Ndjakanyi diende op zaterdag 5 juni klacht in tegen politie-inspecteur in Bas-Congo Chalwe Ngwashi Raüs, de oud-minister van Binnenlandse Zaken Denis Kalume (momenteel commissaris-generaal voor de Cinquantenaire, de officiële viering van vijftig jaar Congolese onafhankelijkheid) en John Numbi, de hoofdinspecteur van de nationale politie.

VSV stelt zich burgerlijke partij. De klacht tegen de drie verantwoordelijken slaat op hun rol in de moordpartijen die onder leden van de politiek-religieuze beweging Bundu dia Kongo (BDK) in 2007 werden aangericht. Hierbij kwamen honderden mensen om het leven.

Chebeya had in maart 2010, tijdens zijn laatste bezoek aan Brussel, nog een ontmoeting met zijn advocaat om hem op de hoogte te stellen van zijn intentie een rechterlijke actie te ondernemen tegen de verantwoordelijken van deze moordpartijen. Op 31 mei, een dag voordat hij werd vermoord, had hij nog via mail contact met de advocaat.

CongoIndependant had een interview met advocaat Jean-Claude Ndjakanyi over de zaak-Chebeya

Jean-Claude Ndjakanyi diende zijn klacht in op basis van een dossier en een volmacht die hij kreeg van de directeur van de Congolese vereniging ter verdediging van de mensenrechten ‘La Voix des Sans-Voix pour les droits de l’Homme’.

Maandag 31 mei, nauwelijks 48 uur voor zijn tragische dood, vroeg Floribert Chebeya aan meester Ndjakanyi via mail om de klacht officieel in te dienen bij het Brusselse parket. De VSV zou zich burgerlijke partij stellen. De jurist was bereid om te antwoorden op een paar vragen van Congoindependant.

Heeft u bijkomende elementen over de moord op Floribert Chebeya?

De vraag die zich op dit moment stelt, is gerelateerd aan de autopsie op het lichaam. Deze heeft uiteindelijk plaatsgevonden op vrijdag 11 juni. De resultaten zouden door het Nederlandse forensisch team dat de autopsie uitvoerde, binnen drie tot vier weken worden bekendgemaakt. In tegenstelling tot wat eerder was verklaard, is het lichaam van Fidèle Bazana, Chebeya’s chauffeur en trouw lid van de VSV, nog niet teruggevonden. De zaak is dus nog lang niet duidelijk, wat in stand wordt gehouden door de moordenaars van Floribert Chebeya.

Uw laatste ontmoeting met Floribert Chebeya dateert van maart jongstleden. Waar hebben jullie toen over gesproken?

Floribert en ik hadden de gewoonte telkens hij naar Europa kwam te discussiëren over allerlei onderwerpen die ons beiden bezig hielden. Bij zijn laatste bezoek aan Brussel gingen onze gesprekken hoofdzakelijk over zijn bekommernissen als verdediger van mensenrechten. De moord op de leden van de politiek-religieuze beweging BDK stond daarbij centraal.

Zoals u weet, werden in januari 2007 en februari-maart 2008 leden van de BDK vermoord in de provincie Bas-Congo, door leden van de nationale Congolese politie. Tot op vandaag werd deze affaire officieel doodgezwegen.

Wat heeft hij u toen precies verteld?

Chebeya heeft toen de intentie van de VSV onthuld om een proces proberen in te spannen tegen de verantwoordelijken van de moorden. Het gaat hier om Denis Kalume Numbi (minister van Binnenlandse Zaken op het moment van de feiten), John Numbi Banza Ntambo, inspecteur-generaal van de nationale politie, en Chalwe Ngwashi, provinciaal inspecteur van de politie van Bas-Congo.

Deze personen hebben de slachtpartij, waarvan vooral leden van BDK slachtoffer zijn geworden, georganiseerd en uitgevoerd. Chebeya heeft me toen gevraagd een gepaste klacht op te stellen.

Wat is de stand van zaken in het dossier op dit moment?

Ik moet u eerst vertellen dat twee dagen voor hij werd vermoord, op 31 mei 2010, om 10u55, Floribert mij een mail toestuurde waarin hij me ten eerste meldde dat La Voix des Sans-Voix zich burgerlijke partij zou stellen in dit gerechtelijk dossier.

Ten tweede had hij enkele ouders van slachtoffers teruggevonden die bereid waren om zich ook burgerlijke partij te stellen. Het enige wat mij restte te doen, was de klacht officieel indienen bij de onderzoeksrechter op basis van de Belgische wet inzake universele rechtsmacht tegen schendingen van de menselijkheid. Dit heb ik dan ook gedaan op zaterdag 5 juni 2010.

Wat wordt de volgende stap?

De onderzoeksrechter moet mij ontvangen in de dagen die volgen voor de burgerlijke partijstelling. De procedure is dus opgestart.

Heeft u contact opgenomen met het voorlopige bestuur van VSV?

Zaterdag heb ik een langdurig gesprek gehad met een lid van de staf van La Voix des Sans-Voix. Ik heb hem ingelicht over de Belgische procedure van de ingediende klacht. Om begrijpelijke redenen vermeld ik zijn naam liever niet. Hij heeft mij aangemoedigd om zeker door te gaan met de klacht.

Betekent dat de andere leden van VSV op de hoogte waren van het dossier?

Absoluut! En ik kan u vertellen dat Floribert – die ook een echte vriend was – niet het soort ‘chef’ was die alleen besliste. Ik vroeg hem bijvoorbeeld tijdens een van onze gesprekken, of VSV zich burgerlijke partij zou stellen.

Hij heeft me toen gevraagd hem de tijd te geven om de andere leden van de organisatie te raadplegen. Vandaar het ‘groen licht’ in zijn laatste mail van 31 mei. Er is niets dat de voortzetting van deze procedure nog verhindert.

Ik vind dat de beste manier om hulde te brengen aan het immense werk van Floribert Chebeya. We moeten de strijd tegen de straffeloosheid verderzetten, net zoals hij die strijd altijd heeft gevoerd. Zoals u weet, heeft hij zich altijd met volle overgave ingezet voor de opbouw van een rechtsstaat in Congo.

Nu iedereen de mond vol heeft over het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag, zullen sommigen zich misschien verbazen over het feit dat de klacht werd ingediend bij het Belgische gerecht. Wat is uw antwoord daarop?

De klacht werd niet ingediend bij het Internationaal Strafhof om verschillende redenen. De hoofdreden, van technisch-juridische aard, is dat we een procedure zijn gestart tegen de autoriteiten in Kinshasa, met name zij die de controle uitoefenen over de politie. Om het proces dan op een serene manier te laten verlopen, moet de Congolese staat meewerken om de verdachten over te dragen aan Den Haag.

Ik zie niet hoe we de transfer van deze individuen naar Nederland zouden kunnen verkrijgen. Het indienen van de klacht bij het de Belgische gerechtelijke macht, op basis van de wet inzake universele rechtsmacht, zorgt ervoor dat we een beroep kunnen doen op de bevoegdheid van de Belgische justitie.

Dit betekent dat de afwezigheid van de beschuldigden op een eventueel proces ons niet verhindert om actie te ondernemen. Op basis van de wet inzake universele bevoegdheid kunnen ze worden berecht en veroordeeld, zonder aanwezig te zijn.

Vreest u niet dat het Belgische gerecht zal treuzelen wegens ‘diplomatiek vervelend’?

Indien ik zou vaststellen dat een gerechtelijke beslissing tot opening van het onderzoek niet binnen een redelijke termijn wordt doorgevoerd, zal ik niet aarzelen om de zaak voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg te brengen. De Belgische staat kan dan worden veroordeeld op basis van overschrijding van de redelijke rechtstermijn en op grond van het niet-behandelen van een klacht.

In tegenstelling tot het Internationaal Strafhof, is het Europees Hof voor de Rechten van de Mens niet gepolitiseerd en wordt het ook niet gemanipuleerd. We beschikken over internationale juridische middelen om druk te zetten op de Belgische Staat opdat justitie haar werk doet in het kader van de klacht die werd ingediend.

Nog een laatste woord?

Ik ben blij te horen dat een onafhankelijke onderzoekscommissie zal worden ingesteld om de motieven en omstandigheden van de moord op Floribert Chebeya op te helderen. Ik hoop dat ik zal worden betrokken in dit onderzoek als raadgever van La Voix des Sans-Voix pour les droits de l’Homme.

(Vertaling uit het Frans door Alice Begerem)