8 euro per uur in plaats van de 27,5 euro die de centrale arbeidsovereenkomst garandeert: dat is het loon van de Sloveense technici die aan de slag zijn op het bouwterrein van een nieuwe beurshal – kostprijs 360 miljoen euro – op de site Messe Basel. Meer dan duizend arbeiders werken hier dag en nacht. In april moet de hal klaar zijn, als Messe Basel de deuren opent voor Baselworld, de wereldvermaarde beurs in de juweel- en horlogeriesector.

De Sloveense arbeiders die hier werken, bengelen onderaan de keten van onderaannemers. Het Zwitserse HRS Real Estate is hoofdaannemer maar liet weten dat het de loonadministratie van zijn onderaannemers niet kan controleren.

Vrij verkeer van personen

Arbeiders die niet betaald krijgen wat ze verdienen, correct tewerkgestelde krachten die de druk op hun loon voelen en bedrijven die te maken krijgen met oneerlijke concurrentie: in Zwitserland noemt men dit loondumping. Vakbonden zeggen dat het fenomeen de laatste jaren sterk toenam en dit het resultaat is van de opening van de Zwitserse markt voor EU-burgers in 2002 toen het vrij verkeer van personen van kracht werd.

De overeenkomst laat toe dat iemand uit de EU-zone mag verblijven en werken in Zwitserland. Als dat minder dan negentig dagen is, kan het zonder toestemming en volstaat een registratie bij de kantonnale autoriteiten.

Wanpraktijken

Om uitbuiting en onregelmatigheden te voorkomen voerde de Zwitserse overheid in 2004 controlemaatregelen in maar er bleven veel hiaten in het systeem. Zwitsers minister van Economie (en voormalig ondernemer) Johann Schneider-Amman geeft toe dat het probleem toeneemt. “Ingrijpen in de vrije markt kan alleen bij wanpraktijken en jammer genoeg is dat nu het geval”, zegt hij.

De Zwitserse vakbonden waren vragende partij voor wetten die de aannemers volledig verantwoordelijk kunnen stellen voor wantoestanden bij de onderaannemer.

De neoliberale lobby deed samen met de Zwitserse Werkgeversvereniging een tegenvoorstel dat aannemers niet verantwoordelijk stelt als hun onderaannemers een contract ondertekenen waarin ze verklaren dat ze zich houden aan de Zwitserse minimumloonvereisten.

Applaus

De Nationale Raad keurde uiteindelijk de verantwoordelijkheid van hoofdaannemers over de hele keten goed, wat door de vakbonden op applaus werd onthaald.

De Zwitserse Bouwassociatie ( SBV) twijfelt aan de praktische haalbaarheid van het nieuwe systeem en hoopt dat de toename van bureaucratie beperkt blijft. Ze beloofde wel om een constructieve rol te spelen in de implementatie van de regelgeving. “Het blijft echter onduidelijk hoe een hoofdaannemer de loonadministratie van zijn onderaannemers zal kunnen controleren”, sprak Matthias Engel van SBV.

De hoofdaannemer van de Messe Basel-site zou de Sloveense arbeiders alvast beloofd hebben om tussenbeide te komen in het achterstallige loon dat de onderaannemer hen nog moet betalen.