Met hun protest klagen de studenten de waaier van problemen aan die de universiteiten in Zuid-Afrika al lang parten spelen: de inschrijvingsgelden, de gebrekkige accommodatie en voeding voor studenten, en de inefficiëntie van het beurzensysteem.

De protesten en de inzet van private beveiligingsfirma’s op de campussen hebben jammer genoeg geleid tot de dood van een student, en zo de problemen binnen het hoger onderwijs opnieuw naar de voorpagina’s gekatapulteerd. Toch was de huidige crisis helemaal voorspelbaar.

In de nasleep van de nationale protesten van 2015 tot 2017, reageerde de regering van Jacob Zuma opportunistisch  door de steunmaatregelen voor hoger onderwijs uit te breiden naar een grotere groep studenten. Maar dat was geen oplossing voor de grond van het probleem: dat studenten gratis hoger onderwijs eisen.

Het was onvermijdelijk dat de belofte van “gratis onderwijs” als een boomerang terug zou komen voor de regering. De reden daarvoor is dat de leiders van het land niet begrijpen wat er op het spel staat in de eis voor een echt gratis en kwalitatief onderwijs voor iedereen. De universiteiten verwachtten dat het overheidsagentschap voor steun aan studenten, het National Student Financial Aid Scheme, het probleem van betaalbaarheid zou oplossen.

Bureaucratische problemen

Maar dat agentschap kampte met een opeenvolging aan bureaucratische problemen. Het gevolg daarvan was dat duizenden aanvragen voor financiële hulp afgewezen werden. En dat, op zijn beurt, heeft geleid tot de grootschalige protesten en de blokkering van de campussen.

Toch had de overheid voor een andere aanpak kunnen kiezen door in te gaan op de zorgvuldig onderzochte en onderbouwde suggesties van onder meer academici en middenveldorganisaties en het recht op onderwijs als een publiek goed te garanderen.

Zoals een krantenbericht onlangs stelde: het beurzensysteem is er simpelweg niet in geslaagd om “de juiste hoeveelheid middelen op tijd bij de juiste studenten te krijgen.” Een hoge ambtenaar binnen het agentschap zei het zo: ondanks de dagelijkse steun van ambtenaren van het departement en steundiensten was het National Student Financial Aid Scheme niet in staat om snel en coherent adequate oplossingen te creëren.

Het hoeft niet zo te zijn. We hebben altijd geargumenteerd dat gratis hoger onderwijs voor iedereen niet alleen wenselijk is, maar ook goed mogelijk. In onze verklaring voor de Heher Commissie – een adviescommissie die door de overheid in het leven is geroepen – gaven we verschillende aanbevelingen. Maar die zijn genegeerd.

Zoektocht naar een oplossing

In onze argumenten legden we de focus op een brede waaier van thema’s die verband houden met de rol die hoger onderwijs kan spelen voor de maatschappij en als factor voor de doelstellingen van sociale transformatie. Onze visie is dat publieke universiteiten cruciale instituten zijn voor de ontwikkeling van kennis, door hun rol in onderzoek en onderwijs. Door die functies dragen ze bij aan sociale, economische, culturele en intellectuele ontwikkeling.

Maar dat kan met de juiste omstandigheden, waaronder degelijke accommodatie en voeding voor studenten en voldoende financiële en intellectuele middelen. We voeren aan dat gratis hoger onderwijs geen doel op zich is. Het is daarentegen essentieel om de doelstelling te bereiken van de sociale, politieke en culturele doelstellingen van een maatschappij die nog de sporen met zich meedraagt van racisme en uitbuiting.

Een beleid dat erop gericht is om de volledige kosten van de studie te dragen is essentieel om die sociale doelstellingen te bereiken en een democratische en sociaal rechtvaardige maatschappij te creëren. We voeren aan dat, met een zorgvuldige en systematische planning, die sociale visie helemaal bereikbaar is.

Oplossingen

We waren geen voorstander van een hogere belasting op toegevoegde waarde (btw), omdat daarbij de armste gezinnen het hardst getroffen zouden worden. We stelden wel voor om de superrijken te belasten, die nu soms zelfs hun belastingen niet betalen.

Gelijkaardige ideeën rond het belasten van de superrijken zijn in detail uitgewerkt door de Franse econoom Thomas Piketty, de Amerikaanse senator en voormalig presidentskandidaat Bernie Sanders en Jeremy Corbyn, leider van de Britse Labourpartij. Daarnaast pleiten we ervoor om de uitstroom van kapitaal te stoppen. In het voorbije anderhalf jaar alleen al heeft 350 miljard rand (22 miljard euro) het land verlaten. In de periode van 2002 en 2011 liep het bedrag op tot naar schatting 1.400 miljard rand (90 miljard euro), volgens de organisatie Global Financial Integrity.

We argumenteren dat de staat het potentieel heeft, als hij dat wil, om die buitengewone uitstroom van kapitaal aan banden te leggen. Dat zou de overheid van voldoende middelen moeten voorzien om gratis hoger onderwijs te steunen en de chronische geldproblemen van de universiteiten op te lossen.

Onhoudbare situatie

De huidige situatie, waar duizenden studenten worden afgewezen terwijl anderen verdrinken in de schulden, is simpelweg onhoudbaar. De crisis waar de studenten mee kampen wordt steeds erger. Het bestuur van de universiteiten zou de handen ineen moeten slaan met de studenten om de overheid onder druk te zetten, in de plaats van te zoeken naar pleisters op een houten been, liefdadigheid of erger: geweld door private bewakingsfirma’s.

De aanhoudende besluiteloosheid van de overheid en de weigering om in te gaan op zorgvuldig onderzochte en beargumenteerde voorstellen door mensen binnen het hoger onderwijs, geeft geen hoopvol beeld van verandering.
De bureaucratische mechanismen van de National Student Financial Aid Scheme gebruiken om die crisis te milderen, zal mislukken en het sociale conflict enkel verdiepen.

Bron: The Conversation