Op de opening van het jaarlijkse treffen van de marktoperatoren, de World Federation of Exchanges (WFE), in oktober in Parijs, zagen de vaststellingen van de professionals er nogal dreigend uit.

“De beurs is een gigantisch casino geworden. Alleen is de werking van een casino transparanter en makkelijker te begrijpen”. Zo vatte Thomas Peterffy, stichter van Brokers, het samen in zijn openingstoespraak. Volgens hem hebben de computerisering en de intensieve versnelling van de transacties en de liberalisering van de markten voor wanorde op de beurzen gezorgd.

Peterffy: “Ik heb me vergist”

Een boodschap die des te pertinenter is daar Peterffy op het einde van de jaren 1970 een elektronische transactiemaatschappij oprichtte die tot de modernisering heeft bijgedragen die vandaag bakken kritiek krijgt. “Toen ik mijn maatschappij oprichtte, zag ik alleen de positieve kant van de komst van de nieuwe technologieën, ik heb me vergist”, heeft hij onlangs erkend.

Vanuit de andersglobaliseringsbeweging – en Attac in het bijzonder – wijzen we al tien jaren op de gevaren van het mondiale casino, waarbij we niet de ontwikkeling van nieuwe technologieën bedoelen, maar wel degelijk de turbulente gevolgen van de liberalisering en de deregulering van de markten, kortom het neoliberale beleid van de voorbije dertig jaar. Dat beleid kreeg een serieuze deuk sinds het uitbarsten van de financiële crisis eind 2008.

Financiële vulkaan

De beurzen van New York en Parijs hebben niet veel meer te maken met wat ze veertig jaar geleden waren. De beursvloer en de korf hebben de plaats geruimd voor zalen vol computers. En de ordergevers zijn vandaag heel vaak door briljante wiskundigen geprogrammeerde automaten. Na in volle crisis ingegaan te zijn tegen de regulering van de banken, roepen de beursprofessionals de regulatoren en de overheden op om orde op zaken te stellen op de markten.

In die context zijn Europa en de fameuze richtlijn ‘Markten van financiële instrumenten’ (MFI) opnieuw prioritair geworden. In 2007 werd deze regelgeving op initiatief van de liberale EU-commissaris Charlie McCreevy, belast met de Interne Markt en de Diensten binnen de Europese Commissie, in het leven geroepen om de beurzen open te stellen voor concurrentie.

Operatoren als Euronext in Parijs of de London Stock Exchange (LSE) in de Londense City werden aldus concurrentie aangedaan door alternatieve platformen. Die concurrerende beurzen hebben zich echter te snel vermenigvuldigd.

Er zijn bovendien ‘dark pools’ ontstaan, platformen die het mogelijk maken orders te plaatsen buiten ieder toezicht van de regulatoren. Anders gezegd, in plaats van de markten competitiever te maken, hebben die maatregelen ze ondoorzichtiger en dus potentieel gevaarlijker gemaakt.

“We zitten op  een financiële vulkaan”, verklaart zelfs Jean-Pierre Jouyet, voorzitter van de Autoriteit van de Financiële Markten, de regulator in Frankrijk. “We zullen er niet in slagen het disfunctioneren van de markt volledig ongedaan te maken zonder de MFI-richtlijn aan te pakken. Die is het hart van alles”, voegt hij hier aan toe.

De orders centraliseren

“De MFI-richtlijn heeft de markten willen versoepelen. Het was een verkeerd idee”, erkende ook Christine Lagarde, de Franse minister voor Economie en Financiën, op de WFE-conferentie. De Verenigde Staten die ook hun beurzen geliberaliseerd hadden, hebben een verweermiddel gevonden door een registratiekamer op te richten waar de orders gecentraliseerd worden. “Indien de VS hierin geslaagd is, waarom wij dan niet?” merkt Lagarde op.

Zal de Commissie op die tekst terugkomen en dus zichzelf tegenspreken?

Michel Barnier, die Europees Commissaris McGreevy heeft opgevolgd, denkt van wel. “We zullen uiteraard niet op de technische evoluties terugkomen (…). Daarentegen kunnen de technische complexiteit of de technologische vooruitgang niet als voorwendsel ingeroepen worden om af te wijken van de fundamentele principes van transparantie, verantwoordelijkheid en aangepaste regulering”, verklaarde hij eind september in Brussel in een toespraak onder de titel: “De MFI-richtlijn: een herziening dringt zich op”.

De raadpleging van de lidstaten moet over enkele weken een aanvang nemen teneinde hun voorstellen en adviezen te verzamelen. Tegen de volgende lente zou de tekst kunnen herzien zijn. Uitkijken dus.

Dat de liberalen en allen die een neoliberaal beleid verdedigd hebben nu aan de noodrem trekken en zelfs de beurs tot een casino verklaren, moet ons wantrouwig maken. Regels van transparantie, verantwoordelijkheid en aangepaste regulering?

Wat is aangepaste regulering?

Intussen gaan de beurzen gewoon door, business as usual, en wordt er in het globale casino druk gespeculeerd op ‘voedsel’ waardoor de kloof tussen diegenen die te veel hebben en diegenen die elke avond met honger gaan slapen steeds groter wordt.

We zitten inderdaad op een financiële vulkaan.

Eric Goeman

Eric Goeman is woordvoerder van Attac Vlaanderen