Normaal passeert er niemand op de brug over de Río Uruguay. De grens tussen Uruguay en Argentinië wordt al vierenhalf jaar bezet door Argentijnse rivierbewoners. Die pikken het niet dat Uruguay een gigantische papierfabriek aan de overkant heeft laten neerpoten.
Maar nu zondag was er veel beweging. Meer dan 50.000 bezorgde Argentijnen zwaaiden met borden en spandoeken, de witte rookpluimen van de fabriek op de achtergrond. “Finland guilty!” schreeuwden ze. In het Engels want dit grensconflict heeft internationale dimensies aangenomen.
Troebel water
Al bij de bouwplannen in 2003 was de Orion fabriek van het Finse bedrijf Botnia – tegenwoordig UPM-Kymmene – erg omstreden. De fabriek, door iedereen nog steeds Botnia genoemd, verwerkt pijnbomen en eucalyptus tot celulosepasta, bedoeld voor papierproductie. Een erg vervuilende activiteit, die in Latijns-Amerika minder goed gereguleerd is dan in Europa.
Argentijnse rivierbewoners van het stadje Gualeguaychú, 230 km van de hoofdstad Buenos Aires, kijken vanop het strand recht op de fabriek. Ze klagen over de vervuiling die hun kant opstroomt en de biodiversiteit van de rivier bedreigt. Het ruikt er naar spruitjes. De Argentijnse overheid en verschillende universiteiten geven hen gelijk.
Eind 2005 bezetten ze de brug om de druk op te voeren. Hun overheid zwijgt. Op Googlemaps verschijnt de weg als onderbroken. Een jaar later overtuigen ze presidente Cristina Kirchner om de zaak voor het Internationaal Strafhof in Den Haag te brengen. Het water tussen Uruguay en Argentinië wordt steeds dieper.
Dubbelzinnig vonnis
Na vier jaar werk sprak Den Haag vorige week een opvallend gematigd vonnis uit. Dat laat openingen voor beide partijen. Uruguay heeft het Bilateraal Verdrag van de Uruguay rivier inderdaad geschonden door op eigen houtje de vergunning te verlenen aan de Finnen. Een tik op de vingers.
Maar het land faalt niet in de milieucontrole van Botnia’s industriële activiteiten. Daarnaast kan Argentinië volgens het Strafhof het verband tussen de vervuiling en de fabriek niet voldoende aantonen. Over geurhinder staat niets in het bilaterale verdrag uit 1975 dus daar spreekt het hof zich niet over uit.
Besluit: de fabriek mag blijven en de grens moet weer open. Maar los het zelf maar op.
Opluchting in Fray Bentos, het Uruguayaanse rivierstadje aan de andere kant van de brug. Daar ligt de economie stil sinds de Argentijnse dagjesmensen wegblijven. Zo´n 350 tegenbetogers worden door de politie gestopt aan de brug als ze optrekken naar de Argentijnse massa.
Bruggen bouwen
Het vonnis is geen eindhalte in dit grensconflict. Daags na het nieuws uit Den Haag kondigde Kirchner aan dat ze deze week zou samenzitten met haar ambtgenoot uit Uruguay, José Mujica. Dat is een sterk signaal. De relaties zijn serieus vertroebeld en er zijn veel diplomatieke plooien glad te strijken.
Maar de actievoerders van Gualeguaychú geven aan dat de brug geblokkeerd blijft zolang Botnia in Uruguay zit. Dat is nog minstens 38 jaar. De Argentijnse regering zegt alvast er alles aan te zullen doen om hen van het tegendeel te ‘overtuigen’. Maar ook tussen de overheid en de boze burgers is het water dieper dan vroeger.
