Op 7 juni mochten regeringsmedewerkers uit Cambodja, Laos, Thailand en Vietnam voor het eerst een kijkje nemen bij de nieuwe Xiaowan en de wat oudere Jing Hong, twee dammen in de bergen van Yunnan. Voorheen waren die plaatsen verboden terrein voor pottenkijkers uit de landen aan de benedenloop van de Mekong.

Beijing had de beleidswijziging al in april aangekondigd op een top van de oeverstaten van de Mekong in het Thaise Hua Hin. “De Chinese regering gaf daar aan dat ze meer openheid aan de dag wil leggen tegenover de landen van de benedenloop”, zegt Damian Kean, een woordvoerder van de Mekongcommissie. Cambodja, Laos, Thailand en Vietnam werken in die commissie samen om het beheer van de machtige stroom te verbeteren. Voortaan zullen ze daarvoor kunnen rekenen op veel meer informatie uit China 

Laag water

De Mekong is 4660 kilometer lang. De rivier ontspringt op de Tibetaanse hoogvlakte en stroomt dan via Yunnan en Birma naar Thailand en Indochina. In de vier landen van de benedenloop is het lot van zestig miljoen mensen nauw verbonden met de rivier. De Mekong levert hen vis en irrigatiewater.

Milieubeschermers waarschuwen al sinds het begin van de jaren negentig dat de grote dammen die China op de bovenloop van de Mekong bouwt, de ecologie van de rivier ingrijpend veranderen. Intussen zijn vier van die dammen afgewerkt, terwijl er nog vier andere in de steigers staan. Voor Cambodja, Laos, Thailand en Vietnam was de oorzaak snel gevonden toen het peil van de Mekong begin dit jaar lager daalde dan de voorbije vijftig jaar ooit het geval was.

Maar China zegt dat er geen verband is tussen de dammen en het extreme lage debiet eerder dit jaar. Het debiet van de Mekong op het punt waar de rivier China verlaat, bedraagt gemiddeld maar 13,5 procent van het debiet aan de monding in de Zuid-Chinese Zee, verklaarde de Chinese diplomaat Chen Dehai al in maart op een persconferentie in Thailand.

China liet ook weten dat het stuwmeer van de Xiaowan, de grootste van de huidige dammen op het Chinese deel van de Mekong, sinds het begin van het droge seizoen niet meer werd bijgevuld.

Geopolitiek

De Chinese regering heeft begrepen dat haar vroegere politiek van geheimhouding niet in haar voordeel speelt, zegt Carl Middleton van International Rivers, een Amerikaanse milieuorganisatie. Maar China erkent volgens hem nog niet dat het fout was de eerste dammen te bouwen zonder overleg met de landen stroomafwaarts, en dat de oeverbewoners daar eigenlijk recht hebben op compensaties. Volgens Middleton moeten China en de landen van de benedenloop er nu ook voor zorgen dat informatie over waterstanden en waarschuwingen voor dreigende overstromingen en droogtes terechtkomen bij de boeren en vissers die de gevolgen direct voelen.

Waarnemers geloven dat het nieuwe beleid van China een geopolitieke achtergrond heeft. De VS tonen weer meer interesse voor het beheer van de Mekong. In mei tekenden de Mekongcommissie en de Mississippi River Commission een samenwerkingsovereenkomst. Dat plan was vorig jaar al voorgesteld door de Amerikaanse buitenlandminister Hillary Clinton. De VS ondertekenden in juli vorig jaar ook het Vriendschaps- en Samenwerkingsverdrag van de Associatie van Zuidoost-Aziatische Staten (Asean). China had dat verdrag al in 2003 ondertekend. “China kan zich geen negatief imago veroorloven in de regio”, denkt Kavi Chongkittavorn, een columnist van The Nation, een Engelstalige krant in Thailand.