In 2009 gaf België 1,86 miljard euro uit aan ontwikkelingshulp, goed voor 0,55 procent van het bruto nationaal inkomen (BNI). Dat is een gevoelige stijging in vergelijking met 2008 toen 1,65 miljard euro naar ontwikkelingshulp ging. 11.11.11 juicht die stijging in budgetair zware tijden toe, maar maakt ook enkele kanttekeningen.

“Met die 0,55 procent komt België haar belofte om 0,6 procent van het BNI te besteden aan ontwikkeling niet na”, klinkt het bij algemeen secretaris Bogdan Vanden Berghe. “Jaren geleden stelde de overheid een groeipad op om in 2010 0,7 procent van het BNI te besteden. We zien dat ze al jaren systematisch achterop hinken, al wordt er sinds twee jaar een inhaalbeweging gemaakt.”

Daarbij komt ook dat het officiële bedrag dat naar ontwikkelingshulp gaat altijd wat hoger is dan het bedrag dat werkelijk rendeert voor het Zuiden. Volgens 11.11.11 rekent de overheid posten mee die nuttig en belangrijk zijn, maar niet echt tot ontwikkelingshulp gerekend mogen worden.

BIO

Een voorbeeld hiervan is de Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden (BIO). Dat is een samenwerking van de overheid met de bedrijfswereld om een sterke privésector uit te bouwen in ontwikkelingslanden met het oog op duurzame ontwikkeling en sociale welvaart.

BIO groeide in vergelijking met 2008 met 300 procent. “Uittredend minister van Ontwikkelingssamenwerking Charles Michel heeft hier tijdens zijn ambt namelijk heel hard op ingezet”, zegt Vanden Berghe.

Opgeblazen hulp

11.11.11 kaart ook een ander probleem aan dat zich verschuilt binnen de cijfers van de overheid: de opgeblazen hulp. “Het gaat over schuldkwijtscheldingen, het opvangen van vluchtelingen in België en het betalen van studentenkosten”, legt Vanden Berghe uit.

“Dat zijn allemaal heel belangrijke zaken die heel hard nodig zijn. Maar we vinden niet dat België ze mag meetellen als ontwikkelingssamenwerking.” In vergelijking met 2008 is die opgeblazen hulp gestegen op alle drie die domeinen.

Klimaat

En klimaatverandering dreigt hier als nieuwe post bij te komen. Op de top van Kopenhagen heeft België beloofd geld vrij te maken om ontwikkelingslanden te helpen de gevolgen van de klimaatverandering tegen te gaan, en om zelf klimaatvriendelijker te ontwikkelen.

“Dat is uiteraard heel belangrijk”, zegt Vanden Berghe. “In het Zuiden zijn de gevolgen van de klimaatproblemen nu al merkbaar. 98 procent van alle klimaatslachtoffers vallen daar. Maar die beloftes moeten bovenop het bestaande budget komen. Het is een nieuw probleem, dat om nieuwe middelen vraagt.”

Dat alles zorgt ervoor dat de zogenaamde echte hulp van België 1,7 miljard euro, of 0,5 procent van het BNI bedraagt.

Vlaanderen

Het Vlaamse Gewest beschikt over haar eigen departement voor ontwikkelingshulp. In 2009 werd bijna 50 miljoen euro besteed tegenover 43,4 miljoen in 2008. Maar ook bij deze positieve tendens horen een aantal kanttekeningen.

Zo is het opmerkelijk dat het specifieke vakdepartement Internationaal Vlaanderen minder dan de helft van het aandeel in deze hulp heeft. De Vlaamse ontwikkelingshulp is volgens 11.11.11 te versnipperd, wat de kwaliteit zeker niet ten goede komt.

Hierbij komt nog dat 20 procent van het begrote bedrag om tal van technische redenen niet besteed geraakte en dat Vlaanderen kampt met capaciteitsproblemen waardoor het nu op haar eigen grenzen stuit.

Europa

Ook binnen de EU maakt België een opmars. Het steeg naar de vijfde plaats op vlak van ontwikkelingshulp na Zweden, Denemarken, Nederland en Luxemburg. Maar Vanden Berghe wil hierover niet te hard juichen.

“Die prestatie danken we vooral aan het wanbeleid van anderen. We zien dat zeer veel Europese landen, zoals Spanje en Italië, de crisis gebruiken om hun beloften rond hulp opzij te zetten. We hopen dat een paar grote lidstaten zoals Duitsland, Frankrijk en Italië snel tonen dat ze beter kunnen en het goede voorbeeld geven.”

“Maar ook voor België, dat in de tweede helft van dit jaar EU-voorzitter wordt, is er een belangrijke rol weggelegd. Door de stijgende cijfers kan een geloofwaardig signaal gegeven worden om niet te snoeien in de ontwikkelingshulp.”

Blik op de toekomst

11.11.11 blikt ook al vooruit met het oog op de millenniumdoelstellingen en dan vooral op de belofte om tegen 2010 0,7 procent van het BNI te besteden aan ontwikkelingshulp. “We zien dat dit voor 2010 ook effectief in de begroting staat”, vertelt Vanden Berghe.

“Goed nieuws, al moet erbij gezegd worden dat er in 2009 ook meer op de begroting stond dan uiteindelijk is uitgegeven. De echte test volgt dus in oktober, bij de begrotingsopmaak. We gaan dan zeer nauwlettend bekijken of België haar beloftes houdt.”

Blik op de regering

Niet alleen de resultaten van het jaarrapport werden voorgesteld. In aanloop naar de vervroegde verkiezingen werd de regering even tegen het licht gehouden. 11.11.11 zag van achtereenvolgens Verhofstadt III, Leterme I, Van Rompuy I en Leterme II niet echt een ontwikkelingsbeleid. De koepel hoopt daarom op beter na de verkiezingen.

In het bijzonder werd minister van Ontwikkelingssamenwerking Charles Michel (MR) geëvalueerd. Vanden Berghe zag in hem meer een manager dan een minister. “Hij was een goede beheerder die geld los wist te krijgen voor zijn domein en een flinke stijging van het budget realiseerde. Wat kwantiteit betreft, was het in orde. Wat betreft de kwaliteit, hebben we iets meer vragen.”

“Hij maakte veel plannen rond efficiëntie en dergelijke, veel meer dan zijn voorgangers. Uitvoeren is echter een tweede. Dat hij die beloften lang niet allemaal heeft ingelost, komt ongetwijfeld deels door het voortijdige einde van de regering, maar ik betwijfel of dat anders wel gelukt zou zijn.”

Verkiezingsmemorandum

Daarom zet 11.11.11 nog eens haar eisen voor de komende verkiezingen en de opvolger van Michel op een rijtje. Vanden Berghe haalt de belangrijkste punten naar voor.

“De volgende regering zal ervoor moeten zorgen dat België daadwerkelijk de oude belofte van 0,7 procent voor ontwikkelingshulp nakomt.”

Ook verwacht 11.11.11 een sterk klimaatbeleid. “We eisen dat de volgende regering ervoor zorgt dat we hier serieus beginnen te bezuinigen, maar ook dat we extra middelen voorzien voor het Zuiden om zelf klimaatvriendelijker te ontwikkelen en zich te beschermen tegen de gevolgen van de opwarming.”

“En we willen een coherent ontwikkelingsbeleid van de regering. We rekenen de komende regering niet alleen af op het beleid van de minister van Ontwikkelingssamenwerking, maar van de hele ploeg en op de mate waarin de minister van ontwikkelingssamenwerking daarop weegt.”

Tobintaks

Tot slot haalt 11.11.11 een oud speerpunt opnieuw naar boven: de tobintaks. “In deze crisisdagen kan een belasting op speculatie en bankentransacties namelijk nieuwe middelen in het laatje brengen voor ontwikkelingssamenwerking. Het is ook een uitstekend middel om nieuwe uitwassen van de financiële crisis tegen te gaan.”

“Premier Leterme nam dit zeer serieus op en was zich hier flink in aan het verdiepen. We hopen dat zijn opvolger dat ook zal doen. Ook internationaal horen we positieve geluiden. Regeringsleiders als Angela Merkel (Duitsland), Nicolas Sarkozy (Frankrijk) en tot voor kort ook Gordon Brown (Verenigd Koninkrijk) pikten het idee ondertussen ook op.”

“De afgelopen weken hebben we gezien dat muntspeculatie de EU in het hart kan raken. Het zou voor wat begrip moeten zorgen voor al die veel zwakkere economiën die weerloos staan tegenover speculatie. Voor hen zou een tobintaks een wereld van verschil kunnen maken”, besluit Vanden Berghe.