Terwijl Washington zich opmaakt voor een nieuw rondje politiek getouwtrek rond de rotzooi die Wall Street over ons uitstortte, wordt alles stilaan weer normaal – voor de rijken.

De top 25 hefboomfondsmanagers haalde in 2009 een recordbedrag binnen van 25,3 miljard dollar. En ondanks alle theatrale hoorzittingen in het congres, steeg de gemiddelde compensatie voor Wall Street bankiers in 2009 met 27 procent. Ondertussen verbergen de banken hun schulden met dezelfde oude balansen die ze ons nu al jarenlang voorschotelen en boeken ze nieuwe recordinkomsten uit speculatie – waarbij ze de economie in gevaar brengen omdat ze geen tastbare economische voordelen creëren.

De keerzijde van de medaille toont al even hallucinante cijfers: in 2009 verloor een record aantal gezinnen (2,8 miljoen) hun huis, omdat ze hun hypotheek niet meer konden betalen. Dat is een toename met 21 procent ten opzichte van het al ongelooflijk hoge aantal in 2008 en de verwachting is dat er in 2010 nog eens 4,5 miljoen gedwongen uitzettingen zullen zijn.

De federale plannen om de hypotheken te wijzigen hebben dit tij niet doen keren, aangezien kapitaalverschaffers niet verplicht zijn eraan deel te nemen. En kapitaalverschaffers zouden een hypotheek liever niet opnieuw onderhandelen, als ze daardoor een verlies zouden moeten boeken. Met de toename van het aantal huisuitzettingen, schiet ook het aantal faillissementen de hoogte in. In 2009 zijn er 35 procent meer dan in 2008.

De banken helpen niet – en dat is schokkend. Ze noteerden hun laagste aantal leningen sinds 1942, ondanks alle subsidies en goedkoop geld dat ze – uiteindelijk van ons allemaal – hebben gekregen, met inbegrip van de excessief lage rente op leningen bij de Federal Reserve (0 tot 0,25 procent interest).

Zo komen we tot luchtbel-les 101, versie Greenspan en Bernanke:

Goedkoop geld + intensievere speculatie = ramp op komst

Banken worden aangemoedigd om geen geld te ontlenen. Toen in oktober 2008 de Economische Stabilisatienoodwet werd goedgekeurd, stonden daar ook kleine lettertjes in die de Fed de mogelijkheid gaf om banken interest te betalen op hun reserves (dat is het geld dat banken verplicht bij de Fed moeten plaatsen als onderpand voor hun zaken) en op extra reserves (geld dat ze niet verplicht moeten plaatsen bij de Fed). In september 2008 moesten de topbanken 43 miljard dollar in reserve houden bij de Fed en plaatsten ze er nog eens 59 miljard aan extra reserves. Vandaag zijn de banken verplicht 63 miljard dollar in reserve te houden en plaatsten zij nog eens 1200 miljard extra bij de Fed.

Ondertussen gebruiken de banken andere federale fondsen voor hun speculatieve operaties. De grootste banken, zoals de Bank of America, JP Morgan Chase en Wells Fargo, zitten in een gevaarlijke spiraal van hogere speculatiewinsten en toenemende verliezen in hun consumentenactiviteiten. Met andere woorden, bankzaken die verbonden zijn met de echte economie sterven uit, maar het rauwe gokwerk, vermomd als financiën, doet het uitstekend. Wall Street maakt eens te meer winst door de teerling te doen rollen.

Al deze riskante activiteiten lijken in Washington onopgemerkt te blijven. Zonder grote hervormingen zal de volgende crisis nog erger zijn dan de huidige. Want als je ergens genoeg geld in pompt, zal dat er tijdelijk goed uitzien. En dat lijkt het enige te zijn waar politici echt om geven.

De kinderachtige politieke vertoningen van vandaag garanderen dat er geen betekenisvolle hervorming zal komen en ridiculiseren de historische Amerikaanse bankhervorming. In 1932 gaf een Republikeins Congres onder leiding van de Republikeinse president Herbert Hoover de senaat de opdracht om een onderzoek te doen naar het gedrag van de banken dat geleid had tot de aandelencrash van 1929.

Dit onderzoek werd verdergezet onder de Democratische president Franklin Delano Roosevelt en leidde tot een substantiële hervorming, met onder andere de Glass-Steagall Act, die speculatieve banken (de zakenbanken) duidelijk scheidde van consument georiënteerde banken (de spaarbanken). Gelijkaardige onderzoeken dit jaar zijn maar om te lachen.

Het voorstel tot financiële “hervorming” van de voorzitter van de Bankencommissie van de senaat, Christopher Dodd, zal niets veranderen aan de essentie van de activteiten in Wall Street. Er werd veel geschreven over Dodd’s nodeloze afzwakking van een voorstel om een nieuw agentschap voor consumentenbescherming op te richten. Maar we kunnen hier tien andere problemen oplijsten die niet opgelost zullen worden door Dodd’s wetsontwerp :

1.    Het voorstel zal de allergrootste banken die het belangrijkst (lees het meest vernietigend) zijn voor het systeem niet kleiner maken. Het zal de omvang van banken zoals de Bank of America en Wells Fargo, die meer dan tien procent van de deposito’s van de VS controleren – een limiet die doorgaans door de wet wordt opgelegd – zelfs niet beperken. In plaats daarvan voegt het nog eens tien procent aansprakelijkheidscapaciteit toe, die banken naast zich kunnen neerleggen, geeft het de Fed de mogelijkheid om selectief banken te blijven fusioneren en richt vervolgens een nieuwe raad op om nog meer concentratielimieten te bepalen die vervolgens straal genegeerd kunnen worden.

Regulatoren hadden meer dan genoeg macht toen de crisis uitbrak. Het congres moet hen dwingen om die macht te gebruiken en een ontbinding van de grootste banken te forceren, nu. Van degenen die de economie de laatste keer teleurstelden kan men niet verwachten dat ze het de volgende keer goed doen, met ruimere bevoegdheden.

2.    Het voorstel zal het economische gevaar van ongebreidelde speculatieactiviteiten die het schuldpercentage de hoogte induwen, niet beperken. Het wetsontwerp zou bepaalde banken beletten om effecten te verhandelen (trading met hun eigen kapitaal) op basis van de “Volcker rule”, maar die bulkt van de problematische uitzonderingen:
a.    Banken die beweren dat ze beleggen in naam van hun klanten (dat zeggen ze allemaal), ontsnappen aan de regel
b.    Banken die beleggen en zoals Goldman Sachs tegen hun eigen klanten speculeren, zijn vrijgesteld.
c.    Banken moeten hun beleggingsoperaties niet specifiëren aan de regulatoren, dus zij beslissen uiteindelijk zelf wat ze beschouwen als beleggen voor hun klanten en voor zichzelf. Ik vraag me af waar dat zal eindigen.

3.    Het wetsvoorstel zal niets veranderen aan de aard, de transparantie, de grootte, de complexiteit of het gebruik van de meest hatelijke financiële derivaten. Waarom? Omdat de derivaten die niet gestandaardiseerd of over-the-counter zijn (OTC = transactie die niet via de beurs gebeurt), niet verhandeld zullen moeten worden volgens gereguleerde wisselkoersen, hoewel ze soms zullen opduiken op trading depositories (privé-entiteiten waarvan de raden van bestuur uit bankiers bestaan).

4.    Het zal niet beletten dat er nieuwe vergiftigde activa worden aangemaakt. Het zal de uitgevers van deze activa vragen om vijf procent van elk pakket dat ze aan investeerders verkopen, in te houden, maar er is geen enkele manier om te controleren welke vijf procent behouden blijft en zelfs deze regel houdt een hele reeks uitzonderingen in.

5.    Het zal het risico voor het schaduwbanksysteem van hefboomfondsen, privékapitaalfirma’s en risicokapitaalfondsen niet beperken. Raadgevers van risicokapitaal en privékapitaalfirma’s zullen nog steeds niets moeten registreren of rapporteren aan de SEC (de Security and Exchanges Commission), hoewel hefboomfondsen met meer dan 100 miljoen dollar aan activa wel geregistreerd moeten worden.  Er bestaat ook geen wettelijke definitie van wat een hefboomfonds nu eigenlijk is en het wetsvoorstel sluit het belastingsachterpoortje niet dat hefboomfondsmanagers de mogelijkheid geeft om belast te worden aan de lagere belastingvoet van 15 procent op kapitaalwinsten, in plaats van de hogere inkomensbelasting van 34 procent.

Als het je gek in de oren klinkt dat de rijkste mensen in Amerika belast worden aan de laagste percentages, wel toch is het zo: dit achterpoortje kost de belastingbetalers dit jaar alleen al zo’n 5 miljard dollar.

6.    Het zal de belangenconflicten tussen banken die effecten uitgeven en kredietbeoordelaars die hen evalueren en daarvoor betaald worden, niet uit de weg ruimen. In plaats van het beoordelingsproces voor deze vrije effectenhandel te nationaliseren, zou het wetsontwerp binnen de SEC een nieuwe entiteit oprichten (Office of Credit Ratings – de Dienst voor kredietbeoordelaars), om de praktijken en methodes van kredietbeoordelaars elk jaar te onderzoeken en, ooit, in de toekomst regels vast te leggen om te vermijden dat verkoop- en marketingoverwegingen de evaluaties beïnvloeden, met veel ruimte voor uitzonderingen. De SEC had vóór de instorting de autoriteit om de kredietbeoordelaars te reguleren en heeft er geen gebruik van gemaakt.

7.    Het wetsontwerp zal de systeemrisico’s niet beperken. De belangrijkste poging van het wetsontwerp van Dodd om het systeemrisico te beperken, is de oprichting van een nieuwe overkoepelende Raad voor Financiële Stabiliteit, geleid door de minister van Financiën, die de Fed moet helpen betere normen te ontwikkelen voor de grootste banken waarover de Fed het toezicht heeft, gebaseerd op aanbevelingen en niet op regels. Een andere inspanning is de suggestie van een (ongedefinieerde) verhoging van de kapitaaleisen die de grootste banken bij de Fed moeten plaatsen. En zoals eerder gesteld, zijn de banken nu al geld aan het stockeren bij de Fed, hun beleggingsoperaties aan het uitbreiden en hun leenactiviteit aan het inkrimpen, dus dat helpt het systeem niet echt vooruit.

Als de Fed de kapitaaleisen voor de grote banken wou optrekken, kon ze dat nu al, zonder enige interventie van het Congres. Welke kans is er dat deze suggestie van het Congres zal resulteren in een betekenisvolle actie?

8.    Het wetsontwerp zal de controle over onze economische toekomst niet ontrukken aan de banken die de Fed het laatste decennium niet heeft kunnen reguleren. Het stelt dat de Fed als geconsolideerde toezichthouder op de grootste banken “risico’s kan zien, ongeacht of die bij de bankholding zitten of in haar filialen”, aangezien “zij verantwoordelijk zullen zijn voor het opsporen  van systeemrisico’s”. Dat was het voorbije decennium ook zo, maar het betekende niets.

9.    Het zal de toekomstige reddingsoperaties van de Fed niet aan banden leggen. Het wetsontwerp lijkt de capaciteit van de Fed om vrij geld te lenen aan bedrijven in moeilijkheden te beperken, door steun enkel “toe te laten” voor gezonde instellingen of nutsbanken die belangrijk zijn voor het systeem. Maar wat zal de Fed tegenhouden om eender welk bedrijf aan te wijzen als een “nutsbank die belangrijk is voor het systeem”? Dat was de idee achter de redding van AIG.

Als de Fed geld kanaliseert naar deze entiteiten, moet zij binnen zeven dagen verslag uitbrengen aan het Congres over de details van deze steun, behalve als de Fed gelooft dat dit “het programma of de financiële stabiliteit in het gedrang zou brengen”. Dan mag de Fed de bekendmaking van de inhoud en de omvang van de lening en het beloofde onderpand een heel jaar uitstellen.

Als de Fed na een jaar nog steeds denkt dat het bekendmaken van deze informatie contraproductief zou zijn, dan moet ze het Congres een rapport overhandigen waarin ze uitlegt waarom, en wel binnen 30 dagen, en dit jaarlijks herhalen tot de bekendmaking volledig is. Er staat geen tijdslimiet op dit bespottelijke proces. Het zou letterlijk decennialang kunnen doorgaan. Als de Fed zou beslissen de vereiste onthullingen niet te geven, dan moet de “administrateur-generaal” een rapport uitbrengen om te “beoordelen of dat redelijk is”. En zo zijn we terug naar af, naar de grote, geheime reddingsoperaties.

10.    Het zal geen bankfaillissementen voorkomen door speculatiebanken te scheiden van spaarbanken zoals de Glass Steagall Act, maar voorziet plannen om de problemen op te lossen na de feiten. Aan de grote banken wordt gevraagd om een wilsbeschikking voor te leggen en indien zij geen aanvaardbare plannen indienen, worden ze gestraft met hogere kapitaaleisen en groeibeperkingen. De angstwekkende redenering hierachter is dat “plannen de regulatoren zullen helpen om inzicht te krijgen in de structuur van de bedrijven waarop zij toezien en als wegenkaart kunnen dienen om ze te sluiten in geval van faillissement”.

Klaarblijkelijk betekent dit dat regulatoren op dit moment niet begrijpen hoe deze banken werken. Maar deze wilsbeschikkingen zullen niet helpen om grote banken te sluiten. Want die leiden elke dag voor miljoenen dollars aan beleggingsoperaties, met inbegrip van complexe financiële derivaten. De wilsbeschikking zou een paar uurtjes nadat hij is opgesteld al achterhaald zijn.

Van een hervorming is er niets te merken. We zijn eigenlijk beter af zonder wetgeving dan met dit nietszeggende 1336 pagina’s dikke opus – het valse gevoel van veiligheid die het schept zal enkel aanmoedigen om nog meer risico’s te nemen. Als het wetsontwerp Dodd in zijn huidige versie wordt goedgekeurd, dan zal er ongetwijfeld opnieuw een enorme crash komen die het land in nog diepere miserie zal storten dan de vorige.

Nomi Prins is senior fellow aan het politieke centrum Demos en auteur van “It takes a pillage: behind the bailouts, bonuses and backroom deals from Washington to Wall street”. Voor ze journalist werd, was ze directeur bij Goldman Sachs en werkte ze ook bij Bear Stearns.

(vertaald uit het Engels door Hilde Meesters)