Even recapituleren. Tussen augustus 2009 en april 2010 werden collega’s van professor Rik Torfs ondervraagd door de Interne Audit van de KU Leuven. Ze legden daarbij getuigenissen af die zeer bezwarend zijn voor professor Rik Torfs. Twee getuigen hadden het over een reeks valse facturen waarmee Torfs de universiteit geld aftroggelde.

De feiten zouden zich hebben afgespeeld in 2003. Toen er bleek geld over te zijn van een onderzoeksfonds, liet Torfs een reeks facturen opmaken door een bevriende boekhandel ter waarde van 37.700 euro. Volgens die facturen bestelde Torfs 850 zeer gespecialiseerde boeken (onder meer  150 exemplaren van het boek Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de diocesane bisschop). Die boeken, zo getuigen twee collega’s van Torfs onafhankelijk van elkaar, werden nooit geleverd.

Die lange ondervragingen door de Interne Audit staan in schril contrast met het gebrek aan ijver om de zaak uit te spitten. De KU Leuven stapte niet naar het gerecht met de zaak en verzuimde zelfs om contact op te nemen met de bewuste boekhandel. Rik Torfs had naar eigen zeggen maar een gesprek van een kwartier met de Interne Audit.

“Boeken werden niet geleverd”

Een telefoontje naar de boekhandel zou de KU Leuven nochtans nuttige informatie hebben opgeleverd. “Die boeken werden inderdaad niet op dat moment afgeleverd. Het gaat om een rekening die de jaren nadien op afroep werd opgesoupeerd”, zegt de eigenaar van de boekhandel.

Welke boeken er dan wel werden geleverd en wanneer dat gebeurde, kan de eigenaar ook na drie weken nog altijd niet zeggen. Wellicht weet de huidige eigenaar inderdaad niets van het systeem. Volgens de getuigen gebeurde de fraude en de opmaak van de valse facturen door de vader van de huidige eigenaar.

De getuigenis van de eigenaar van de boekhandel is ook in tegenspraak met de verklaringen van Rik Torfs zelf. “Die boeken hebben hier in de kast gestaan”, vertelde die ons aan de telefoon. De collega’s van Torfs zijn tegenover de Interne Audit nochtans formeel. Die boeken werden nooit geleverd, toen niet en ook later niet. Volgens de getuigenissen in de Interne Audit werd het geld voor Torfs apart gehouden.

Torfs beweert dat de boeken werden uitgedeeld aan deelnemers van congressen. Wat die internationale gasten dan allemaal moesten doen met die stapel boeken is niet helemaal duidelijk. Van de zes boeken zijn er drie Nederlandstalig. Volgens insiders die wij contacteerden zijn er ook nooit 150 verschillende personen langs geweest op de faculteit Kerkelijk Recht die zo’n boek hadden kunnen krijgen.

Van één van die dure boeken (waarvan er nochtans 150 exemplaren werden besteld) is er zelfs geen enkel exemplaar terug te vinden in de bibliotheken van de KU Leuven. De faculteit Kerkelijk Recht heeft zelf geen bibliotheek. Daar zijn de boeken dus zeker niet terechtgekomen.

Torfs in vizier van regeringscommissaris

In diezelfde periode dat de Interne Audit de collega’s van Torfs verhoorde, boog een speciale commissie zich over de bijzondere faculteit Kerkelijk Recht. “Dat onderzoek ging over de leefbaarheid van de faculteit”, zegt toenmalig regeringscommissaris Jos Bosmans die in naam van de overheid de KU Leuven moet controleren. “Een faculteit die door één professor gecontroleerd wordt, is krankzinnig. Dan is er geen enkele sociale controle. Dat is ridicuul. Daar zijn vroeger ook al problemen mee geweest”, aldus de regeringscommissaris die in september 2009 met pensioen ging bij de KU Leuven.

Zelf legde regeringscommissaris Bosmans zich toe op een onderzoek naar de nevenactiviteiten van Torfs. “Torfs is alleen op de faculteit en doet dus wat hij wil. Maar nevenactiviteiten mogen een bepaalde grens niet overschrijden. Normaal mogen die nevenactiviteiten maar één vijfde van de tijd innemen en moeten ze bovendien dienstig zijn voor het wetenschappelijk werk. Ik heb van Torfs een officieel antwoord gekregen. Maar was de informatie die hij daarin verstrekte juist? Wie zal het zeggen”, aldus de oud-regeringscommissaris.

Commanditaire vennootschap voor nevenactiviteiten

Die nevenactiviteiten waren in ieder geval omvangrijk genoeg voor Torfs om er een commanditaire vennootschap voor op te richten. In die commanditaire vennootschap brengt Torfs al zijn nevenactiviteiten onder, ook de deelname “aan manifestaties, seminaries en colloquia”, zo staat te lezen in de statuten van de commanditaire vennootschap Voie de messe. De naam van de vennootschap is een verwijzing naar de straat in het idyllische Waalse dorpje Chaumont-Gistoux waar Torfs woont.

Een commanditaire vennootschap is een handige manier om belastingen te ontwijken. Wie zijn inkomsten inbrengt in een vennootschap, wordt onderworpen aan de vennootschapsbelasting die een pak voordeliger is dan de personenbelasting.

Interne audit was wél ernstige zaak

Oud-regeringscommissaris Bosmans doet ook een opmerkelijke uitspraak over de Interne Audit. Toen Dewereldmorgen.be het nieuws over het fraude-onderzoek uitbracht, minimaliseerde de KU Leuven meteen dat onderzoek. “Er zijn op regelmatige basis interne audits aan de KU Leuven en dit is er één van, die inderdaad al lang aan het lopen is”, was toen de reactie van de woordvoerder van rector Mark Waer.

Klopt niet, zo blijkt uit het relaas van regeringscommissaris Bosmans. “Ik vermoed dat de Interne Audit werd opgestart na een klacht van een medewerker van Torfs”, aldus Bosmans. “De Interne Audit wou daar ten gronde op ingaan.”

Regeringscommissaris Jos Bosmans schrikt als we hem confronteren met de beschuldigingen in het dossier van de Interne Audit. Het onderzoek van de Interne Audit liep grotendeels na de pensionering van de vorige regeringscommissaris. Maar de feiten speelden zich wel af toen hij de KU Leuven moest controleren. Bosmans vertelde ons aan de telefoon dat hij de zaak toch nog wil onderzoeken.  

Volgens de getuigenissen die in de Interne Audit steken, is de zaak rond de vervalste facturen ook maar het tipje van de ijsberg. Torfs zou ook overmatig gebruik gemaakt hebben van de kredietkaart van de faculteit voor privé-doeleinden. Hij liet zich naar verluidt ook altijd dubbel terugbetalen voor reiskosten.