De
zogenoemde ‘vrijgeborenen’ maken 2 miljoen van de 31,4 miljoen
kiesgerechtigden uit. Hun verwachte lage opkomst, berekend op grond
van de aantallen registraties, verontrust politici en analisten.
Jongeren
tussen achttien en twintig jaar hebben de apartheidsperiode niet
meegemaakt, maar hebben wel te maken met andere problemen: enorme
werkloosheid, institutionele corruptie, bendes, geweldsmisdrijven,
hiv/aids, inkomensongelijkheid en gebrekkige toegang tot onderwijs.
Toch heeft slechts een derde van deze ongeveer 683.000 jonge kiezers
zich geregistreerd om hun stem uit te brengen, volgens de
Zuid-Afrikaanse Onafhankelijke Kiescommissie.
Apathie
Experts
zijn er niet zeker van of gebrek aan belangstelling voortkomt uit
apathie, wat wereldwijd een trend lijkt onder jonge kiezers, of iets
anders. “Jongeren zien hun politieke activiteiten en sociale
verantwoordelijkheden fundamenteel anders dan de generatie van hun
ouders en grootouders”, zegt Adam Habib, politicoloog en hoofd
van de Universiteit van Witwatersrand. “Apathie is een
wereldwijde trend. De Zuid-Afrikaanse jeugd is wat dat betreft niet
anders dan de Amerikaanse, Britse, Europese of Indiase jeugd. Het zou
niet fair zijn hen als geheel apolitiek te noemen.”
Jongeren
zien politiek activisme niet vaak als plicht, voegt hij eraan toe.
Deels komt dat omdat ze teleurgesteld zijn over het gebrek aan
vooruitgang in de afgelopen twintig jaar democratie. “Ze hebben
niet het gevoel dat politici opkomen voor hun belangen en denken dat
stemmen geen verschil maakt.” Habib noemt de huidige
jeugdwerkloosheid en inkomensongelijkheid “precair” en
waarschuwt dat politici deze kwesties moeten aanpakken, willen ze een
kans maken op de stem van deze kennelijk apathische jongeren.
Veertig
procent van de Zuid-Afrikaanse bevolking is jonger dan 20 jaar.
Politieke partijen zouden er daarom goed aan doen zich te
herbezinnen, zegt hij. De ‘vrijgeborenen’ zullen bij de volgende
algemene verkiezingen van 2019 immers een derde van de
stemgerechtigden uitmaken.
“De
impact van deze groep zal de manier waarop de samenleving denkt, zich
gedraagt en met uitdagingen omgaat, fundamenteel veranderen. Weten we
wat ze denken? Weten we wat ze willen? Weten we of het systeem
waarmee we de toekomst ingaan, aansluit bij hun zorgen?”, vraagt
Habib zich hardop af.
ANC
Uit
een recente opiniepeiling van FutureFact bleek dat 64 procent van de
jonge kiezers “geen of weinig interesse” in politiek heeft.
Het onderzoek werd uitgevoerd onder 262 ‘vrijgeborenen’ uit de stad
en van het platteland.
Volgens
FutureFact vond 70 procent van de respondenten dat president Jacob
Zuma en zijn Afrikaans Nationaal Congres (ANC) steeds verder
verwijderd raken van de democratische principes waar diezelfde partij
ooit zo hard voor vocht. Vijfenzeventig procent was pessimistisch
over de toekomst, vanwege het gebrek aan verantwoordelijkheid en
politieke daadkracht bij de regering.
Jongeren
zitten volgens politiek expert Susan Booysen niet te wachten op
retoriek over de vroegere strijd en verdiensten, waarmee partijen nu
vaak steun proberen te verwerven. “Bij groepsdiscussies onder
zwarte jongeren van na de apartheid, gaat het zelden over de
vrijheidsstrijd en de noodzaak het ANC daarvoor te belonen”,
schrijft ze in het rapport ‘Twenty Years of South-African Democracy’.
Alexandra
Goldberg, een 20-jarige studente aan de Universiteit van Kaapstad,
geeft aan niet geïnteresseerd te zijn in het verleden. “Het
lijkt alsof de regering doorgaans niet weet waar zij mee bezig is en
de schuld op de apartheid schuift als verdedigingsmechanisme. Dat is
erg frustrerend. Laten we vooruitkijken en duidelijke doelen
nastreven.”
Goldberg
gaat wel stemmen, mede op aandringen van haar vader. “Hij zegt
dat je niet mag klagen als je niet gaat stemmen. Dat is een goed
punt. Gezien de geschiedenis van Zuid-Afrika en het kiesrecht, is het
een beetje een klap in het gezicht als je niet stemt. Er is zo hard
voor gevochten.”
De
negentienjarige Victor Hlatshwayo uit Vereeniging in de provincie
Gauteng, is het daarmee eens. “Ik wil kunnen kiezen. Ik heb
gehoord dat niet stemmen een stem voor het ANC is. Ik bekijk de
programma’s van alle partijen, en ook wat ze daadwerkelijk doen.”
