Op 3 juni 1979 veroorzaakte een ontploffing bij een ondergrondse boring in de oliebron Ixtoc in de Baai van Campeche, een enorm olielek. De Baai van Campeche is een deel van de Golf van Mexico. Het Mexicaanse staatsoliebedrijf Pemex probeerde het lek te dichten maar niets werkte. Het was tot de BP-ramp het grootste olielek in de geschiedenis.

Tot 24 maart 1980 ontsnapten 3,3 miljoen vaten olie, volgens Pemex. Meer dan 1 miljoen vaten bleven in het water. Men gaat ervan uit dat bij de lek van British Petroleum in dezelfde Golf van Mexico nog meer olie zal weglopen, sommigen vermoeden dat dit nu al het geval is.

Nauwelijks bestudeerd

Het uiteindelijke effect van de BP-ramp op mens en milieu, kent men niet. Maar Ixtoc lijkt de beste plaats om antwoorden te vinden. Toch is deze catastrofe nauwelijks bestudeerd. “Zelfs voor de meeste mensen die zich over het lek van Ixtoc bogen, is het nog onbegrijpelijk wat er met al die olie gebeurd is”, zegt bioloog Wes Tunnell van het Harte-onderzoeksinstituut van de Texas A&M University, die al 45 jaar de getroffen zones onderzoekt.

Door een gebrek aan systematische informatie over de situatie van de ecosystemen van de Golf zijn duidelijke conclusies onmogelijk, zegt ook bioloog Daniel Lluch-Cota van het Mexicaanse Centrum voor Biologisch Onderzoek van het Noordoosten. Met drie andere Mexicaanse wetenschappers publiceerde hij in 2004 een studie over de gevolgen van de Ixtoc-ramp. Als belangrijkste schade zagen zij een verandering in voortplanting en groei bij verschillende vissoorten in rivierdelta’s en lagunes langs de kust.

Ook milieuactivisten waarschuwen dat er onvoldoende betrouwbare studies bestaan. “We weten niet of de schade die veroorzaakt is in Ixtoc, hersteld is”, zegt Gustavo Ampugnani van Greenpeace.

30 centimeter dik

Na het zinken van het boorplatform in juni 1979 dreef de olie naar de kusten van de Mexicaanse deelstaten Campeche, Tabasco, Veracruz en Tamaulipas. In de eerste week van augustus bereikte de olie ook Texas. “In de daarop volgende zes weken bedekte een strook van petroleum en teer van 48 kilometer lang, 30 meter breed en tot 30 centimeter dik, de stranden in het zuiden van Texas.”

Tunnell en andere onderzoekers hadden in juli 1979, voor de zwarte vloed, al stalen genomen in Texas. In september deden ze dat opnieuw. Ze stelden vast dat twee groepen organismen, zeerupsen en kleine schaaldieren “waarvan je er duizenden per vierkante meter vindt in het zand”, sterk uitgedund waren. In de getijdenzone bedroeg de vermindering 50 tot 80 procent. “We zagen geen vermindering van het aantal soorten maar van het aantal individuen. We zeiden toen: dit is echt ernstig.”

Tweeënhalf jaar later stuurde hij een student naar dezelfde stranden om een scriptie voor te bereiden. De rupsen en schaaldiertjes bleken weer in grote aantallen voor te komen. “In twee of drie jaar leken de fauna of de populaties van het strand terug te keren naar hun vroegere niveau. De stranden met fijn zand reinigen zichzelf snel.”

Tunnell verzekert dat een gelijkaardig fenomeen werd vastgesteld bij de garnaalbanken van Campeche, de grootste in het zuiden van de Golf. Twee jaar na het ongeluk hadden die zich hersteld, “iets wat ons sterk verrast heeft.”

Tom Shirley, een andere bioloog van het Harte-instituut, wijst erop dat uit de ondergrondse bronnen in de Golf van Mexico jaarlijks genoeg olie lekt om een tanker te vullen. De organismen in de zone hebben zich aangepast om die voortdurende aanwezigheid van olie te verdragen. Dat zou kunnen betekenen dat de fauna in de Golf een aanzienlijke capaciteit heeft om de oliemoleculen af te breken, zegt Shirley. Maar, nuanceert hij, die constante natuurlijke lekkage verloopt veel geleidelijker dan de huidige situatie, waarbij tienduizenden vaten tegelijk in het water terechtkomen.

Matthew O. Berger en Emilio Godoy | IPS