François Houtart (foto: indymedia)

 

Nieuws, Wereld, Socialisme, Latijns-Amerika, Gentse Feesten 2010, François Houtart, Utopie, Bevrijdingstheologie -

Toespraak François Houtart bij de uitreiking Jaap Kruithof-prijs

GENT - Toespraak François Houtart bij de uitreiking van de Jaap Kruithof-prijs.

donderdag 22 juli 2010 09:29
Spread the love

De prijs-Jaap Kruithof! Het was voor mij een prachtige verrassing te vernemen dat hij mij was toegekend. Ik had inderdaad een grote bewondering voor Jaap, voor zijn grondige kennis van het marxisme en voor zijn grote openheid die hem telkens opnieuw bij een nieuwe horizon van het kritische denken bracht.

Ik ben momenteel in Latijns-Amerika en betreur het ten zeerste dat ik niet bij u in Gent kan zijn, de stad die sinds de 19de eeuw veel sociale strijd heeft gekend. Maar ik ben erg blij dat Francine Mestrum, waarvan ik het werk en het dynamisme ten zeerste bewonder, me heeft willen vervangen.

Ik zou ook heel blij zijn geweest mijn oude vriend Frans Wuytack nog eens te kunnen ontmoeten, een van Vlaanderens zonen die in Latijns-Amerika – en in Venezuela in het bijzonder – erg wordt gewaardeerd.

Ik stuur u deze tekst vanuit Cuba, een land dat te midden van een klimaatcrisis, een financiële en een sociale crisis, verder op weg is om de waarden van een postkapitalistische maatschappij en een socialisme uit te bouwen.

Op 21 juli, dag dat deze prijs zal worden uitgereikt, hoop ik in Honduras te zijn om daar de sociale bewegingen te steunen die zich verzetten tegen een regime dat aan de macht is gekomen na een staatsgreep, georganiseerd door de lokale oligarchie en gesteund door de economische en militaire belangen van de Verenigde Staten.

In Europa heeft de financiële en economische crisis de hegemonie van het kapitaal nog niet weten te doorbreken. Ondanks alle sociale gevolgen, de werkloosheid en de afbouw van de door zware strijd verkregen sociale verworvenheden, ondanks het feit dat het systeem de kosten van de crisis afwentelt op de meest kwetsbaren, zijn er toch weinig mensen die de markteconomie – het troetelwoord van het kapitalisme – in twijfel willen trekken. Dit is zeker zo als men de term ‘sociale markteconomie’ durft gebruiken.

Het Verdrag van Lissabon heeft de principes van het economisch liberalisme als in marmer gebeiteld. Openbare diensten worden verder geprivatiseerd. De economische lobbies hebben de instellingen van de Europese Unie bezet.

Het is hún logica die de bovenhand haalt bij financiën, het klimaat of de agro-energie. Het monetaire beleid is minder stringent als de banken moeten worden gered, maar wordt opnieuw superstreng om de openbare diensten en goederen aan te pakken.

Hoe ver kan de chaos nog gaan vooraleer er een veerkrachtige sociale en politieke reactie op komt? Het kan vandaag inderdaad niet voldoende zijn om het systeem te ‘reguleren’, er moet dringend een alternatief gevonden worden.

De oorsprong van de crisis zit in de logica van het kapitalisme dat enkel een ruilwaarde kent en alles herleidt tot koopwaar, de enige manier om de winst en de kapitaalaccumulatie mogelijk te maken. Het is deze logica die in zijn ontwikkelingsproces geen rekening kan houden met ‘externaliteiten’, met alles wat niet voor een marktberekening in aanmerking komt.

Ik denk hier met name aan de sociale en ecologische gevolgen. Het is inderdaad niet de markt die voor deze kosten opdraait, maar de gemeenschap van mensen. Het klopt dat geen enkel ander systeem zoveel rijkdom produceert, maar wat is de prijs van de milieuvernietiging? Wat is de prijs van de sociale ongelijkheid?

Er valt uiteraard een lange weg te gaan om het huidige paradigma van de mensheid te veranderen in iets anders. Niemand gelooft nog dat een fundamentele revolutie van de ene dag op de andere kan plaats vinden. Maar als we er vandaag niet aan beginnen, zal het nooit gebeuren.

Een echt links programma van sociale en politieke bewegingen begint met een andere relatie tot de natuur, gaande van uitbuiting naar respect, en dat betekent onder meer een gemeenschappelijk bezit van de natuurlijke hulpbronnen, zoals energie.

Een dergelijk programma vereist ook dat de gebruikswaarde het haalt van de ruilwaarde, onder controle van de werkende mensen en van de consumenten, het herstel van de openbare diensten en de niet-vermarkting van zaken die essentieel zijn voor het leven, zoals water en zaaigoed.

Alle sociale relaties, ook die tussen mannen en vrouwen en die tussen alle instellingen moeten beantwoorden aan de eis van een veralgemeende democratie, ook in de economie en ook internationaal.

Ten slotte kan ontwikkeling niet gelijkgesteld worden met verwestersing. Alle culturen en alle kennis, alle filosofieën en alle religies moeten een bijdrage kunnen leveren tot een visie op een postkapitalistische wereld, tot de ethiek die de wereld hiervoor nodig heeft.

Dat is een verandering van paradigma.

Is dit een utopie? Jazeker, maar niet in de zin van een illusie. Het is iets wat vandaag niet bestaat, maar wat morgen wél kan bestaan. Het is een utopie waaraan nu wordt gewerkt, want wereldwijd zijn er duizenden bewegingen en organisaties die, elk op hun domein, bezig zijn met het creëren van een ecologische wereld, met het uitbouwen van een sociale economie, met het uitvinden van nieuwe participatieve methoden, met het blootleggen van de rijkdom van allerhande culturen, met de uitbouw van een nieuwe ethiek.

Ik denk hier met name aan de bevrijdingstheologie. Velen werken op diverse terreinen tegelijk. Er is een grote verscheidenheid, maar beetje bij beetje ontdekken we elkaar. Dat is de functie van de sociale fora. Ooit worden ze een kritische massa die in staat zal zijn de machtsverhoudingen te veranderen en vorm te geven aan het nieuwe plurale historische subject van de menselijke emancipatie. Dat is het nieuwe socialisme, het socialisme van de 21ste eeuw waar Latijns-Amerika al mee begonnen is.

Deze prijs is voor mij een grote eer. Ik hoop dat we samen wereldwijd verder kunnen werken om de mensheid en de planeet te redden. We werken vanuit onze verschillende perspectieven, de bevrijdende God voor de enen, een strijdhumanisme voor de anderen. Maar ik, en met mij vele anderen, zijn ervan overtuigd dat het mogelijk is.

Ik dank u. 

François Houtart

Vanuit Havana, Cuba.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!