De moeizame weg van de Moslimexecutieve
Opinie, Moslims, Moslimexecutieven -

De moeizame weg van de Moslimexecutieve

Het verhaal van de islam in België en zijn vertegenwoordiging is een indrukwekkend dikke roman, zij het een beetje à la Dan Brown… niet gespeend van enige herhaling dus.

donderdag 27 mei 2010 11:48
Spread the love

Sedert de erkenning van de islam in 1974 tot aan de aanduiding van zijn eerste officieel aanvaarde woordvoerders is er een kwart eeuw verlopen. Mag ik me daar in één alinea van afmaken? Wat nadien komt is al ingewikkeld genoeg.

Zelf ken ik de debatten vooral uit de periode tussen 1989 en 1999. Een korte  samenvatting? Er werd in alle divisies tegelijk gevoetbald. Steeds maar nieuwe ‘stakeholders’ kwamen het terrein opdraven: de Rabita (islamitische wereldliga), de ambassades van Turkije en Marokko, de ideologische, transnationale strekkingen (met vooral enkele islamitische broederschappen). 

Dichter bij huis waren er de federaties en grote moskeeën, de lobby’s van seculier ingestelde (of culturele) moslims, de bekeerlingen (hoewel, die hielden zich meestal gedeisd). En daartussen wat verdrongen varianten zoals de Alevieten. Gelovigen konden ook uit meerdere divisies komen.

Processie van Echternach

Onder de indruk van al die variëteiten kwam in 1989 voor het eerst het idee naar voren van verkiezingen op basis van “één moslim = één stem” om zo tot een voor iedereen aanvaardbare oplossing te komen.

Het duurde tot 1998 om zowel de toenmalige woordvoerders van de moslims als de toenmalige regeringsleden met de formule te zien instemmen. Die formule was al in 1989 voorgesteld door Sameer Radhi, toenmalig Saoedisch imam-directeur van het Islamitisch en Cultureel Centrum aan het Jubelpark én kort nadien ook door de Koninklijk Commissaris voor het Migrantenbeleid (in haar eerste november rapport 1989).

Nadien is de Executieve van de Moslims in België aan een moeizame weg begonnen, een ware processie van Echternach (met excuus voor het aan een andere confessie ontleende beeld).

Overigens gaan voormalig minister van Justitie Onkelinckx en – in haar tijd – premier Verhofstadt niet vrijuit bij de opstart van die processie, maar dat is verleden tijd. Who cares? Op de site van Foyer heb ik in al die jaren en zeker vanaf 2003, telkens zich een wending voordeed, geprobeerd enige duiding te plaatsen. (Zie www.foyer.be onder “search”: Executieve van de Moslims).

Gemiste kansen

Tijdens de duur van de eerste Executieve (en haar gedeeltelijke vervanging halfweg), was er – en dat is onbetwistbaar! – een reële mogelijkheid om een groot aantal moskeeën te laten erkennen. De toenmalige Executieve liet die mogelijkheid aan zich voorbij gaan.

Ze maakte er een princiepskwestie van. Eerst moesten volgens haar een aantal van door de Staatsveiligheid gewipte leden heropgevist worden. De ’gekwetste’ eer bij meerdere leden van de algemene vergadering zette de processie van Echternach pas goed in gang: twee stappen vooruit, één achteruit.

De toenmalige voorzitters hechtten meer belang aan een algehele consensus binnen hun Executieve én in de algemene vergadering dan aan concrete realisaties op het terrein. Gelet op de uitslag van de moslimverkiezingen voor een nieuwe Executieve die daar nadien op volgden, keurde de achterban de strategie van die eerste Executieve af. Terecht.

Invloed van de ambassades

Toen de tweede Executieve opgestart werd kreeg ik enige tijd nadien bij een van mijn berichten op de Foyer-site een commentaar van “Anonyme” (24 oktober 2005):

“Graag reageer ik op uw opiniestuk over de verkiezingen van een Moslimexecutieve. Mijn reactie komt laat, maar ik heb lang getwijfeld of ik zou reageren. Ik doe het trouwens anoniem. Dit is niet moedig. Ik weet het. U beslist dus maar zelf of u het publiceert. Ik ben het eens met uw analyse, maar u vergeet één heel belangrijk punt en dat verwondert me van u. Want u moet beter weten. U weet toch dat de voorzitter van de Executieve een ambtenaar is van de Diyanet? Hij is dus een ambtenaar van de Turkse regering. Ook aan Marokkaanse zijde is de invloed van de ambassade voelbaar. Op het vlak van de invloed van de ambassades zet deze nieuwe Executieve een stap van vijftien jaar terug. Een negatief punt. Omgekeerd is de invloed van het fundamentalisme teruggedrongen. Dit is dan een positief punt. Er blijft een twijfelgeval: de invloed van de moskee van Sint-Gillis wordt zeer groot. De imam is daar een Egyptenaar. Een stap vooruit?”

Verdorie, dacht ik toen, dat is nu eens raak. Zulke reactie kon enkel komen van iemand die het dossier door en door kent. Ik heb er nog altijd het raden naar wie dat kan geweest zijn. Maar inderdaad, die man ofvrouw schreef wat er echt was gebeurd bij de wisseling van de eerste naar de tweede Executieve.

Typisch dat het een anoniem commentaar was. Hij moet een insider geweest zijn, maar wel iemand die het goed meende en besefte wat er aan het gebeuren was.

Wat de invloed van de ambassades betreft, gingen we met de tweede Executieve inderdaad terug naar 1990. En het klopt wat hij of zij schrijft: de invloed van wat men het fundamentalisme noemt (wat in mijn ogen toch een complexe cluster is), werd  teruggeschroefd. Maar de processie van Echternach was tegelijk ook volop op gang aan het komen.

Moslimexecutieve ten grave gedragen?

Nog enkele jaren later… In Le Soir van 8 december 2009, kon men lezen dat op het kabinet van de minister van Justitie een vergadering zou plaatsvinden waarin de Executieve van de Moslims van België ten graven gedragen zou worden. Typisch, want dat was eigenlijk wat de ambassades altijd gewenst hadden.

Er zouden enkele alternatieven op tafel liggen: ten eerste een islam van de federaties, te tweede een islam van de erkende moskeeën, of ten derde één algemene vergadering van alle 350 moskeeën in België die haar raad zou voorstellen.

Resultaat? Al onmiddellijk was duidelijk dat het geen islam van de federaties zou worden. Stel u voor: de Milli Görüs? We horen dus niets meer… tenzij dat de Executieve van de minister de opdracht krijgt een voorstel uit te werken, een Executieve nota bene die dichter bij de ambassades staat dan  de moslim woordvoerders midden jaren negentig…

Het stond in de sterren geschreven dat het iets zou moeten worden tussen een islam van de erkende moskeeën (aan Turkse zijde heel sterk gericht op Diyanet, met andere woorden getrouw aan de ambassade, en aan Marokkaanse zijde – de grote moskeeën althans – ook opnieuw meer en meer aanleunend bij de ambassade).

Verkiezing overbodig

Zoals u wellicht weet is er op 25 mei, de dinsdag na Pinksteren, opnieuw een jaarlijkse processie in Echternach. In het zicht ervan lezen we in Le Soir van 20 mei dat bij de minister van Justitie vanuit de huidige Executieve unaniem een voorstel is aangekomen dat verkiezingen overbodig maakt en dat erin bestaat dat de leiders van de erkende moskeeën de Executieve zouden samenstellen.

Wél meldt Le Soir dat er tegelijk al onmiddellijk ook een reactie van anderen bij de minister op tafel ligt, dat zich tegen dit eerste voorstel keert en opnieuw voor verkiezingen pleit. (Mijn informatie komt uitsluitend uit het artikel van Le Soir, maar het is opvallend dat Le Soir in die materie altijd vrij goed en vrij snel geïnformeerd is. Zaterdag 22 mei wijdt ook De Standaard in een hoekje enkele lijntjes aan de kwestie, zonder de minste duiding. Aan Vlaamse zijde heeft men nooit goed de inzet van de kwestie in de gaten gekregen).

Wat bij de minister van Justitie als voorstel op tafel ligt, brengt ons terug tot de discussie uit het midden van de jaren negentig. Scenario 1, het voorstel van de huidige Executieve, betekent niet meer of minder dan dat de ambassades hun greep consolideren.

Voorstel 2 (de kritische nota van enkele anderen) is de huidige formule, maar dan beter “bewaakt”… “Bewaakt” echter door wie? In het verleden kwam hier nooit antwoord op, want de Staat zelf mag in principe niet “bewaken”… Naargelang van de moskeeën gebeurt de “bewaking” dus vanuit de verschillende moskeeraden.

Geen goede oplossing?

Misschien zie ik het verkeerd… Misschien ook is de informatie waarop mijn bijdrage steunt verkeerd. Als ik eerstdaags meer te weten kom, voeg ik het aan dit bericht toe.

Van in 2003 heb ik inderdaad geen rechtstreeks contact meer met de problematiek. Maar na zoveel jaren mag ik misschien nog eens iets suggereren? Zou het niet kunnen dat er gewoon geen echt goede oplossing te bedenken valt?

Laat het duidelijk zijn: het nieuwe voorstel van de Executieve zal verrassend goed aanvaardbaar blijken te zijn voor de Turkse en Marokkaanse ambassades. Ik zeg niet dat het gewicht opnieuw naar de ambassades schuiven de slechtst denkbare oplossing is, maar we moeten soms toch ook eens aan de verdere toekomst durven denken.

Vraag is dan of het dat is wat we op langere termijn willen? Wensen we dat het de politieke klasse in de landen van herkomst is, die over de cultusplaatsen en over het godsdienstonderwijs van Belgische moslims zal beslissen? Zo ja, dan moeten we het voorstel van de huidige Executieve aanvaarden. Indien niet, dan moet het voorstel minstens grondig geamendeerd worden.

Maar dat discussies zich blijven stellen met alle dubbelzinnigheden die al typerend waren in 1989 en in 1998, laat het allemaal heel sterk lijken op een processie van Echternach…

P.S. om geen misverstanden te wekken, toch nog het volgende. Zo’n Executieve heeft enkel bevoegdheid in tijdelijke (zeg maar: materiële) aangelegenheden (waaronder wel de voordracht valt voor erkenning van moskeeën en de organisatie van de inspectie van het godsdienstonderwijs). Wat daar mijns inziens niet onder valt, zijn bijvoorbeeld discussies over het al dan niet dragen van een hoofddoek of debatten over bio-ethiek.

take down
the paywall
steun ons nu!