Eric Lee van LabourStart, een internationaal initiatief dat solidariteit organiseert met vakbondsmensen wereldwijd, was te gast in Cairo.

CTUWS organiseerde er een internationaal seminarie over vakbondsvrijheid naar aanleiding van zijn 20ste verjaardag. De sfeer deed hem terugdenken aan 1980 in Polen toen de vakbond Solidariteit ontstond op de scheepswerven van Gdansk.

Het belangrijkste thema van het seminarie was de erkenning van het recht op collectieve loononderhandelingen. Saai? Ongetwijfeld, maar niet in Egypte waar miljoenen werknemers dat recht niet kunnen uitoefenen.

Door de staat gecontroleerde vakbonden

Egypte is immers een zeer autoritair land met een éénpartijstysteem dat de touwtjes van hoog tot laag graag strak in handen houdt. De miljoenen werknemers van de uitgebouwde overheidssector hebben nog altijd niet het recht aan te sluiten bij een vakbond van hun keuze. Zij moeten maandelijks een bijdrage betalen aan de door de staat gecontroleerde vakbonden die niet echt geïnteresseerd zijn in het verdedigen van de fundamentele rechten van werknemers.

Af en toe zijn er uitbarstingen van sociaal protest als de uitbuiting de spuigaten uitloopt. Onlangs nog kende Egypte veel protestmanifestaties.
Dit alles heeft veel gelijkenissen met de toestand in Polen in 1980.

Met zijn 80 miljoen inwoners is Egypte veruit het volkrijkste land van de Arabische wereld. De sociale en politieke verhoudingen zijn in de andere landen van de regio niet echt verschillend.

Vrije vakbonden hebben het overal moeilijk om ongehinderd te functioneren. In sommige landen zijn ze gewoonweg verboden, in andere doet de overheid er alles aan om hen het werken onmogelijk te maken. Alleen Marokko en Libanon hebben vrije vakbonden. In Algerije, de Palestijnse gebieden en Irak zijn er vakbonden die zich proberen te onttrekken aan overheidsinmenging.

Jupiter van de Arabische wereld

Maar Egypte blijft de Jupiter in het Arabische planetenstelstel. Wat in Egypte gebeurt, laat sporen na in de hele regio. Daarom precies is wat er zich momenteel in Egypte aan het ontwikkelen is zo hoopvol …

Sinds de revolutie van 1952, toen de monarchie werd omvergeworpen, heeft Egypte nog maar drie leiders gehad. Mubarak is nu al bijna drie decennia de onbetwiste leider en het ziet ernaar uit dat zijn zoon hem zal opvolgen.

Onder Mubarak werd de immense overheidssector afgeslankt onder druk van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank. De arbeidsmarkt moest meer flexibiliteit tonen, zo hoorde het in een neoliberale omgeving. Welke prijs hebben de werknemers daarvoor betaald? De weinige beschermende sociale voorzieningen werden afgebouwd. Het positieve nieuws was echter dat een groeiende groep werknemers door de privatisering kon ontsnappen aan de overheidsgecontroleerde vakbonden in de overheidssector.

Experimenteren met vormen van sociaal protest

Egypte experimenteert momenteel volop met allerlei nieuwe vormen van sociaal protest. Ongezien in dit land. De strijd van de gemeentelijke belastingontvangers was een historische gebeurtenis. Het resultaat was niet alleen een forse verhoging van de lonen van deze mensen, maar ook de eerste officieel erkende totaal onafhankelijke vakbond, met tienduizenden leden.

Het onderwijzend personeel in de staatsscholen kwam op straat om zijn rechten af te dwingen. Dat deden ook de werknemers van de gigantische textielsector van spinnerijen tot weverijen. Harde repressie, arrestaties en foltering van wie opkomt voor zijn of haar rechten is in die sector veeleer regel dan uitzondering. Maar ook daar begint er iets te veranderen.

Het belang van internationale solidariteit tussen vakbonden groeit, net als in Polen in 1980. Ook op religieus vlak zijn er parallellen te trekken: de rol van de erg actieve, maar verboden Moslimbroederschap in Egypte en de toen ook grotendeels ondergrondse, maar machtige katholieke kerk in Polen.

Het seminarie in Cairo werd bijgewoond door vakbondsvertegenwoordigers uit de VS, Nederland, Spanje, Frankrijk en Palestina, alsook door mensen van ITUC, de internationale vakbondskoepel en PSI, de vakbondskoepel van de overheidssector. Ook de lokale vertegenwoordiger van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) was aanwezig. Regelmatig verwezen sprekers naar IAO-conventies die Egypte wel heeft ondertekend, maar nooit in de praktijk heeft toegepast.
 
Ook CTUWS heeft de voorbije 20 jaar harde repressie gekend. Alleen dankzij internationale steun en solidariteit heeft de overheid haar greep wat gemilderd.

Wie wordt de Lech Walesa van Egypte?

Egypte staat op een tweesprong. Het oude regime loopt op zijn laatste benen, net als Mubarak die ernstig ziek blijkt te zijn. Maar gaat de sociale onrust voor fundamentele veranderingen zorgen of neemt de repressie nog toe? Het gevaar is niet denkbeeldig dat de heersende klasse in paniek geraakt en haar toevlucht neemt tot uitzonderingsmaatregelen, net zoals het wankelende communistische regime in Polen deed in 1981 onder generaal Jaruselsky.
 
Wat in Egypte gebeurt, blijft niet zonder gevolgen voor de hele Arabische wereld. De strijd van de Egyptische werknemers voor hun fundamentele rechten is dan ook een strijd die iedereen ter wereld aangaat. Maar wie wordt de Egyptische Lech Walesa, is de vraag die Eric Lee zich stelt bij het aanhoren van de congresbesluiten in Cairo.

Bron: LabourStart