Op 19 maart 2010 besliste de Belgische regering, die nu ontslagnemend is, om de missie van de Belgische militairen in Afghanistan te verlengen tot eind 2011.

Pas op 29 maart was de beslissing het voorwerp van een debat in de gezamenlijke Commissies van Buitenlandse Zaken en Defensie. De ondertekenaars van deze oproep vragen zich af hoe het mogelijk is dat een eenvoudig kernkabinet een dergelijke zware en belangrijke beslissing kan nemen, zonder dat daar een parlementair en publiek debat is aan voorafgegaan?

Wij, organisaties van het maatschappelijk middenveld, wensen de stilte te doorbreken en willen uiting geven aan onze ongerustheid over het Belgisch militair engagement in Afghanistan, een ongerustheid die ook leeft bij een groot deel van de publieke opinie.

In andere landen wordt er een hevig debat vervoerd. In februari struikelde de Nederlandse regering-Balkenende-IV over Afghanistan omdat er geen akkoord was voor een verlenging van de militaire missie, waardoor de troepen vanaf augustus 2010 zullen worden teruggetrokken. In Duitsland, waar 70 procent van de publieke opinie zich tegen Duitse deelname aan de oorlog in Afghanistan keert, laait de discussie hoog op, zowel in de politieke wereld als in de media.

Canada heeft de terugtrekking van zijn troepen aangekondigd voor 2011. En zelfs de Amerikaanse president Barack Obama voorziet het begin van de terugtrekking van de VS-troepen vanaf juli 2011. Dat de Belgische regering tegen deze trend ingaat, is dan ook vooral een politieke demarche om beter in de gunst te vallen van het Witte Huis en dat ondanks het feit dat ‘onze’ troepen zich de jongste tijd al verschillende keren in hachelijke gevechtssituaties bevonden.

De ontslagnemende minister van Buitenlandse Zaken, Steven Vanackere (CD&V), heeft in de Commissie meegedeeld dat een exit-strategie niet kan worden gekoppeld aan een tijdschema, maar alleen aan resultaten. Tegelijkertijd verwoordde premier Yves Leterme (CD&V) de doelstellingen in Afghanistan: veiligheid, stabiliteit, goed bestuur, orde en de organisatie van een rechtsstaat.

Deze verklaringen van maart 2010 houden absoluut geen rekening met de catastrofale gevolgen van 9 jaar oorlog. Paradoxaal genoeg heeft de oorlog de gewapende opstandelingen met inbegrip van de Taliban, alleen maar sterker gemaakt. Zo sterk dat de Verenigde Staten al een pleidooi hielden voor onderhandelingen met de ‘meest gematigde’ Taliban. De menselijke tol is hoog. De oorlog maakte sinds 2001 bijna 10.000 burgerslachtoffers.

De aanwezigheid van 150.000 buitenlandse troepen zorgde voor een escalatie en uitbreiding van het conflict, niet alleen in het land zelf, maar ook in buurland Pakistan. De grootschalige militaire bezetting heeft er toe bijgedragen dat een corrupt en autoritair regime aan de macht blijft.

President Hamid Karzai is herkozen dankzij frauduleuze verkiezingen en de steun van beruchte krijgsheren als Abdul Rashid Dostum, Gulbuddin Hekmatyar, Mohammed Fahim en Karim Khalili. Het gaat hier duidelijk niet om een goed alternatief voor de Taliban!

Is het met een dergelijk bilan niet onverantwoord dat onze regering beslist om de 626 soldaten met zes F-16-gevechtsvliegtuigen minstens tot eind 2011 te handhaven en dat met een budget van 110 miljoen euro op de begroting van 2010?

Het Mensenrechtenbureau van de Verenigde Naties in Genève beschreef in maart 2010 de catastrofale situatie op het vlak van armoede en leverde grote kritiek op de donorlanden omdat ze via de ontwikkelingshulp in de eerste plaats militaire en politieke doelstellingen willen dienen.

Een groot deel van de fondsen gaat naar de Provincial Reconstruction Teams (PRT’s). Dat zijn militaire missies om de heropbouw te ‘beveiligen’, maar die centraal staan in de hearts and minds-strategie van de NAVO door militaire doelstellingen te dienen via humanitaire hulp. Slechts zelden worden de keuzes van de Afghanen overwogen of gerespecteerd.

Hulporganisaties weigeren vaak om beschermd te worden door buitenlandse troepen, omdat deze door de Afghaanse bevolking als een bezettingsmacht worden aangezien. Het zorgt er voor dat het concept van de civiel-militaire samenwerking tot mislukken is gedoemd.

Het is dringend tijd dat we de juiste lessen trekken zodat we het over een andere boeg kunnen gooien. De Belgische regering moet een beleid voeren dat mikt op een politiek-diplomatieke oplossing van het conflict.

Het is noodzakelijk dat vredesgesprekken worden opgestart met alle betrokkenen, in binnen- en buitenland, die op korte termijn een stabiel alternatief kunnen zijn voor de huidige situatie, zonder westerse troepen.

Wij zijn van mening dat de oorlog moet worden beëindigd en dat de Belgische troepen zich moeten terugtrekken uit Afghanistan. De Afghaanse bevolking moet zelf haar toekomst in handen kunnen nemen om te werken aan een democratische staat die een ontwikkelingsbeleid voert dat alle onderdanen ten goede komt.

België en de andere donorlanden moeten hun inspanningen richten op de ontwikkeling van het land en de Afghaanse civiele maatschappij steunen op basis van de reële basisbehoeften.

Daarom vragen we, in het licht van de federale verkiezingen van 13 juni, aan alle opkomende politieke partijen om zich duidelijk uit te spreken voor een terugtrekking van de Belgische troepen uit Afghanistan.

Eerste ondertekenaars:

11.11.11 – Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging, Aktie Vredesbelasting (VRAK), Artsen voor Vrede, BRussells Tribunal, CNCD -11.11.11, CODIP, Coordination Nationale d’Action pour la Paix et la Démocratie en de 48 lidorganisaties, CSOTAN, FOS – Socialistische Solidariteit, Intal, Käthe Kollwitz Vredesloop, KifKif, KP, Leef!, LEF, Mediadoc/De Groene Belg, Vaka / Hand in Hand, Uilekot, Vlaams Palestina Komitee, Vonk, Vrede vzw, Vredesactie, Vredeshuis Aalst, Vrouwen Overleg Komitee (VOK) …

De reacties van de politieke partijen

Reactie Groen!

De partij onderschrijft bovenstaand document, maar wenst nog volgende passage toe te voegen.

“In de huidige uitzichtloze situatie in Afghanistan heeft een Belgisch militair engagement geen zin. Toch willen wij Afghanistan niet loslaten, het zou niet goed zijn indien de Taliban of andere extremistische groeperingen de macht grijpen. De huidige strategie is echter te eenzijdig militair en werkt niet.”

“Groen! pleit voor een bredere strategie met niet alleen een militaire component, maar ook een versterkte en volgehouden inspanning op het vlak van diplomatie en politiek proces, wederopbouw en ontwikkeling, en een regionale analyse van het conflict en de oorzaken ervan. De VN en niet de NAVO moet coördinator zijn van de vernieuwde Afghanistan-strategie.”

Reactie Open VLD

De internationale militaire aanwezigheid in de Islamitische Republiek Afghanistan in het kader van de NAVO-operatie ISAF, is gebaseerd op VN-resoluties. Hierin staat de steun van de Afghaanse regering in het beveiligen en stabiliseren van het land voorop.

Bij de regeringsbeslissing om het mandaat voor het zenden van Belgische soldaten (maximaal 626 militairen) te verlengen tot einde 2011 werd niet over één nacht ijs gegaan. Hieraan ging grondig overleg binnen de NAVO vooraf. In de voorbije legislatuurperiode werd bovendien meermaals over Afghanistan gedebatteerd. Bovendien stelde Open VLD meermaals voor dat de bevoegde kamercommissies samen in debat zouden gaan met de collega’s uit de buurlanden.

Open VLD is bij monde van kamerfractieleidster Hilde Vautmans, voorstander van een grondwetsherziening die voor het zenden van militairen een voorafgaande toestemming van het parlement noodzakelijk maakt. Landen als Spanje, Italië, Nederland en Duitsland kennen dergelijke wettelijke basis.

Het is een misvatting aan te nemen dat Afghanistan met zijn rijke stammencultuur na jaren van internationale verwaarlozing en ten prooi van extremistische fundamentalistische ‘hardliners’ zonder slag of stoot de overstap kan maken naar een ‘democratische rechtsstaat’ volgens westers model. Over het regime van president Karzai kan heel wat gezegd worden, maar welke valabele alternatieven bestaan er op dit moment? Het komt erop aan dat de geplande ‘loya’-vergaderingen en verkiezingen ordelijk verlopen.

Open VLD vindt dat efficiënte, doelgerichte hulpverlening, alsook wederopbouw van dergelijk land enkel kansen op slagen kan hebben als de omgevingsfactoren min of meer stabiel en veilig zijn. De militaire aanwezigheid van de internationale troepenmacht kan hiertoe bijdragen.

Op dit moment bevinden we ons in een civiel-militaire transitiestrategie. Dit houdt in dat de NAVO en de VS een (tijdelijke) substantiële troepenverhoging gestuurd hebben met het doel om tegen einde 2011 voldoende veiligheid en stabiliteit tot stand te brengen. Parallel worden civiele structuren versterkt via VN, EU, Wereldbank, NGO’s, … .
Belgische politiemensen, alsook magistraten helpen hieraan eveneens mee.

Afghaanse veiligheidsdiensten zullen geresponsabiliseerd worden om op termijn zelf in te staan voor de veiligheid in hun eigen land. ISAF houdt zich niet uitsluitend bezig met peacekeeping, maar werkt ook op verschillende andere fronten: heropbouw infrastructuur, vorming en opleiding van de Afghaanse veiligheidsdiensten, alsook het herstel van de Afghaanse rechtsstaat.

Zonder de voldoende militaire neutralisering van Taliban en Al Qaeda is de opbouw van een stabiele, duurzame en democratische rechtsstaat onmogelijk.
Brussel, 21 mei 2010  (Marc Laplasse, Open VLD-studiedienst)

Reactie LSP

De Links Socialistische Partij meldt ons dat ze dit standpunt volledig ondersteunt. Ze zal het op haar website publiceren met een eigen kort standpunt in gelijkaardige zin.

Reactie PVDA+

De PVDA+ kan zich volledig vinden in deze oproep, en wil hem graag mee ondertekenen.
We hebben voor een recent persbericht over de Belgische troepen in (of beter: uit!) Afghanistan trouwens gebruik gemaakt van gegevens uit deze oproep, waarvoor dank.

In het 35-puntenverkiezingsprogramma van de PVDA+ (http://www.stophetpolitiekecircus.be/fileadmin/users/nationaal/download/2010/05/programma2010.pdf) staat de volgende passage over Afghanistan:

“De vorige regering verhoogde het aantal Belgische militairen in Afghanistan tot 626, en leverde ook zes F-16-gevechtsvliegtuigen voor de Navo-oorlog tegen dat land. Per jaar kost dit de Belgische belastingbetaler 109 miljoen euro. De F-16’s voeren ook bombardementsmissies uit, en de soldaten gevechtsmissies. Maar het parlement en de publieke opinie krijgen hierover nauwelijks informatie.”

“We eisen de terugtrekking van de Belgische troepen uit Afghanistan. Er moet een politieke oplossing komen voor het conflict, onderhandeld in de regionale context. Op die basis kunnen dan humanitaire hulp, ontwikkelingshulp en schadevergoeding worden gegeven om het land er weer bovenop te helpen.”

Stippen we nog aan dat sommige andere partijen wel spreken over een niet-verlenging van de Belgische militaire missie, of over een geleidelijke en gedeeltelijke terugtrekking of overplaatsing van de troepen. Voor de PVDA+ daarentegen moet deze terugtrekking onmiddellijk, onvoorwaardelijk en volledig zijn.
(Peter Mertens, voorzitter)

Reactie CAP

CAP ondertekent deze oproep.

Reactie CD&V

Wij zijn het eens met de doelstelling dat de oorlog in Afghanistan moet worden beëindigd en dat de Afghaanse bevolking zelf haar toekomst in handen moet nemen. Een snelle terugtrekking van de Belgische troepen is hiervoor echter niet de juiste aanpak.

De aanwezigheid van België in Afghanistan – zowel civiel als militair – is geen doel op zich. België is aanwezig in Afghanistan om het land te stabiliseren. Dergelijke stabilisering is belangrijk voor onze eigen veiligheid, meer bepaald doordat vermeden wordt dat het land opnieuw verwordt tot een onderkomen voor terroristen en doordat de opiumproductie, die ook onze contreien van heroïne voorziet, aan banden wordt gelegd.

Op dit moment is een stabilisering van Afghanistan niet mogelijk met enkel civiele middelen, hoezeer we dit ook zouden willen. Een groot civiel project is inderdaad nodig, maar opdat dit effectief zou kunnen zijn, moet er eerst in veiligheid worden voorzien. Welke zin heeft het om burgerlijk personeel en NGO’s te sturen in het kader van bijstand en wederopbouw als ze niet op het terrein kunnen werken?

Hetzelfde geldt voor de mensenrechtensituatie. Een snelle terugtrekking riskeert een terugkeer van de Taliban te veroorzaken met alle negatieve gevolgen voor o.a. de mensenrechtensituatie. Voor ons zijn de mensenrechten inderdaad ook heel belangrijk, met o.m. bijzondere aandacht voor de hachelijke positie van de vrouw die veel te lijden heeft onder het Taliban-bewind.

België handelt trouwens niet in een vacuüm. De huidige civiel-militaire strategie van de internationale gemeenschap, in combinatie met duidelijke engagementen van de Afghaanse autoriteiten op het vlak van goed bestuur, wordt internationaal heel breed gedragen.

Op de Afghanistan-conferentie in Londen (25 januari 2010) onderschreven méér dan 70 landen en internationale organisaties deze aanpak, die uitgaat van een versterkte overdracht van bevoegdheden aan de Afghanen zelf, in eerste instantie op het vlak van veiligheid. 

Daarom heeft België binnen haar militaire aanwezigheid de component training versterkt. De Belgische militairen zijn ginds overigens aanwezig in het kader van de ISAF-operatie die gelegitimeerd wordt door een mandaat van de Verenigde Naties. In een resolutie van de VN-Veiligheidsraad van 19 maart jl. worden de resultaten van de Londen-conferentie unaniem onderschreven.

De Belgische inzet omschrijft zich dan ook het best als het verzekeren van collectieve veiligheid via het opnemen van collectieve verantwoordelijkheid.
Het Belgische federale parlement was en is weldegelijk nauw betrokken bij de voorbereiding van de beslissing tot verlenging van het Belgische civiel-militaire engagement tot eind 2011.

In een breed parlementair debat, dat plaatsvond op 13 januari 2010 en waarin de federale regering vertegenwoordigd werd door vijf betrokken ministers, werd aan de parlementsleden een inbreng gevraagd voor de Londen-conferentie van 25 januari.

Zowel in de onderhandeling over de slotverklaring van de conferentie als in de Belgische tussenkomst tijdens de conferentie speelde deze inbreng – o.a. op het vlak van de Afghaanse engagementen inzake de strijd tegen de corruptie – sterk mee. Op 24 februari werd de situatie in Afghanistan opnieuw besproken in het parlement.

De resultaten van de Londen-conferentie werden er toegelicht en verder besproken. De uitkomst van deze discussie vormde een onderdeel van de argumentatie waarop de beslissing is gebaseerd die op 19 maart in de schoot van de regering werd genomen. Op 29 maart werd deze beslissing opnieuw in een breed parlementair debat door vijf betrokken ministers van de federale regering toegelicht. Op 2 april ten slotte werd het akkoord binnen de regering door de ministerraad bekrachtigd.

Reactie N-VA

Wat onze huidige aanwezigheid in Afghanistan betreft, N-VA vindt dat het terrorisme moet worden bestreden waar het ontstaat, dit om te vermijden dat het naar hier komt. Daarom pleiten we voor een verdere solidaire deelname aan deze NAVO-operatie. Wel onder de voorwaarde dat het een militair-civiele operatie betreft, anders dreigt het uitzichtloos te worden.

Ook de aanwezigheid in vredesondersteunende operaties zoals Congo, Soedan, Tsjaad of Libanon is een taak voor onze defensie. Maar op vlak van de middelen en doelstellingen moeten zulke operaties wel in samenspraak met Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking gebeuren. De aanwezigheid van onze marine in de hoorn van Afrika ter bescherming van de koopvaardij heeft duidelijk nut en kan daarom ook verder gezet worden.
(Luc Sevenhans)

Reactie SP.A

Hartelijk dank voor het interessante opiniestuk.

Het partijstandpunt van SP.A over de militaire operatie in Afghanistan is opgenomen in ons verkiezingsprogramma. We hernemen alvast de relevante punten hierover:

1. We stemmen beslissingen over de operatie in Afghanistan af op het welzijn van de Afghanen zelf, niet op vraag van anderen. De enige duurzame langetermijnoplossing is een in VN-kader bedongen brede politieke regeling. Ons land bepleit deze strategiewissel actief op diverse internationale fora.

2. SP.A wil een geleidelijke en overlegde terugtrekking van de westerse troepen als onderdeel van deze politieke regeling. Op korte termijn vragen we een terugtrekking van de F-16’s in Kandahar, de afbouw van de militaire operatie in Kunduz en de concentratie van alle militaire inspanningen in Kaboel, het centrum van alle humanitaire hulp in Afghanistan. De militaire aanwezigheid wordt niet langer verlengd na 2011.

3. Er is nood aan een meer gecoördineerde hulpverlening onder VN-structuur. We pleiten voor een versterkte rol van de VN-missie UNAMA op het gebied van donorcoördinatie.
In 2008 dienden we al een wetsvoorstel in dat de voorafgaandelijke toestemming van het parlement grondwettelijk verankert.
(Caroline Gennez, Dirk Van der Maelen)