In een poging het conflict op te lossen stuurde de rechtse president Sebastián Piñera dinsdag een wet naar het Congres om het militaire justitiesysteem te hervormen. Vandaag zal hij naar verwachting met een wet komen die de antiterrorismewet uit 1984 moet vervangen. Die wet werd geïntroduceerd onder de dictatuur van generaal Augusto Pinochet (1973-1990) en maar deels hervormd toen het land weer een democratie werd.

De eerste wet moet voorkomen dat burgers berecht worden voor militaire rechtbanken, een van de belangrijkste eisen van de hongerstakers. Chili kreeg in 2005 al opdracht van het Inter-Amerikaanse Hof voor de Mensenrechten om dit te regelen.

De tweede wet moet enkele vergrijpen waar de hongerstakers van beschuldigd worden, verwijderen uit de categorie “terrorisme” en de hoge straffen voor bepaalde delicten verlagen.

Achterstallig onderhoud

“De eisen van de stakers hebben niet alleen te maken met de Mapuche. Het gaat om een probleem van de Chileense samenleving als geheel”, zegt José Araya, coördinator van Observatorio Ciudadano, een plaatselijke niet-gouvernementele organisatie (ngo).

Mapuche-gevangenen, die zichzelf zien als politieke gevangenen, begonnen op 12 juli met een hongerstaking. Na verloop van tijd gingen er steeds meer gedetineerden meedoen. Momenteel zijn er 34 gevangenen in verschillende gevangenissen in het zuiden van Chili in hongerstaking.

De gedetineerden zitten vast op beschuldiging van terroristische brandstichting, poging tot moord, toedienen van lichamelijk letsel, inbraak, bedreiging en illegale vergadering. Ze werden veroordeeld onder de controversiële antiterrorismewet van Chili. Deze wet beperkt de rechten  van verweerders.

Volgens Araya zijn de hervormingen die nu op stapel staan “achterstallig onderhoud” waartoe talloze internationale mensenrechtenorganisaties al eerder opriepen.

Bezettingsacties

De Mapuche-indianen, die zich inmiddels in een kritieke gezondheidstoestand bevinden, zeggen dat ze doorgaan met hun protest totdat hun zaak uit de terrorismesfeer wordt gehaald en de regering instemt met gesprekken over een orgaan dat de uitvoering van de bereikte overeenkomst moet controleren.

In eerste instantie werden de hongerstakers vrijwel genegeerd door de overheid en de media. De Mapuche-demonstranten werden echter een bron van zorg door de internationale impact van hun hongerstaking. Ook bestaat de kans dat het mogelijke overlijden van een van de gedetineerden een schaduw werpt over de tweehonderdste herdenking van de Chileense onafhankelijkheid van Spanje op 18 en 19 september.

Sinds het begin van de jaren negentig proberen Mapuche-indianen in Zuid-Chili land terug te krijgen dat hen aan het einde van de negentiende eeuw onder dwang werd ontnomen door de staat. Ze bezetten land dat nu vaak in handen is van houtkapbedrijven en protesteren tegen houtkap- en mijnbouwinitiatieven en vuilstortplaatsen vlakbij hun dorpen.

Tijdens bezettingsacties kwamen drie indianen om door politieoptreden. Twee doden vielen tijdens de regering van de voormalige president Michelle Bachelet, Piñera’s voorganger. Haar termijn begon in 2006.

JS