Amnesty International beschrijft in het rapport ‘Greece: Irregular migrants and asylum-seekers routinely detained in substandard conditions’ hoe onregelmatige migranten en asielzoekers door de Griekse overheid worden vastgehouden in slechte omstandigheden in grensposten en detentiecentra. Ze hebben er amper of geen toegang tot juridische, sociale en medische bijstand.

“Asielzoekers en ‘onregelmatige’ migranten zijn nochtans geen criminelen. Toch behandelt de Griekse overheid hen op die manier en heeft ze geen respect voor hun rechten die worden gegarandeerd onder internationaal recht.”

“Op dit moment worden migranten automatisch opgesloten, zonder na te gaan of opsluiting wel noodzakelijk is. De opsluiting van asielzoekers en migranten op grond van hun onregelmatige status moet nochtans altijd een uiterste maatregel zijn”, schrijft Amnesty International in het nieuwste Griekenland-rapport.

Op de vlucht voor oorlogssituaties

Elk jaar komen enkele tienduizenden migranten en asielzoekers aan in Griekenland. De overgrote meerderheid van asielzoekers en mensen die op de vlucht zijn voor oorlogssituaties in hun land bereiken Griekenland via de Grieks-Turkse land- en zeegrenzen. Vooral de Evros-vallei in het noordoosten van Thracië en de talloze eilanden in de Egeïsche Zee zijn populaire bestemmingen voor asielzoekers om het Griekse grondgebied binnen te komen.

Ze zijn overwegend van Afghaanse, Somalische, Palestijnse, Iraakse en Eritrese afkomst. De Griekse autoriteiten erkennen heel weinig asielzoekers als ‘vluchteling’. Op 30.000 onderzochte asielaanvragen in 2009, werd in slechts 36 gevallen de vluchtelingenstatus toegekend. 128 mensen kregen de zogenoemde ‘subsidiaire bescherming’, meestal uit humanitaire overwegingen.

“Na een veelal riskante en gevaarlijke reis, belanden migranten in detentiecentra zonder toegang tot een advocaat, tolk of sociaal assistent. Als gevolg hiervan wordt hun situatie niet correct beoordeeld en is het mogelijk dat ze worden teruggestuurd naar de plaats die ze zijn ontvlucht, ook al hebben ze nood aan internationale bescherming.”

Onregelmatige migranten en asielzoekers worden niet geïnformeerd over de duur van hun opsluiting of over hun toekomst. Soms worden ze voor lange tijd vastgehouden in overbevolkte ruimtes. Niet-begeleide minderjarigen delen die ruimtes vaak met volwassenen. Ze hebben er nauwelijks toegang tot medische bijstand en hygiënische producten zijn er in onvoldoende mate beschikbaar.

Ondermaatse omstandigheden

In de meeste Griekse detentiecentra die Amnesty International bezocht, waren de omstandigheden zonder meer ‘ondermaats’. De personen die er werden vastgehouden, vertelden Amnesty International over gevallen van mishandeling door de Griekse kustwacht en de politie.
 
De opsluitingsduur, die kan oplopen tot zes maanden en de slechte omstandigheden lokten protesten uit van onregelmatige migranten en asielzoekers in Venna, in het noordoosten van Griekenland in februari 2010. In april 2010 gingen onregelmatige migranten in hongerstaking op het eiland Samos, uit protest tegen de duur van hun opsluiting.

“Opsluiting mag niet worden aangewend als een middel om migratie te controleren. Het is aan de autoriteiten om in elk individueel geval aan te tonen dat opsluiting noodzakelijk is en in verhouding staat tot het nagestreefde doel, en dat er geen afdoende alternatieven voor opsluiting mogelijk zijn”, zegt Karen Moeskops, directeur van Amnesty International Vlaanderen, in een reactie op de publicatie van het AI-rapport.

Ook in België zijn er vaak problemen met de opsluiting van asielzoekers in gesloten centra. Amnesty en andere mensenrechten- en migrantenverenigingen hebben zich daarover al herhaaldelijk kritisch uitgelaten.

Veel vragen over ‘screeningcentra’

Volgens Amnesty International moeten de plannen die de Griekse autoriteiten momenteel ontwikkelen om zogeheten ‘screeningcentra’ op te richten, ook voorzien in alternatieven voor opsluiting, zoals open of halfopen centra voor mensen die net in Griekenland aankomen.

Bovendien moeten de autoriteiten kunnen verzekeren dat onregelmatige migranten en asielzoekers in deze centra toegang hebben tot kosteloze juridische bijstand, tolken in een taal die ze begrijpen en medische bijstand.

Amnesty International klaagde eerder dit jaar al de automatische opsluiting van asielzoekers aan in het kader van overdrachten van asielzoekers uit andere EU-lidstaten naar Griekenland onder de zogenaamde Dublin II-verordening van de Europese Unie.

In het rapport van maart 2010 ‘The Dublin II Trap: Transfers of asylum-seekers to Greece’ toonde Amnesty al aan dat asielzoekers die overgedragen worden aan Griekenland het slachtoffer worden van verschillende mensenrechtenschendingen, waaronder de automatische opsluiting bij aankomst in de luchthaven van Athene, en dit in slechte omstandigheden.

Amnesty International roept de EU-lidstaten die de Dublin II-verordening hebben ondertekend, waaronder onder meer België, dan ook op om overdrachten van asielzoekers naar Griekenland op te schorten tot het land de internationale standaarden respecteert. België stuurt ondanks die aanbeveling nog steeds asielzoekers terug naar Griekenland.

Enkele cases van asielzoekers

Een familie van asielzoekers, afkomstig uit Afghanistan, werd in december 2008 gearresteerd omdat ze Griekenland probeerden te verlaten met valse papieren. De rechtbank legde de volwassenen een voorwaardelijke straf op van zes maanden en een boete van 3.000 euro. Ze kregen ook een gerechtelijk bevel om het grondgebied onmiddellijk te verlaten. De familie zou echter berecht zijn zonder dat er een advocaat of een tolk op het proces aanwezig was.
 
Ze werden vier maanden vastgehouden, naar verluidt onder zeer slechte omstandigheden. De moeder en dochter werden gescheiden van de rest van de familie. De familie slaagde er pas in om asiel aan te vragen nadat ze werden overgebracht van de grenspost – waar ze vier maanden werden vastgehouden – naar de gevangenis. De moeder en dochter werden 15 maanden lang vastgehouden. Ze werden pas in maart 2010 vrijgelaten. Dit enkel en alleen om de gerechtelijke verwijdering van de moeder te kunnen uitvoeren.

S., een 16-jarige niet-begeleide minderjarige afkomstig uit Afghanistan, kwam in Griekenland aan in november 2009. Hij werd midden november gearresteerd in Athene en veroordeeld voor wapenbezit nadat de politie had vastgesteld dat hij een klein mes bij zich droeg. De politie had S. geregistreerd als een volwassene van 26 jaar oud. Hij werd berecht als een volwassene en werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van een maand en een geldboete.

Hij werd vastgehouden samen met volwassenen, zowel tijdens zijn gevangenisstraf als later in afwachting van zijn verwijdering in een detentiecentrum tot begin januari 2010. Als land van herkomst stond ‘Iran’ opgegeven, in plaats van Afghanistan.

S. vertelde Amnesty International dat hij vanaf het begin zijn ware leeftijd had opgegeven aan de autoriteiten. S. vertelde ook dat hij geen advocaat had gekregen tijdens zijn proces. Hij had ook zijn familie niet kunnen contacteren vanuit de gevangenis omdat hij geen geld had om een telefoonkaart te kopen. S. werd vrijgelaten eind december 2009 en kreeg een officieel verzoek om het land binnen de 30 dagen te verlaten.