Als u nog niets over dit verhaal hebt gehoord, bent u wellicht niet van deze planeet, zat u in de examens of ergens ver weg zonder toegang tot de Vlaamse media.

Woensdag 16 juni lekte immers uit dat Woestijnvis al meer dan een jaar lang de pers belaagde met allerlei nepberichten. Het bekendste bericht is wellicht dat over het seksuele gedrag dat samen zou gaan met een politiek voorkeur. Volgens dat onderzoek zouden bijvoorbeeld VLD-stemmers de meeste en de beste seks hebben.

De resultaten van de onderzoeken werden de wereld ingestuurd door het neponderzoeksbureau Data Driven.  Woestijnvis deed haar werk goed. Er was een professioneel gemaakte website waarop de nodige referenties stonden en er werden aan de lopende band persberichten verstuurd.
De berichten geraakten dan via Belga in nagenoeg alle reguliere media. 

Nu zijn de media in alle staten. Journalistenbond, uitgevers, hoofdredacteurs,… allen halen ze zwaar uit naar de mensen van Woestijnvis die volgens hen de geloofwaardigheid van media ondergraafden.

Wel, ze hebben wat dat betreft geen gelijk

De media staan dagelijks bol van dergelijke neponderzoeken, die de wereld worden ingestuurd door marketingbureaus en pr-agentschappen.
Zo kan je vandaag (18/06) zowel op DeStandaard.be als DeMorgen.be en nog een heleboel andere websites lezen dat apple Ipad 629 euro zal kosten. 

Volgens de ene is de bron Mobistar (die Ipad in België zal verdelen), volgens de anderen ZDNet. Maar allemaal schenken ze een stuk van hun voorpagina en een artikel aan deze publireportage van Mobistar en Apple. De Standaard doet er nog een schep bovenop door het bericht ook rond te sturen via Facebook.

Driekwart bedrijven vorig jaar doelwit van digitale aanval

Of misschien doet volgend bericht een belletje rinkelen: “Driekwart bedrijven vorig jaar doelwit van digitale aanval”
Je kon het lezen in de Standaard en nagenoeg alle andere media pikten het op. Het bericht is afkomstig van symantec, het bedrijf dat Norton Antivirus op de markt brengt. Denk je dat er iemand het bericht checkte, voorlegde aan informatici,…? Symantec stuurt dergelijke berichten om de zoveel maanden de wereld in. En elke keer worden ze klakkeloos overgenomen in de media.

Enkele berichten die de afgelopen vijf maanden van Symantec hun weg vonden naar de media:

• Nederland is tweede spamnatie
• 88% van e-mails bestond uit spam in 2009
• Botnets zijn tien jaar oud
• Driekwart bedrijven digitaal aangevallen
• Driekwart bedrijven vorig jaar doelwit van digitale aanval
• Binnenkort in uw mailbox: Valentijnsspam

Geluk komt uit een colaflesje

De WereldMorgen.be was amper opgestart of we onthulden hoe de media met de ogen open ruimte gaven aan een reclamestunt van Coca Cola:
“Geluk komt uit een colaflesje”.

Dat nieuws in de meeste gevallen veeleer gemaakt wordt door pr-bureaus en persberichten in plaats van door de journalisten zelf, werd pijnlijk duidelijk toen we De Morgen van donderdag 25 februari opensloegen. Een hele pagina was er gewijd aan de zoektocht van Coca-Cola naar universeel geluk.”
https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/02/25/geluk-komt-uit-een-colaflesje

Amper een maand later meldden we hoe alle kranten een neponderzoek van Delta Lloyd uitriepen tot nieuws:
“Uit de peiling bleek volgens Delta Lloyd Life dat jongeren geen vertrouwen meer hebben in het wettelijk pensioen en dat ze vooral heil verwachten van het pensioensparen. Even later prijkte het bericht op alle nieuwssites. Dinsdagochtend kon je de resultaten ook lezen in alle kranten en werd er zelfs even naar verwezen in het krantenoverzicht van Radio 1.” schreven we toen.
https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/04/13/delta-lloyd-life-geraakt-met-neponderzoek-alle-kranten

U kon hier ook al lezen dat de VRT op enkele maanden tijd tweemaal werd veroordeeld wegens het brengen van publireportages in de zevende dag.
De ene keer ging het om een reclameuitzending voor lingerie:
https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/04/02/vrt-nieuwsdienst-beboet-voor-reclame-voor-lingerie

De tweede keer ging het om reclame voor brasserie Kwint:
https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/06/02/vrt-nogmaals-beboet-voor-productplaatsing-‘de-zevende-dag’

Het was dus gewoon wachten op iemand die de media eens in hun blootje zou zetten. Het is dus Woestijnvis die met de eer ging lopen.

Maar er is meer aan de hand

We kunnen natuurlijk begrijpen dat heel wat mensen zeer enthousiast zijn over deze stunt van Woestijnvis. Toch is er meer dan één probleem.

Maatschappelijk relevant of neveneffect?

Eerst en vooral zijn de bedoelingen van Woestijnvis niet duidelijk. Was het hen te doen om de media te ontmaskeren of is dit gewoon een neveneffect van één of ander amusementsprogramma?
In ‘Zonde van de zendtijd” (satirisch programma op Canvas) bewezen de programmamakers al meerdere keren hoe gemakkelijk het is om in een nieuwsbericht in te breken. Zij wilden duidelijk aangeven hoe gemakkelijk dat kan.

De ‘Yesmen’ doen al jaren stunts die gelijkaardig zijn aan die van Woenstijnvis. Met dat verschil dat zij die stunt elke keer gebruikten om een maatschappelijk probleem aan te kaarten.
Waarom Woestijnvis de media in het blootje zetten, blijft echter onduidelijk.

Schriftvervalsing

De tot vandaag meest bekende stunts van Woestijnvis zijn deze die ze voerden via het neponderzoeksbureau Data driven.
Dat de media daarin trapten is zeer pijnlijk, want op Facebook circuleerden al verschillende berichten die aangaven dat het om een website van Woestijnvis ging. De journalisten die dat ontdekten, geven aan dat ze daarvoor slechts enkele klikken nodig hadden.

Maar Woestijnvis stuurde ook een bericht de wereld in waarin het zich uitgaf voor een andere instelling, met een goede reputatie. Op deze website kon u al lezen hoe ze zich voordeden als de universiteit van Leiden.
https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/06/16/woestijnvis-belazerde-de-media-niet-alleen-data-driven
Dat is natuurlijk volledig over de schreef, schriftvervalsing en dus ook strafbaar.

De media gaan terug over tot de orde van de dag

Ondertussen is nog steeds niet duidelijk hoeveel van dergelijke nepberichten Woestijnvis de wereld instuurde en waarover die dan allemaal gingen. Als Woestijnvis dacht dat de media nu massaal op zoek zouden gaan naar al de nepberichten die mogelijk van hen zouden komen, is het eraan voor de moeite.  De media gaan terug over tot de orde van de dag: pr, spin, marketing en reclame promoveren tot nieuws. Het lijkt kort door de bocht, maar het is helaas meer dan waar.