VRT moet meer investeren in de nieuwsdienst

De sectorraad media gaf een onderzoeksteam van de Universiteit Antwerpen de opdracht om circa 1.500 Vlamingen te ondervragen over hoe zij de toekomstige taak van de VRT zien.

Een onderzoeksteam van de Vrije Universiteit Brussel kreeg de opdracht om een grootschalige ‘stakeholdersbevraging’ te organiseren. Hierbij werden mensen bevraagd uit de omroepsector, distributiesector, journalisten en geschreven pers, culturele sector, regulatoren, overheid en middenveld. Momenteel wordt nog een marktanalyse uitgevoerd.

Ik maak namens de Vlaamse Vereniging van Beroepsjournalisten deel uit van de raad. Dit is mijn standpunt in deze discussie.

Synthese onderzoeken

Zowel in de publieks- als in de stakeholdersbevraging wordt nieuws en duiding onmiskenbaar aangestipt als dé belangrijkste opdracht van de VRT als openbare omroep.

In de publieksbevraging scoort de informatieve taak van de openbare omroep qua belangrijkheid met een gemiddelde van 9,5 op 10 ver boven educatie (8,2), ontspanning (8,7) en cultuur (7,9) (blz. 48). Ook bij de stakeholders wordt het brengen van nieuws en duiding gepercipieerd als dé belangrijkste kerntaak van de openbare omroep (blz. 63).

Uit de publieksbevraging blijkt een grote tevredenheid met het actuele aanbod aan nieuws en duiding. 85,6 procent is tevreden over het nieuwsaanbod op de radio en 74,9 procent over de duiding. Voor TV is dat respectievelijk 87,9 en 74,7 procent.

11,2 en 13,6 procent wil nog meer nieuws en duiding op de radio, respectievelijk 3,3 en 11,5 procent wil minder. 10,7 en 15,9 procent wil meer nieuws en duiding op TV, 1,3 en 9,4 procent wil minder. Een groot deel van wie ontevreden is over het aanbod aan nieuws en duiding wil dus kwantitatief nog meer nieuws en duiding.

Een grote groep wil echter ook meer kwaliteit. Zo is bijvoorbeeld slechts 34 procent tevreden over de actuele situatie op het vlak van onderzoeksjournalistiek en wil liefst 58,6 procent meer. 

67,1 procent vindt dat de VRT meer moet investeren in eigen Vlaamse reportages en documentaires. Een ander duidelijk statement is dat 94,8 procent vindt dat de informatieprogramma’s zo betrouwbaar mogelijk moeten zijn. Slechts voor de resterende 5,2 procent primeert snelheid.

Bij de antwoorden op de open vragen valt volgens de onderzoekers “de terugkerende vraag op naar objectieve en neutrale berichtgeving waarbij alle politieke en ideologische strekkingen gelijkwaardig aan bod komen”. 73,7 procent is voorstander van een uitgebreide nieuwssite.

Voor de stakeholders is “onpartijdige, deskundige en objectieve berichtgeving een cruciale pijler voor de werking van een democratische samenleving; de legitimiteit van een openbare omroep staat of valt grotendeels met de nieuwsberichtgeving”.

De VRT moet op het vlak van nieuwsvoorziening de lat hoog leggen en normbepalend zijn tegen de actuele tendensen in van “commercialisering van het nieuws”.

“Zowel in journalistiek aanbod, als praktijk, als in opleiding en begeleiding moet de VRT dé kwaliteitsmaatstaf zijn voor het volledige landschap”, aldus de onderzoekers.

Heel wat stakeholders – vooral vanuit het middenveld – zijn echter bezorgd over de toenemende vervlakking in het nieuwsaanbod en wijzen op de eenzijdigheid van het nieuwsaanbod (bv. te weinig buitenlandse berichtgeving), de vervlakking van de informatie (bv. in gesprekken met politici), een gebrekkige representatie van bepaalde bevolkingsgroepen (bv. beeldvorming over allochtonen niet steeds objectief) en een gebrek aan expertise op de redacties.

Sommigen vrezen dat het nieuws hoe langer hoe meer heel snel, ‘catchy’ en hapklaar moet zijn, ten koste van de diepgang. Er is kritiek op het teveel aan faits divers, aandacht voor randnieuws, dramademocratie… Er is ook hier een duidelijk pleidooi voor meer onderzoeksjournalistiek. De publiekscriteria mogen volgens een aantal stakeholders niet gelden voor journaal en duidingsprogramma’s.

Eigen statement

Nieuws en duiding zijn dus dé belangrijkste taken voor de openbare omroep. Als journalisten vinden we een aantal stellingnamen van stakeholders over vervlakking en eenzijdigheid van het nieuwsaanbod nogal gratuit en niet door onderzoeksgegevens onderbouwd.

Zowel vanuit het publiek als vanuit de stakeholders is er echter de onmiskenbare vraag om het in de toekomst kwalitatief nog beter te doen en ook onderzoeksjournalistiek meer kansen te geven. Hier staan we vanzelfsprekend achter, net als de stelling dat de openbare omroep dé norm en standaard moet zijn op vlak van journalistiek in Vlaanderen en niet beïnvloed mag worden door kijkcijfers of commerciële overwegingen.

Hiervoor moeten de nieuwsredacties echter meer middelen krijgen teneinde meer te kunnen investeren in journalisten, opleiding, deskundigheid, specialisatie…

Ik pleit ervoor dat de VRT-nieuwsdienst – deze omvat alle redacties die met nieuws en duiding bezig zijn – meer middelen krijgt om bijkomende journalisten aan te werven en te voorzien van opleiding en bijscholing.

Journalisten moeten de tijd krijgen om zich volledig te specialiseren in bepaalde thema’s, hun stukken dagelijks en degelijk uit te werken en zoveel mogelijk aan onderzoeksjournalistiek te kunnen doen.

Onderzoek moet uitwijzen hoeveel journalisten er in de diverse nieuws- en duidingprogramma’s van de openbare omroep nodig zijn om de na te streven hoge kwaliteit te halen. Eenmaal deze facts en figures bekend zijn, moet de VRT in de nieuwe beheersovereenkomst verplicht worden deze bezetting op redacties te halen.

Nieuws en duiding losgekoppeld van kijkcijfers

Nieuws en duiding moeten worden losgekoppeld van de kijkcijfers. De Vlaamse overheid moet expliciet aangeven dat de kwaliteit van nieuws en duiding op de eerste plaats komen. De redactie buitenland dient te worden uitgebreid en er moet meer plaats worden voorzien voor buitenlandse items in de nieuwsprogramma’s.

De VRT moet dé standaard worden voor journalistiek in Vlaanderen en een BBC-reputatie op dat vlak nastreven. Het publiek is tevens duidelijk voorstander van een uitgebreide nieuwssite. De onmiskenbare vraag naar objectieve en neutrale berichtgeving waarbij alle politieke en ideologische stromingen aan bod komen, moet in overleg met de nieuwsredacties en redactieraad van de VRT uitgewerkt worden. Idem voor de kritiek op de toenemende vervlakking.

Uit de publieke bevraging blijkt voorts onder meer dat de helft (53,1 procent) van de ondervraagden meer aandacht wil voor ernstige onderwerpen zoals politiek en economie.

De andere helft (46,8 procent) daarentegen vraagt meer aandacht voor faits divers en lichte onderwerpen. De kwaliteiten van de nieuws- en duidingsprogramma’s moeten zowel op Eén als op Canvas en Ketnet (jeugdjournaal) zeer hoog zijn, maar wellicht is het aangewezen om de meer moeilijke thema’s bij voorkeur op Canvas uit te werken en de lichtere onderwerpen op Eén te vertonen.

We kunnen hierbij natuurlijk niet voorbij aan de actuele besparingsoperatie binnen de VRT. Deze treft immers ook de nieuws- en de duidingsprogramma’s. Pure nieuwsuitzendingen en de dagelijkse duidingsprogramma’s moeten 5 procent besparen op de programmakosten.

Andere programma’s zoals Phara, Volt, Zevende Dag en dergelijke moeten zelfs 10 procent op de kosten besparen. Daarnaast wordt tevens al een hele tijd op een sluipende manier bespaard op de nieuwsredacties.

Zo worden al geruime tijd mensen die op pensioen gaan of de redactie verlaten om andere redenen niet meer vervangen. Vraag is wat de consequenties van dit beleid zullen zijn op langere termijn. Dit dient dringend te worden onderzocht. De huidige evolutie op de nieuwsredacties gaat immers in tegen wat het publiek en de stakeholders van de openbare omroep verwachten.

Luc Vanheerentals