Een vorig onderzoek wees uit dat tien procent van de journalisten burn-outsymptomen vertoont. Bij de rest van de werkende bevolking is dat gemiddeld slechts vier procent. En 21 procent van de journalisten loopt een verhoogd risico.

Onderzoeksjournaliste Marleen Teugels, die ook als docente verbonden is aan de Arteveldehogeschool, vindt dat deze studie nodig is om de situatie op het werkveld te veranderen. Ze leidde het onderzoek samen met sociologe Conny Vercaigne.

“Burn-out geeft de journalisten het gevoel dat ze hun werk niet kunnen doen zoals gewenst”, zegt Teugels. “Zowel de persoonlijkheid als de werkomstandigheden geven daar de aanzet toe. Journalisten zijn stressgevoelig wat wil zeggen dat ze perfectionistisch, zorgelijk en onzeker zijn.”

Commercialisering staat watchdog in de weg

Daarnaast is er een verband met zes factoren die te maken hebben met het werk: werkdruk, controle, beloning, teamspirit, fair play en waarden. De studie wijst uit dat waarden centraal staan voor een journalist, maar ze zijn tegenstrijdig met de vijf andere factoren.

“Journalisten willen de waakhondfunctie vervullen”, zegt Teugels. “Ze willen de waarheid achterhalen volgens de deontologische regels, maar de recente evoluties in de mediabedrijven werken dat tegen. Het gaat om een conflict tussen de commerciële logica in een mediabedrijf en de ethische principes van een journalist.”

Geen controle

De journalist heeft dus geen controle meer over de waarden die hij of zij hanteert. Journalistiek is steeds vaker copy-pastewerk, het louter overnemen van persberichten. Het publiek bepaalt wat interessant is en dus wat verkoopt, light-journalistiek is de tendens.

Journalisten zijn gebonden aan formats die strikte regels voor de aanpak vastleggen. Ze bepalen dus niet langer zelf hoe en wat ze schrijven, dat wordt nu top-down bepaald door het management.

Jobonzekerheid

Bovendien leidt de commercialisering van het nieuwsbedrijf tot heel wat ontslagen en die jobonzekerheid is een belangrijke factor in het ontwikkelen van een burn-out. En hoewel de cijfers voor zich spreken, heerst er een taboe op de werkvloer over het fenomeen. Daarbij komt dat journalisten vaak gepassioneerd bezig zijn met hun job. Het gevolg hiervan is een lange periode van ontkenning.

Oplossingen

“Deze studie reikt ook oplossing aan”, zegt Teugels. “Daarbij richten we ons naar de mediahuizen, de overheid en de beroepsorganisaties. We stellen een vierdaagse werkweek voor op krantenredacties om de werkdruk te verlichten. We willen meer deeltijds werk en meer aandacht voor recuperatie. Bovendien moet het taboe rond burn-out doorbroken worden en moet burn-out worden erkend als beroepsrico, zoals nu al in Denemarken het geval is.”

“Niet snel, maar correct zijn”

Flip Voets is algemeen-secretaris en ombudsman van de Raad voor de Journalistiek. Volgens hem relativeren bepaalde mensen in de journalistiek deze studie door te zeggen dat het altijd zo is geweest.

“Toch toont deze studie aan dat de recente ontwikkelingen in de mediasector gesignaleerd worden als problematisch. Traditionele media zoeken nog steeds hun plaats in de digitale wereld en dat levert bepaalde spanningen op. Toch zullen ze niet overleven als de deontologische waarden niet gerespecteerd worden. Journalisten moeten de juiste informatie brengen, ze mogen niet de snelste willen zijn.”

“Een vernietigend rapport”

Volgens Ides Debruyne, medestichter en directeur van het Fonds Pascal Decroos, gebeurt dit soort onderzoek te weinig in Europa.

“Deze studie bevestigt de gevoelens op het terrein. Het is al langer bekend dat de werkdruk voor journalisten te hoog ligt, maar de studie vermeldt ook andere problemen. Ze spreekt over discriminatie, een hardnekkig glazen plafond, gebrek aan leiderschap, een oligarchische top-downredactie, nauwelijks ruimte voor inspraak.”

“Dit is een harde studie die in andere sectoren over een vernietigend rapport zou spreken. Maar de Vlaamse media zijn niet kritisch ten opzichte van zichzelf en dus denk ik dat het rapport weinig weerklank zal vinden. Daarom wil ik pleiten voor ondernemerschap bij de journalisten zelf.”

“Goed sociaal overleg is nodig”

“Dit is een heldere conclusie”, zegt Pol Deltour, nationaal secretaris van de Algemene Vereniging van Beroepsjournalisten (VVJ). “Het is duidelijk dat de commercialisering sinds 20 jaar haar opmars maakt binnen de redacties. Daar komt sinds tien jaar de digitalisering bij, die een overvloed aan informatie teweeg bracht.”

“Wat me opvalt is dat journalisten het nu moeilijker hebben om hun functie als vierde macht te realiseren. We moeten de mediadirecties in beweging brengen en daarvoor is goed sociaal overleg nodig. Daarnaast kunnen we de overheidssteun aan de pers koppelen aan voorwaarden met betrekking tot de werkomstandigheden.”

Beleidsnota Vlaamse minister voor Media

“Deze studie bevestigt een analyse die het kabinet van Vlaams minister van Media, Ingrid Lieten (SP.A), maakte”, zegt Tom Sierens, adviseur van de minister.

“Het onderzoek stelt aanbevelingen voor die in de lijn liggen van de beleidsnota van minister Lieten. Het gaat dan om een antistressbeleid en een beter peoplemanagement met een specifieke opleiding voor hoofdredacteurs.”

“Minister Lieten overlegde reeds met de sector over kwaliteitsbewaking en het garanderen van de redactionele onafhankelijkheid tegenover commerciële en politieke druk. Belangrijk hierbij is een verbetering van de opleidingen. Ik wil nog even vermelden dat de steun van de Vlaamse minister voor Media slechts een klein deel is. We moeten ook de mediahuizen aanspreken.”