Het topic ging over de vraag of ‘geboortebeperking de oplossing is?’ “Jazeker,” schalde Vermeersch en wie het daar niet mee eens was, beledigde hij een hele aflevering lang door hen naar het niveau van de “tweede kleuterklas” te verbannen. Debatteren met iemand die er sowieso van uitgaat dat je het niveau van een vierjarige niet overstijgt, is lastig, maar ik wil het er op wagen.

Het verbaast me hoe iemand er in slaagt om met humanistische argumenten een wereldbeeld te creëren dat beangstigend inhumaan is. In dat wereldbeeld zijn mensen te stom om te beseffen dat wie meer dan twee kinderen heeft, immoreel is.

In die denkbeeldige wereld van Etienne Vermeersch hebben nobele regimes, zoals het Chinese, begrepen dat je kinderen van de hongerdood kunt redden door te verhinderen dat ze geboren worden. Vermeersch slaagt er zelfs in het aantal Chineesjes op te sommen dat “gered” werd door het Chinese regime.

De oude brompot knort dat soort wijsheden zo gezapig dat je haast in de val zou trappen. “Juist ja, we verbieden mensen toch gewoon om kinderen te krijgen. Zeg Nee tegen meer dan Twee. Schitterend idee!” Hoe we dat in Europa moeten aanpakken, is ook Vermeersch niet helemaal duidelijk. Maar hij insinueert toch dat er ‘van bovenaf’ of van ‘hogerhand’ iets moet geregeld worden zodat mensen die drie of meer kinderen hebben, flink de pineut worden van hun immorele gedrag.

Vermeersch is leep; hij is net niet zo brutaal om het “kindergeld af te pakken”, want “dan straf je de kinderen.” Ook het rationalisme heeft zijn populisme. Maar als een luisteraar oppert om kinderloze koppels financieel te belonen, dan bromt de Gentse emeritus hoogleraar: “Grmpf… dat is een mogelijkheid.”

Daar zakt je broek toch van af. Ga dat maar eens uitleggen aan die alleenstaande moeders die allemaal – de uitzondering zal de regel bevestigen – een armoederisico lopen of al in armoede leven. Vermeersch gaat aan deze mensen vertellen dat tweeverdieners zonder kinderen een financiële stimulans moeten krijgen. Hoe wereldvreemd kan je zijn?

Maar Vermeersch waarschuwt: Je mag dit nooit persoonlijk nemen. Dit verhaal mag nooit over Natasha, Anisha, Wim, Jeroen of Mo gaan… Kom nu toch. Vermeersch zegt doodleuk tegen elke pasgeborene: “U bent hier écht niet welkom.” En hij verwacht dat we dat niet persoonlijk nemen? Hoe weinig inzicht kan je hebben in mensen?

Vermeersch is helaas niet de enige die een krom ethisch discours wil opzetten over het aantal kinderen dat je ‘mag hebben’. In 2008 riep het gezaghebbende British Medical Journal in een editoriaal op om minder kinderen te hebben; Al Gore deed helaas hetzelfde.

De groei van de wereldbevolking en haar impact op de planeet is allicht een ingewikkelde discussie. Maar het is niet zo heel moeilijk in te zien dat ‘verplichte geboortecontrole’ niet de meest realistische oplossing is. Je mag de boel doodrationaliseren om het omgekeerde te bewijzen; in werkelijkheid hoef je niet eens zo intelligent te zijn om meteen te beseffen dat zo’n ‘initiatief’ geen enkele kans maakt om ook maar ergens, ooit ernstig te worden genomen.

Een zeldzaam hoogtepunt in de betrokken aflevering van Peeters en Pichal was de interventie van een demograaf – ik excuseer me meteen bij hem omdat ik zijn naam kwijt ben – die opperde dat het eerder een kwestie van opleiding en armoede was. Het is bekend dat in het Zuiden meisjes die een opleiding hebben gekregen minder snel huwen en minder kinderen krijgen dan meisjes die… tja, die er zijn omdat hun ouders arm zijn, geen sociale rechten genieten en daarom véél kinderen willen die hen kunnen verzorgen als ze oud of ziek zijn.

Het is, meneer Vermeersch, géén kwestie van mensen te beledigen omdat ze kinderen hebben, maar een elementaire vorm van rechtvaardigheid om mensen een deftige opleiding te geven, toegang tot sociale zekerheid, medische zorg… Het gaat om armoedebestrijding en niet om pseudo-ethisch gewauwel over het aantal kinderen. U zal wellicht kwekken dat u het daarmee eens bent, maar dan had u dat in eerste instantie maar moeten zeggen.

Waar het in tweede instantie over gaat, is over ons consumptiegedrag. De kille garde die ons de ‘verplichte geboortebeperking’ wil aanpraten, zal de volgende redenering ontwikkelen: In Duitsland worden er weliswaar slechts 1,3 kinderen per vrouw geboren. Dat is minder dan in China, waar de een-kind-per-gezin-politiek niet helemaal succesvol blijkt.

Hoedanook; Europese vrouwen hebben minder kinderen dan wat nodig is om de bevolking op peil te houden. Wat is dan het probleem? Ha, zeggen de kille lieden: één kind dat in een rijk land geboren wordt, stoot 160 keer de hoeveelheid CO2 uit van een kind in een derdewereldland. Kortom, elk kind in Europa is er een te veel.

Als je deze cijfers à-la-mode-de-Vermeersch doorrationaliseert, kan je met een uitgestreken gezicht het voorstel lanceren om elke 160 gezinnen een kindervergunning uit te vaardigen, een voortplantingsattest of zoiets. Dan zou ergens een oude brompot wel vinden dat dat een héél goed idee is.

Maar goed, het ging over ons consumptiegedrag. Gaat het daar echt wel over? Gaat het niet over ons productiegedrag? Wij produceren vooral producten van ondermaatse kwaliteit, die snel stuk moeten gaan, omdat ze in dat soort business-model zitten. Producten die we goedkoop kunnen maken, moeten snel stuk gaan zodat de consument er snel weer nieuwe moet kopen. Want repareren is duurder.

Welnu, in de toekomst zal dat niet meer zo zijn. Omdat grondstoffen zeldzaam worden, zal het belangrijk zijn om producten te kunnen recycleren. De revolutie die ons te wachten staat, heeft niets te maken met de griezelige verbods-cultuur van Vermeersch, maar met een totaal nieuw, slim productieproces.

Vandaag produceren we verkeerd. Als we – zoals Michael Braungart in zijn Cradle to Cradle-theorie poneert – hoogwaardige producten maken die voor de volle honderd procent recycleerbaar zijn, dan is een verdere bevolkingsgroei geen enkel probleem.

Het was overigens aangenaam te vernemen dat de Groene beweging inmiddels ook die bocht heeft genomen. De Bond Beter Leefmilieu – die door Vermeersch nijdig naar de derde kleuterklas werd gekatapulteerd – zag de bevolkingsgroei ook niet meteen als de grootste uitdaging van de komende decennia. Leve de Bond Beter Leefmilieu!

We moeten er daarom op korte termijn in slagen om de cirkels te sluiten en een productiemodel te ontwikkelen zonder afval. Dat is een industriële en creatieve revolutie die het ethisch gebazel van Vermeersch ver overstijgt, misschien utopisch klinkt, maar technologisch perfect mogelijk is. Heel wat Vlaamse bedrijven zijn er mee bezig. Nu moet ook het beleid volgen. Daarna misschien de intellectuelen.

Waarom ik zo boos ben, waarom ik zo geschokt ben om wat een vrijzinnige, progressieve democraat als Vermeersch te vertellen heeft, is omdat hij met zijn kille rationalisering de totale verkruimeling van de ideologie heeft aangetoond. Progressieven kunnen het radicaal, totaal en absoluut met elkaar oneens zijn. Etienne, ik ken je niet; wij strijden – naar ik verneem – in hetzelfde kamp voor een betere, eerlijke en sociale wereld. Maar je dwaalt.

Jan de Zutter

PS Ik ben vader van drie kinderen, maar ik heb die over verschillende moeders verdeeld. Etienne, was dat ethisch verantwoord?