Deze verdragen zouden de weg moeten voorbereiden naar de totale kernontwapening en dus het non-proliferatieregime opnieuw versterken. Waarbij de VS het voortouw zou nemen.

Ondertussen is de inhoud van beide documenten bekend. Het zijn geen mijlpalen geworden. Eigenlijk stellen ze teleur. Het nieuwe ontwapeningsverdrag gaat niet verder dan het vorige Moskou-verdrag dat intussen alweer dateert van 2002. En de Amerikaanse kernwapenpolitiek zal duidelijk niet grondig wijzingen de eerste tien jaar.

NAVO-afschrikkingspolitiek

Een terugtrekking van de Amerikaanse kernwapens uit België en Europa, die hier in het kader van de NAVO-afschrikkingspolitiek nog steeds gestockeerd zijn, kan worden beschouwd als een eerste kleine stap, een test, een luchtig voorgerechtje.

De wapens zijn immers militair nutteloos want onze F16’s geraken niet verder dan Duitsland. De Belgische publieke opinie is voor de verwijdering ervan. Zelfs oud-secretaris-generaal van de NAVO, Willy Claes (SP.A), ziet geen nut voor het langer hier houden van die wapens.

En voor het eerst begon een Belgische regering (Leterme II) openlijk die ondingen in vraag te stellen. Samen met Duitsland, Nederland, Luxemburg en Noorwegen wou België de discussie voeren over de rol van de kernwapens tijdens de NAVO-top in Tallinn eind april.

Onze minister van Buitenlands Zaken, Steven Vanackere (CD&V), geraakte uiteindelijk zelf niet op de top in Tallinn wegens de perikelen rond BHV, maar de discussie kon zeker wel wat tegengewicht gebruiken.

NAVO-secretaris-generaal Rasmussen had de toon al gezet een week voor de top. Kernwapens blijven voor hem inherent deel uit maken van een geloofwaardige NAVO-afschrikkingsmacht.

Pasmunt in onderhandelingen met Rusland

Hillary Clinton, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, maakte het zaakje af. Volgens haar kan er geen sprake zijn van een unilaterale terugtrekking van de Amerikaanse kernwapens uit Europa, zonder dat er met Rusland een deal gesloten wordt over de terugtrekking van hun tactische kernwapens. De Amerikaanse kernwapens in Europa worden dus als pasmunt gebruikt in de onderhandelingen met Rusland.

Maar misschien ook wel als pasmunt in de onderhandelingen … met de Europeanen zelf. De afbouw van het Amerikaanse kernwapenarsenaal loopt namelijk parallel met de uitbouw van een Amerikaans rakettenschild en de ontwikkeling van nieuwe conventionele wapens.

Dat de nucleaire paraplu van de VS al zou verdwijnen, is dus helemaal niet zeker. Maar we mogen er wel zeker van zijn dat we een rakettenschild in de plaats krijgen. Wat tijdens de Bush-periode nog hoogst controversieel was en tot serieuze spanningen leidde met Rusland en daarom met grote trom afgevoerd werd door Obama, wordt nu op slinkse wijze opnieuw geïntroduceerd.

Voor de VS is het rakettenschild, in de eerste plaats gericht tegen Iran en Noord-Korea, een voldongen feit. Het zal gefaseerd en flexibel in Europa geïntroduceerd worden via de NAVO.

Ballistic Missile Defense

De VS maakt er eigenlijk geen geheim van, het staat allemaal te lezen in de Ballistic Missile Defense Review 2010. Tegen 2015 komt er een raketteninstallatie in Zuid-Europa, tegen 2018 komt er nog een bijkomende raketteninstallatie in Noord-Europa. Voor de VS past dit alles in het principe van het ‘delen der lasten’ en moet dit de nieuwe mortel vormen voor de politieke ‘Atlantische band’.

We hebben dus nood aan Belgische politici die hun nek durven uitsteken. Zonder duidelijke Europese en dus ook Belgische tegenstem worden de principes van het verder delen van nucleaire wapens én de installatie van een rakettenschild vastgelegd in het nieuw Strategisch Concept van de NAVO dat in november in Lissabon zal worden gepresenteerd.

Dat maakt onze regeringsleiders medeplichtig aan de verdere militarisering van Europa en de verspilling van miljarden euro aan belastingsgeld. Middelen die nodig zijn voor het halen van de VN-Millenniumdoelstellingen, het voorkomen van de klimaatverandering of de ontmanteling van kernwapens.

Retorisch talent Obama

En dat brengt ons tot slot bij de Herzieningsconferentie van het non-proliferatieverdrag in mei (New York). Zoals gezegd zijn de verwachtingen hoog gespannen dankzij het retorisch talent van president Obama. Maar zal het genoeg zijn om een mislukking van de conferentie te voorkomen?

In de aanloop naar de conferentie heeft de VS – die leiderschap zou tonen – geen foutloos parcours neergezet. Veel nadruk werd gelegd op het voorkomen van de verdere verspreiding van kernwapens. Over het nakomen van de eigen NPT-beloftes inzake de vernietiging van de eigen kernwapens niet meer dan woorden.

Het Allesomvattend Teststopverdrag werd nog steeds niet door de VS geratificeerd, het veiligheidsbeleid blijft gebaseerd op nucleaire afschrikking en een evenwichtige benadering van het nucleaire dossier in het Midden-Oosten is er niet gekomen.

De VS blijft op ramkoers met Iran, terwijl kernwapenstaat Israël geen strobreed in de weg wordt gelegd. Maar net dat dossier blijft wel een van de grote struikelblokken voor het NPT-verdrag. Met de verdere uitbouw van het rakettenschild lijkt de VS zich nu al in te dekken tegen de gevolgen van een mislukking van de Herzieningsconferentie. En Europa? Dat volgt gedwee.

Dit artikel verschijnt in het mei-juni nummer van Vrede, tijdschrift voor internationale politiek.