In ons land is de organisatie Kiva.org vrijwel onbekend. slechts een handvol bloggers heeft de link opgenomen en is al fervent aanhanger. Eén van hen is Sandra Vrijdags uit Dendermonde. Zij leerde de site kennen via een Nederlandse blog.

“Mijn man en ik zijn zelf ondernemers en ik was meteen te vinden voor het idee dat je een andere ondernemer in een onderontwikkeld land kon helpen met een kleine bijdrage. Ook het feit dat het om een renteloze lening gaat, sprak mij aan. Je krijgt het geld in principe terug, zodat het niet zomaar een gift is.”

“Ondertussen heb ik vandaag mijn zestiende Kiva-lening afgesloten voor een ondernemer in Palestina te .  Van zodra er wat geld terugbetaald is, investeer ik het ook opnieuw in Kiva. Mijn plan is om uiteindelijk zo’n veertigtal ondernemers tegelijk te steunen. Kiva werkt. Daar ben ik van overtuigd.”

Enorme sommen geld

Bij Kiva is transparantie het toverwoord. Hoewel het allemaal heel simpel lijkt, blijkt de methode te werken. Kiva maakt het mogelijk om via Paypal kleine geldbedragen te lenen aan mensen die het nodig hebben. Het werkt samen met instanties in hulpbehoevende landen die microleningen uitkeren.

Een boer uit Bolivia kan nu rechtstreeks op de website een lening vragen om bijvoorbeeld een tractor te kopen. Bezoekers van de site kunnen een renteloze lening geven vanaf 25 dollar. Kiva verzamelt het geld en zorgt ervoor dat het integraal bij de boer terechtkomt.

Volgens de statistieken worden leningen in 99 procent van de gevallen binnen de twee jaar terugbetaald. Het systeem houdt zichzelf ook in stand omdat de meeste schenkers die hun geld terugbetaald krijgen, opnieuw investeren in een ander project.

Alternatief voor klassieke hulp

Al jaren worden er enorme sommen geld gestuurd naar ontwikkelingsgebieden. Over de efficiëntie daarvan is er veel discussie. De zogenaamde ‘vierde pijler’ – een heterogene groep van organisaties die zich inzetten in het Zuiden – biedt een alternatief voor de klassieke ontwikkelingshulp.

De benaming vierde pijler komt  van professor Patrick Delvetere van de KU Leuven. In 2005 maakte hij een onderscheid tussen de verschillende soorten ontwikkelingssamenwerking: bilaterale samenwerking was de eerste pijler, multilaterale de tweede en niet-gouvernementele organisaties de derde pijler.

Doelgerichter

“Veel initiatieven uit de vierde pijler gaan er prat op dat hun kostenplaatje veel kleiner is dan dat van ngo’s, maar daar kan over gediscussieerd worden”, zegt Tom De Bruyn van het Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA) aan de KU Leuven, dat in 2007 een uitgebreid onderzoek deed naar het fenomeen.

“Die mensen verrichten het werk hiervoor in hun vrije tijd. Al het geld gaat rechtstreeks naar het Zuiden, maar de kosten en de tijd die hier geïnvesteerd worden, worden niet in kaart gebracht. Dat gaat goed zolang de organisatie klein blijft.”

Vierde-pijlerinitiatieven leggen heel hard de focus op persoonlijke contacten met de lokale bevolking in een ontwikkelingsland. Ze werken ook ad hoc. Wat is de nood en hoe kunnen we hier structureel en op korte termijn iets aan veranderen? Ook hier kunnen de wapenfeiten variëren: van het bouwen van waterputten tot complexere thema’s als onderwijs of gezondheidszorg.

Van lonen tot toiletpapier

Omdat efficiënte geldbesteding het stokpaardje is van vele spelers uit de vierde pijler, dagen ze ook de ngo’s uit tot meer transparantie. Ze verwachten dat de ngo’s veel doelgerichter werken en hun boodschap beter overbrengen, al is dat niet altijd zo evident.

“Het lijkt makkelijk om ngo’s ertoe te dwingen om de bedragen die gestort worden integraal te verantwoorden, maar omdat zij met bezoldigd personeel werken, is het moeilijk om alle kosten, van lonen tot toiletpapier, in kaart te brengen”, zegt De Bruyn.

Bogdan Vandenberghe, algemeen secretaris van de koepelorganisatie 11.11.11., beaamt dat: “Het is onmogelijk om iedere gespendeerde euro te verantwoorden, maar we doen wel inspanningen om dat zoveel mogelijk na te streven. Zo hebben we Ngo-openboek opgericht, een website over en van de Belgische ngo’s voor ontwikkelingssamenwerking. Iedere organisatie kan er uitleg geven over hoe giften en subsidies worden gespendeerd. Omdat we ook fiscale attesten geven, worden we ook gecontroleerd door onder andere DGOS, de federale overheidsdienst voor ontwikkelingssamenwerking.”

Managers zonder Grenzen

Ook andere initiatieven ontdekten dat geld niet altijd de oplossing is. In plaats daarvan vertrekken ze vanuit hun eigen expertise. Eén daarvan is Ex-Change, een Vlaams uitzendplatform voor experts. Ex-Change werd in 2001 opgericht naar het voorbeeld van de PUM, een Nederlandse organisatie die al dertig jaar experts uitstuurt.

“De nadruk moet steeds meer worden gelegd op ondernemerschap in het Zuiden en de ondersteuning daarvan”, legt communicatieverantwoordelijke Sabine Soetens uit. “Wij werken daarom op aanvraag van ondernemers in het Zuiden. Kmo’s uit ontwikkelingsgebieden die nood hebben aan expertise kloppen bij ons aan, en wij gaan op zoek naar mensen die op vrijwillige basis ter plaatse hun kennis en ervaring willen delen.”

“Dat betekent niet dat zij de lokale bevolking bij het handje nemen en de boel van begin tot einde bemoederen. We stellen in samenspraak met hen een businessplan op. Van de uitwerking houden we dan weer onze handen af.”

In 2009 behandelde Ex-Change 160 projecten, in 2010 willen ze er 180 halen. Tot voor kort was er Managers zonder Grenzen, een initiatief van Vlerick Alumni, maar dat is samengesmolten met Ex-Change. “Wij zijn ervan overtuigd dat wij een alternatief hebben gevonden hebben voor de klassieke ontwikkelingssamenwerking, maar willen de bestaande instanties niet beconcurreren”,” besluit Soeten nog.

© 2010 – StampMedia/Xios – Elise Meekers