De vakbond eist onder meer van de Mexicaanse overheid de intrekking van alle 45.000 ontslagen werknemers, alsook het veilig stellen van de rechten van meer dan 20.000 pensioengerechtigde werknemers van het overheidsbedrijf Luz y Fuerza del Centro. Internationale solidariteit kan hierbij een grote rol spelen, vertelt de Mexicaanse partnerorganisatie Cenpros.
Wat vooraf ging
Het massale ontslag van 45.000 werknemers in de publieke elektriciteitssector van Mexico deed zich voor op 10 oktober 2009. Toen besloot de regering-Calderón het overheidsbedrijf Luz y Fuerza del Centro van de ene dag op de andere te doen verdwijnen. Dit gebeurde door het bedrijf op onwettelijke wijze te privatiseren ten voordele van privébedrijven als Telmex, Televisa, Telefonica en Mega Cable.
De sluiting en bezetting van het bedrijf zijn een flagrante inbreuk van de IAO-conventies 87 en 98 (nvdr: conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie in Genève die door drie partijen werden goedgekeurd: de overheid, de werkgevers en de werknemersorganisaties). Als verklaring voor de sluiting schuift Calderón steevast de inefficiëntie van het bedrijf naar voren en het slechte management.
Winsten met glasvezelnetwerk
Maar vraagt SME zich af, is dit nu juist niet de verantwoordelijkheid van de overheid zelf? Na een grondige analyse blijkt de echte onderliggende reden voor de sluiting van een heel ander aard te zijn. Het gaat immers over de massale winsten die gemaakt kunnen worden bij de overname van het glasvezelnetwerk (eigendom van het overheidsbedrijf), met een potentiële markt van miljoenen gebruikers. Dit is de échte inzet van deze illegale privatiseringsoperatie.
Miguel Marquez Rios – één van de hongerstakende vakbondsmilitanten van SME, die ik in juli in het tentenkamp op de Zócalo interviewde – lichtte het volgende toe: “Moest de overheid de periode van de productiviteitsovereenkomst met Luz y Fuerza del Centro nagekomen zijn tot 2012 (zoals contractueel vastgelegd), dan zou het een winstgevend overheidsbedrijf geworden zijn, zonder enige nood aan overheidssubsidies. En dat is nu net wat de regering-Calderón wou vermijden”, aldus Rios.
In tijden van crisis zou je nochtans verwachten dat – indien nog maar de kans bestaat op het winstgevend kúnnen maken van een overheidsbedrijf – dit als een kostbaar geschenk zou worden gezien. Iets waardoor ook de langverwachte verbetering en uitbreiding van de nutsvoorzieningen voor de armere bevolking mogelijk zou worden.
Blijkbaar niet zo in Mexico. Dat werd maar al te duidelijk in de nacht van 10 op 11 oktober 2009. Toen vielen militairen en politie Luz y Fuerza del Centro binnen en werden de installaties bezet. Daarbij vielen verschillende gewonden. Ook werd hierbij de CAO van 45.000 werknemers letterlijk vertrappeld. Ontelbare andere, grondwettelijke rechten met voeten getreden (al die grondrechten allemaal opsommen, zou te veel plaats in beslag nemen).
Wat echter vlug duidelijk werd, is dat de dag na de inval bijna 45.000 werknemers op straat stonden, bijna 20.000 gerechtigden hun pensioen dreigden te verliezen en dat de grootste onafhankelijke vakbond uit de Mexicaanse geschiedenis buiten de wet was gesteld. De vakbondswereld was in shock en dit niet alleen in Mexico. Er is ondertussen heel wat internationale solidariteit op gang gekomen.
Contractuele arbeiders nemen het werk over
Toch is er meer nodig om de regering-Calderón zodanig onder druk te zetten dat ze het ontslag van de werknemers annuleert en de betalingen van de pensioenen voort zet. Momenteel wordt het werk van de ontslagen elektriciteitswerknemers overgenomen door contractuele arbeiders zonder enige vorm van opleiding, met een dagelijks loon van 100 Mexicaanse peso (5,90 euro) en zonder toegang tot de sociale zekerheid.
Volgens de hongerstakers die ik interviewde, verloren hierdoor al ongeveer 120 mensen het leven omdat het elektriciteitsnetwerk van Mexico City een zeer ingewikkeld netwerk is, waarbij de contractuele arbeiders ook veel met sabotage te maken krijgen. Het net is op vele plaatsten zeer onveilig en moet permanent worden hersteld. Dat kan alleen op een veilige manier gebeuren door goed opgeleide mensen met ervaring of ondersteuning.
De vraag is natuurlijk: wat zit hierachter?
De privatisering van de elektriciteitssector in Mexico biedt aan verschillende segmenten van de Mexicaanse oligarchie de gelegenheid om gouden zaken te doen via de commercialisering van het glasvezelnetwerk. Denk maar aan internet, telefonie via kabel, digitale tv, etc. (een heel lucratieve en nieuwe massamarkt in Mexico).
Een man die hierin een groot aandeel heeft, is Carlos Slim Helú. Die werd in 2010 door het Amerikaanse tijdschrift ‘Forbes’ aangeduid als rijkste mens ter wereld, met een geschat vermogen van 53,5 miljard Amerikaanse dollar. Slim heeft het grootste deel van zijn fortuin te danken aan zijn telecommunicatieconcern Telmex. Slims bezittingen vormen vijf procent van het totale Mexicaanse bruto nationaal product. Hij verdient gemiddeld 27 miljoen dollar per dag (!) en zijn bedrijven omvatten in waarde een derde van de Mexicaanse beurs.
Terwijl de Mexicaanse oligarchie nog rijker wordt door slinkse en corrupte deals in het nadeel van bijna de helft van de bevolking – die onder de armoedegrens leeft, zonder of met een zeer summiere toegang tot basisvoorzieningen – krijgen ook conservatieve politieke groeperingen de lang verwachte gelegenheid om wraak te nemen. Wraak tegenover één van de sectoren waar ze het meeste afkeer van hebben: de arbeidersbeweging en dan vooral van SME.
De vakbond SME is namelijk één van de, zoniet dé meest recht-door-zeegaande en strijdvaardigste vakbond van Mexico. De bond heeft een zeer grote autonome capaciteit. Om het nog scherper te stellen: hij is één van de enige die zich niet laat omkopen in het zeer troebele vakbondslandschap van Mexico, waar er meer overheidsgebonden en patronale vakbonden bestaan dan echte werknemersvakbonden.
Beknopte geschiedenis van SME
SME is een vakbondsorganisatie met een lange ervaring van strijd en historisch geheugen. Hij ontstond in 1914 en het is daarmee ook de oudste vakbond in Mexico. Zijn aanwezigheid is zeer belangrijk. Gedurende zijn bijna 97-jarige bestaan maakte hij deel uit van de belangrijkste strijd die de Mexicaanse werknemers moesten leveren. In 1936 bevorderde hij actief de vorming van het Nationaal Comité van de Proletarische Defensie en stichtte mee de vakbondskoepelorganisatie CTM. Later verliet SME de koepel weer.
SME bevorderde ook de nationalisatie van de elektriciteitssector en heeft pogingen tot privatisering steeds afgewezen. Volgens de vakbond ondermijnt een privatisering van de strategische sector de soevereiniteit en de nationale ontwikkeling van het land. In 1983 keerde SME zich tegen de belastingtarieven, toegepast op het binnenlandse elektriciteitsverbruik.
SME heeft deelgenomen aan drie algemene stakingen
In 1916 leidde SME de algemene staking en eiste de uitbetaling van de lonen in goud om de werkelijke waarde van het inkomen van de arbeiders en boeren te garanderen. De vakbond overleefde de verpletterende onderdrukking door het dictatoriale regime van Venustiano Carranza en leidde het land naar een glorieuze algemene staking.
In 1936 werd de elektrische stroom onderbroken in Mexico-stad en de omliggende gebieden, met uitzondering van de ziekenhuizen, verlichting en nutsvoorzieningen. De directie van het overheidsbedrijf ging akkoord met de vakbondseisen voor een nieuw contract. SME won en dit was een zeer belangrijk stap voor de Mexicaanse arbeidersbeweging, daar het een precedent schiep voor andere vakbonden.
In 1987 werd het werk neergelegd en eiste SME een loonsverhoging en een stopzetting van de betaling van de buitenlandse schulden om het loonherstel mogelijk te maken. Zo probeerde de vakbond een algemene verandering te forceren in het Mexicaanse economische beleid. Zes dagen later, nadat de autoriteiten verklaarden dat de eisen niet aanvaardbaar waren, ging iedereen weer aan het werk, zonder de verhoopte loonsverhogingen, maar met een versterkte vakbond.
Continu verkiezingsproces
SME is een buitenbeentje in de Mexicaanse arbeidersbeweging. Intern werkt de vakbond democratisch. Er zijn continu verkiezingsprocedures. De meeste leden nemen deel aan de belangrijke beslissingen en kiezen hun vakbondsleiders uit de verschillende organen via algemene, directe en geheime verkiezingen.
De vakbondsleiders worden telkens voor twee jaar verkozen. Ten minste tweemaal per jaar worden er algemene vergaderingen georganiseerd. Het referendum of volksraadpleging is het normale besluitvormingsmechanisme in de interne besluitvorming. Een oproep tot staking kan enkel gebeuren via een referendum. Terwijl onderhandelingen over een CAO moeten worden bekrachtigd op een buitengewone algemene vergadering.
De relatie tussen vakbondsleiders en de basis is heel hecht. Verkiezingen van o.a. departementale afgevaardigden, van de centrale leden van de commissies, van onafhankelijke commissies voor justitie en financiën, van de stakingscomités, etc. gebeuren er continu.
Binnen de vakbond bestaan verschillende stromingen naast elkaar. Ook al hebben ze onderling verschillende meningen, het is de eenheid die prevaleert. SME combineert het uitoefenen van druk van op de werkvloer met politieke onderhandelingen en de mobilisatie op straat in zeer brede allianties. De strijd gaat voor werkbehoud, respect voor de collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s) en behoud van het nationale overheidsbedrijf zelf (1).
Verzetsstrijd SME sinds de illegale bezetting
Op één van de affiches, die SME uitdeelde op de vijftigste verjaardag van de nationalisering, stond het volgende te lezen: “Veel strijd hebben we moeten leveren om dit te bereiken. Vandaag wil de overheid het ons ontnemen door de privatisering door te voeren. Gaat u deze nieuwe overval op de Mexicanen toestaan?”(2). Deze stelling laat de strijdvaardigheid van SME duidelijk zien. Sinds de bezetting in oktober 2009 voert SME onophoudelijk actie.
De belangrijkste actie is de hongerstaking die begon op 25 april 2010 met 80 mannen en 13 vrouwen en die meer dan drie maanden duurde. Verschillende hongerstakers moesten naar het ziekenhuis worden gebracht omdat ze de uitputting nabij waren.
Op de dag van mijn bezoek waren deze militanten 65 dagen in staking, brachten ze 1.560 uren door zonder voedingsinname en verloren ze samen 800 kg aan gewicht. Zelf verwoordden ze het als volgt: “De honger brengt ons op de knieën, maar onze waardigheid doet ons recht staan en onze trots als Mexicaanse elektriciteitsarbeider brengt ons weer op de been!”
Verder is er een permanent vakbondskamp op de Zócalo in Mexico-Stad, dat is het grote plein voor het presidentiële paleis. Daar vinden elke dag info- en solidariteitsacties plaats. Begin juli werd ik daar samen met militanten van vakbonden uit Frankrijk, Engeland, Canada en de VS uitgenodigd op een internationale persconferentie, vooral bedoeld om de stakers een hart onder de riem te steken en de situatie aan te klagen.
Vakbonden uit Canada, de VS en Mexico hebben de handen in elkaar geslagen en een ondersteunend team samengesteld om de werknemers juridisch bij te staan in hun strijd. Hier hoort ook Cenpros bij. Cenpros is de nationale partner van Wereldsolidariteit en ACV in Mexico.
Na 11 maanden zonder loon en werk heeft een groot deel van de 45.000 ontslagen werknemers een ontslagpremie aanvaard omdat hen werd wijsgemaakt dat ze dan nadien opnieuw zouden worden aangeworven. Iets wat natuurlijk maar in enkele gevallen is gebeurd. Dat wekt heel veel woede op.
Maar er zijn ook de 17.000 werknemers die deze premie nooit hebben willen aanvaarden en dagelijks in de weer zijn met de organisatie van verzetsacties. Zo eisen ze onder meer de oprichting van een nieuw bedrijf waar ze mét SME opnieuw aan de slag kunnen.
Internationale actie en actie ACV / Wat kan je doen als vakbondsmilitant in de openbare sector in België?
De internationale vakbondskoepel ITUC klaagde van in het begin de situatie van de illegale sluiting aan, schreef brieven aan de Mexicaanse regering en rapporteerde over de toestand in haar jaarlijks rapport (3).
Het ACV steunde de strijd van de werknemers in een brief die Luc Cortebeeck naar de Mexicaanse president stuurde op 14 oktober 2009. Daarin formuleerde het ACV de eisen over de wederopname van de werknemers, het respect voor de collectieve arbeidsovereenkomst en de arbeidsrechten in het algemeen alsook de erkenning van de democratisch verkozen vakbondsleiding van SME als legitiem onderhandelaar. Verder wordt de situatie in Mexico op de voet gevolgd door ACV-Internationaal en Wereldsolidariteit.
Vanuit vakbondscentrales en NGO’s kan de strijd van SME worden ondersteund door handtekeningen te verzamelen en deze bij een brief te voegen gericht aan de Mexicaanse regering. Hoe meer internationale solidariteit, hoe sterker de druk op de regering.
En die is zeker nodig. Ik denk bijvoorbeeld aan Miguel Angel Perez, één van de hongerstakers die ik ontmoette en die me het volgende zei: “Enkel dood of om te gaan werken zal ik de strijd opgeven!”
Ellen Verryt
Ellen Verryt is regioverantwoordelijke Latijns-Amerika voor de NGO Wereldsolidariteit.
Met heel veel dank aan Cenpros en de SME-kameraden die me hun verhaal vertelden op de 60ste dag van hun strijdvaardige hongerstaking.
1. Interview in juli 2010 door Ellen Verryt met Jose Merced, directeur van Cenpros (Centro de Promoción Social) een vakbondsvormingscentrum dat nationaal werkt en een partnerorganisatie is van ACV en Wereldsolidariteit. Cenpros ondersteunt het verzet van SME via juridische dienstverlening.
2. Mucho esfuerzo y lucha se tuvieron que vivir para lograr esto. Hoy nos la quieren arrebatar para privatizarla vas a permitir ese nuevo atraco a los Mexicanos?
