiteren. Er is dus een voortdurende spanning tussen verantwoordelijkheid en exploitatie.

De commerciële media gaan vaak over de grenzen van het toelaatbare, maar de meeste media leggen zichzelf codes op en doen aan zelfcensuur. “Zo springen journalisten vaak erg verantwoordelijk om met beelden van geweld”, zegt prof. Biltereyst.

“Onlangs zag ik de videofragmenten van massagraven in ex-Joegoslavië. De video’s zijn vrij te verkrijgen bij het Internationaal Strafhof in Den Haag. Maar de beelden zijn zo schokkend dat de meeste verslaggevers ze niet in hun reportages gebruiken.”

Te weinig debat over de media zelf

Wanneer een bepaalde gebeurtenis, persoon of groep door de media wordt gestigmatiseerd als een bedreiging voor de gemeenschappelijke waarden en belangen, ontstaat er morele paniek.

Volgens Biltereyst is de rol van de media dan ook zeer groot: “In België ontbreekt er een continue mediakritiek, in andere landen is die er veel meer.”

“In België ontbreekt er een continue mediakritiek”

“Er is te weinig debat over de media en de berichtgeving zelf. Mediakritiek is wijzen op de verantwoordelijkheden en op de tekortkomingen in de mediawereld. Er is nood aan een meer genuanceerde berichtgeving.”

“De verslaggeving bijvoorbeeld over de processen van Els Clottemans en Léopold Storme dragen niet bij tot het creëren van de juiste context voor een sereen debat”, aldus nog prof. Biltereyst.

De Universiteit Antwerpen organiseert nog tot en met 6 december elke maandag een debat over ‘Paniek’ in het kader van het Studium Generale.

© 2010 – StampMedia – Marieke Van Cauwenberghe