De auto is alomtegenwoordig, en niet enkel in het straatbeeld. Ook verkeersexperts, media en politiek bekijken de mobiliteitskwestie voornamelijk vanuit de bril van de automobilist.

Luchtvervuiling moet niet worden opgelost door minder autoverkeer, maar door ‘groenere’ auto’s. En bij mobiliteitsproblemen, zoals recentelijk in Antwerpen, wordt uitgevochten waar de extra autowegen moeten komen. Of die wegen wel de juiste oplossing zijn, daar staat niemand bij stil. 

Meer wegen en meer auto’s hoeven volgens Kris Peeters – niet de Vlaamse minister-president, maar een socioloog en mobiliteitsdeskundige van het mobiliteitslaboratorium Baanbrekers – nochtans niet de enige oplossing te zijn.

“Het wordt tijd om op een andere manier te gaan nadenken over mobiliteit”, vindt Peeters. Zijn boek blijkt daar alvast een goede aanzet toe.

Naar een andere manier van denken

Volgens Peeters verraadt de manier waarop we vandaag over mobiliteit spreken duidelijk hoe we er over denken. Taalgebruik als ‘doorstroming’ (verkeer als stromend water) en  ‘verkeersaders’ (verkeer als adernetwerk), legt bijvoorbeeld de nadruk op het constant in beweging houden van ons verkeer. Stilstand wordt gezien als een ramp voor onze economie, aangezien die voor een groot deel gebaseerd is op goederenvervoer.

Nochtans zijn er ook tal van negatieve manieren om die overvloed aan wegverkeer te bekijken.Elk jaar verliezen we in Vlaanderen 95.000 gezonde levensjaren door auto-ongevallen.Om brandstof voor voertuigen te blijven verzekeren wordt er op steeds onbereikbaarder plaatsen naar olie geboord (met welbekende gevolgen). En de gezondheidsproblemen door ondermeer uitlaatgassen zijn enorm.

Ondanks al deze negatieve neveneffecten wordt echter nog niet eens aan gedacht om het verkeer te minderen of strikter te reguleren.

Minder infrastructuur, meer verantwoordelijkheid

Alles bij mekaar blijkt hieruit dat de auto zoals hij nu bestaat een bijzonder slecht economisch rendement haalt. Dat beleidsmakers dat niet zien, ligt vooral aan het gebrek aan een totaalplaatje, een ruimere context om de auto in te bekijken.

En zo blijft men focussen op het uitbreiden van het wegennet als oplossing voor de toename van verkeer. Er wordt echter niet bij stilgestaan dat die oplossing eindig is. “België is bijna volgebouwd. Het wegennet uitbreiden wordt steeds moeilijker.”, aldus Peeters.

Bovendien vermijdt iedereen zo zijn verantwoordelijkheden. Autobestuurders kunnen zoveel rondrijden als ze willen, ongeacht de schadelijke gevolgen van hun rijgedrag.

Peeters meent dat de overheid prioriteiten moet durven stellen, en zo bijvoorbeeld vakantiegangers tijdens spitsuren van de baan moet durven weren, ten voordele van mensen met dringender bestemmingen.

Keuzearchitectuur: het sturen van menselijk gedrag

De focus op het recht op volledig vrij verkeer weerhoudt de overheid er ook van om autoproducenten beperkingen op te leggen, zoals een snelheidsbegrenzer. Nochtans zouden zelfs kleine vormelijke aanpassingen aan de auto volgens Peeters een groot verschil kunnen veroorzaken in ons rijgedrag.

“De moderne auto’s voelen voor de bestuurder veel te veilig aan, en pushen de bestuurder op die manier zelfs om sneller te gaan rijden”. Bestuurders moeten bij het rijden weer besef krijgen van de gevaren die autorijden met zich brengt.

Daarnaast kan ethisch verantwoorder rijgedrag volgens Peeters ook op andere, niet-dwingende manieren gestimuleerd worden. “Door naast een garage voor de auto, ook een garage voor de fiets vooraan het huis te zetten, zal die fiets veel meer gebruikt worden. En als een bedrijf geen parkeerplaats voorziet voor werknemers, dan zullen die ook op andere manieren naar hun werk leren gaan”.

De toekomst in XL-formaat

Dat nu al een toekomstige toename voorspeld wordt van het aantal auto’s, vindt Peeters onzinnig. “In de huidige tendens ziet men de toekomst als het heden in XL-formaat: meer auto’s, meer wegen. Maar bepalen we niet zelf of die auto’s er bij komen of niet?”

Volgens Peeters zouden we ons in de toekomst misschien wel eens net minder met de auto kunnen gaan verplaatsen, onder meer om zo vrije tijd terug te winnen die we nu verliezen aan allerlei verplaatsingen.

Hij pleit in dat opzicht voor een ‘herwaardering van de nabijheid’. Als men in steden woont waar alles op wandelafstand ligt, worden veel van die verplaatsingen immers overbodig.

De belangrijkste verandering zal volgens hem echter moeten plaatsgrijpen in het hoofd van de autogebruiker: die zal zijn verantwoordelijkheid terug moeten leren opnemen, en eindelijk de gevolgen dragen van zijn soms onverantwoord rijgedrag.