Wie vrijwillig werkloos is of administratieve inbreuken heeft gepleegd door bijvoorbeeld papieren te vervalsen of zijn stempelkaart verkeerd in te vullen, kan een sanctie krijgen. Volgens het vroegere artikel 80 gold dat ook voor iemand die twee keer langer werkloos was dan het gemiddelde van zijn leeftijd, sector, diploma, …
Gezinshoofden en alleenstaanden vielen aanvankelijk buiten deze maatregel, zodat in de praktijk vooral vrouwelijke werklozen werden geviseerd. Om deze bron van discriminatie weg te werken, werd artikel 80 afgebouwd. In 2004 kwam er een activeringsplan in de plaats, dat de zoekinspanningen van langdurig werklozen systematisch opvolgt.
De verdwijning van de uitzondering voor gezinshoofden en alleenstaanden en de verandering van het beleid zou volgens sommigen echter het totale aantal sancties doen toenemen, met het risico op een grotere doorstroom naar het OCMW tot gevolg.
Meer sancties
Uit een onderzoek van de federale overheidsdienst voor Maatschappelijke Integratie bleek dat het OCMW effectief meer aanvragen van geschorste werklozen te slikken kreeg. Het aantal sancties per kwartaal steeg tussen begin 2005 en eind 2007 van 8.598 tot 20.327, waarvan zo’n 11 procent uitstroomt naar het OCMW.
Op zich ligt dat percentage nauwelijks hoger dan de 10 procent van de eerste meting, maar vanwege de explosie van het aantal sancties krijgt het OCMW in absolute cijfers veel meer geschorste werklozen op zijn nek.
Minder werk
Ook de uitstroom na de sanctie werd beïnvloed door het veranderde beleid. In de eerste plaats daalde het aantal mensen dat na hun sanctie aan de slag gaat van 50 naar 43 procent. Evenzeer valt op dat, hoe langer de periode waarvoor iemand gestraft wordt, hoe minder snel die persoon aan werk geraakt. Vermoedelijk heeft een en ander vooral te maken met het feit dat degenen die geschorst worden in het kader van het opvolgingsplan vaak de moeilijker activeerbaren zijn.
Op de laatste dag van het kwartaal waarin de sancties vielen, is gemiddeld 30 procent aan het werk, 20 procent opnieuw werkloos, 8 procent niet beroepsactief (zij krijgen een leefloon, OCMW-steun, volledige loopbaanonderbreking of voltijds tijdskrediet, vrijstelling van inschrijving als werkzoekende, pensioen zonder werk, volledig brugpensioen, of zijn volledig arbeidsongeschikt).
Van 42 procent wordt geen spoor teruggevonden in de andere categorieën. Zij zijn niet aan het werk, krijgen geen werkloosheidsuitkering van de RVA of financiële steun van het OCMW. Het percentage van deze categorie bedraagt gemiddeld 18 procent en verandert weinig. Arbeidsorganisaties vinden dit echter onrustwekkend, omdat deze categorie achteraf nog moeilijk opnieuw aan het werk te krijgen is via speciale werkgelegenheidsmaatregelen.
Naar het OCMW
Naarmate hun sanctie langer duurt, kloppen gestrafte werklozen vaker aan bij het OCMW. Omdat er meer mensen geschorst worden die alleen hun werkloosheidsuitkering als inkomen hebben, kreeg het OCMW niet alleen meer instroom, bovendien was die instroom ook heel duurzaam.
De percentages blijven dus langer hoog: waar bij sancties tot 13 weken het aandeel al daalt vanaf het tweede kwartaal, gebeurt dit voor sancties tot 52 weken pas vanaf het vierde kwartaal. De mensen die de sancties ondergaan, lijken de uitkering van het OCMW dus te gebruiken om de periode te overbruggen tot ze opnieuw recht hebben op een werkloosheidsuitkering.
De helft van wie gestraft werd voor vrijwillige werkloosheid of administratieve inbreuken was drie maanden of minder afhankelijk van een OCMW-uitkering. Wie gestraft werd voor zijn zoekgedrag, en vooral wie permanent werd uitgesloten van werkloosheidsuitkeringen, doet dikwijls veel langer beroep op het OCMW. Het wordt dus aan de OCMW’s overgelaten om een activeringsplan uit te werken voor deze groep.
