‘Een mond is muiten’
Ilja Leonard Pfeijffer is dichter, scenarist, essayist, polemist en criticus. In 1999 haalt hij de C. Buddinghprijs binnen met zijn debuut ‘Van de vierkante man‘. Hij publiceert enkele dichtbundels en schreef tot op heden twee romans. Daarnaast is hij onder meer redacteur bij het poëzietijdschrift Awatar.
Naar eigen zeggen, begon Pfeijffer zelf pas wat te betekenen als schrijver toen hij via Luceberts gedichten een eigen stem vond. Omdat Lucebert als niemand ooit tevoren “de taal en de wereld feestelijk openbrak”.
Lucebert zag het als zijn plicht om te breken, vertelt Pfeijffer. Met alles. ‘Een mond is muiten’ schreef Lucebert. Hij kwam in opstand. Niet enkel tegen de dominante godsvruchtige (taal-)cultuur uit de jaren vijftig. Maar vooral revolteerde hij in de vorm van het gedicht.
Vaste woordcombinaties werden door hem overboord gegooid. En de normale zinsbouw van de Nederlandse taal zwoer de dichter af. “Lucebert heeft het vers als atoom van het gedicht weten te splijten”, benoemt Pfeijffer zijn these. Geen lieflijke taal bij Lucebert, wel dit: ‘Ik ben de trage ben de driftige / gejaagde of bedauwde mijlpaal / niet maal ik om rijkdom maar ijl / van gulzigheids wartaal’.
Gevangen in een gedicht
Pfeijffer breekt een lans voor de complexe en rijke taal van Lucebert: “Door ons lezen te ontregelen, bevrijdt Lucebert ons van onze vaste patronen en leert hij ons lezen zoals wij nog nooit eerder hebben gelezen. Zijn verzen zingen van klank en dansen van ritme. (…) Zijn taal is zintuiglijk. (…) Luceberts poëzie is licht, vrolijk, ironisch en onvoorstelbaar urgent.”
Pfeijffer legt uit aan de hand van een gedicht: ‘oh dolorosa wat was leek zo goed. oh dolorosa wat was was niet zo goed.’
“Het lijkt bedrieglijk simpel”, doceert Pfeijffer. “Maar na deze twee verzen zijn wij gevangen en is er aan het gedicht geen ontsnappen meer mogelijk.”
Na dertig verzen sluit Lucebert het gedicht af met: ‘oh dolorosa nu zwijgen is lijfstraf’. Pfeijffer zelf laat er alvast geen twijfel over bestaan: “Dit is gewoon jaloersmakend beregoed dichten.”
Eenvoudige maar mooie ode
Deze paperback, uitgegeven bij De Bezige Bij, is een ‘light’-versie van de eerder verschenen Verzamelde Gedichten van Lucebert.
Geschikt voor zowel liefhebbers als kennismakers met de gedichten van Lucebert. Ilja Leonard Pfeijffer weidt niet uit over zijn keuze van gedichten. Jammer, zeker omdat het boek wordt voorgesteld als een keuze van … Ilja Leonard Pfeijffer. Een mogelijk gemis zijn afbeeldingen van tekeningen en schilderijen van de schilder die Lucebert toch ook was.
Het vetgedrukte lettertype van de uitgave is een minder gelukkige keuze. Het ontneemt de gedichten een lichtheid die het lezen ervan verlangt. Niettemin is dit boek een mooie ode aan (de gedichten van) Lucebert.
lucebert / er is alles in de wereld / 2009 / De Bezige Bij / ISBN 978 90 234 4135 9