Prof. Heidi Vandebosch, van het departement communicatiewetenschappen aan de Universiteit van Antwerpen, werkte in 2006 mee aan een onderzoek over cyberpesten in Vlaanderen. Cyberpesten is eigenlijk gewoon pesten via elektronische weg. Dat is meestal via het internet, maar dat kan bijvoorbeeld ook per SMS zijn. “Het is agressief gedrag dat aansluit bij het traditionele pesten,” zegt Prof. Vandebosch, “om van pesten te spreken moet het voldoen aan drie voorwaarden. Ten eerste moet er de intentie zijn om te kwetsen. Geplaag onder vrienden is geen pestgedrag. Ten tweede moet het gedrag zich herhaaldelijk voordoen. En tenslotte moet er sprake zijn van machtsonevenwicht. Bijvoorbeeld als iemand groter of sterker is.”

Revenge of the nerds?

Hoe herken je een machtsonevenwicht op het internet? In cyberspace heb je niet veel aan fysieke kracht. Volgens Prof. Vandebosch komt macht op het internet tot uiting door leeftijdsverschil, betere kennis van internettechnologie, maar vooral ook door de macht die anonimiteit je geeft. Toch zijn ‘internetbullies’ vaak gewoon dezelfde pestkoppen van op school. “We gingen er van uit dat een omkering van rollen best mogelijk was; een soort wraakgedrag van de zwakkere jongeren op het internet. ‘Revenge of the Nerds,’ noemen ze dat in het Engels. Dat gebeurt wel, maar het blijkt een minderheid. We zien dat het overgrote deel van de pesters ook pesten in het echte leven,” aldus Prof. Vandebosch. Hetzelfde geldt voor de slachtoffers: het zijn vaak dezelfde mensen die ook op school worden getreiterd. Nog twee opvallende conclusies: meisjes zullen op het internet sneller agressief gedrag vertonen dan normaal. En jongeren die zonder veel ouderlijk toezicht mogen surfen gaan sneller over tot pestgedrag.

Geïsoleerde slachtoffers

Het probleem is dat pestgedrag dikwijls niet wordt gemeld door slachtoffers. De jongere is bang dat de ouders GSM-of internetgebruik zullen verbieden. “Ouders denken soms het probleem op te lossen door hun kinderen weg te houden van de computer,” zegt Vandebosch. “Maar voor de jongeren zelf is dit ondenkbaar. Hun hele leefwereld en hun sociale kring bevinden zich op het internet.”

Ook aan vrienden hebben jongeren niet altijd iets. “Het is nog steeds zo dat het meestal de sociaal zwakkere en geïsoleerde jongeren zijn die worden gepest. Ze staan alleen en weten niet met wie ze moeten praten.”

Vrije meningsuiting is ook belangrijk

Jongeren kunnen echter wel heel wat doen om zichzelf te beschermen. Bepaald ‘risicogedrag’ maakt je kwetsbaarder voor pesters. “We bedoelen dan bijvoorbeeld het delen van je paswoord of zeer persoonlijke informatie online zetten,” Vandebosch is zelf overtuigd dat sensibilisering en preventie beter zijn dan een harde aanpak van de daders. “Vaak vinden daders het gewoon grappig en onderschatten ze de gevolgen van hun daden,” zegt Vandebosch. “Ik zou niet meteen oproepen om meer te gaan reguleren. Je kan daar ook te ver in gaan. Vrije meningsuiting is voor jongeren óók belangrijk.”

© 2010 – StampMedia – K. Laura Liems