Uitdagingen en oplossingen
Hoewel de meeste leden van landarbeidersvakbonden vrouwen zijn, bestaan de meeste besturen van de vakbonden voornamelijk uit mannen. Vakbondsleiders zijn meestal mannen en heel weinig vakbonden nemen initiatieven om vrouwen te stimuleren om leiderschapsposities in te nemen.
Women on Farms Project (WFP) – partner van fos – erkent dit probleem en besloot daarom om landarbeidsters en vakbondsvrouwen samen te brengen om ervaringen uit te wisselen tijdens een driedaagse workshop. Tijdens deze uitwisseling werden de obstakels en strategieën voor vrouwen in leiderschapsposities binnen de vakbond diepgaand geanalyseerd. De workshop ging door in november en bracht vrouwen uit Zuid-Afrika, Namibië, Zimbabwe, Zambia, Tanzania en Mauritius samen in Johannesburg.
Workshop
Hoewel sommige vakbonden specifieke structuren voor vrouwen hebben opgezet, kwamen de deelnemers tijdens de workshop tot de conclusie dat dit vooral een manier is om de schijn hoog te houden, niet om de machtsstructuren effectief te wijzigen. De deelnemers identificeerden de volgende punten als een struikelblok voor vrouwen om op te klimmen binnen de vakbond:
– Seksuele intimidatie
– Gebrek aan ervaring en opleiding binnen de vakbond leidt tot minder leiderschapscapaciteiten en gebrek aan zelfvertrouwen
– Vergaderingen worden ’s avonds georganiseerd zonder transport te voorzien. Vrouwen worden gehinderd om deel te nemen door huishoudelijke verplichtingen.
– De meeste vakbondssecretarissen zijn mannen
– Vrouwen worden niet verkozen voor hogere posities door een gebrek aan vertrouwen van zowel mannen als vrouwen in de leiderschapscapaciteiten van vrouwen. Het is moeilijk om de mentaliteit hieromtrent (zowel bij mannen als vrouwen) te veranderen.
– Gebrek aan jobzekerheid en intimidatie door de werkgever maken vrouwen afkerig tegenover een engagement binnen de vakbond
– Vakbonden houden zich te weinig bezig met problemen op de werkvloer waar vooral vrouwen het slachtoffer van worden, zoals seksuele intimidatie of het feit dat vrouwen lagere lonen krijgen dan hun mannelijke collega’s
– Vakbonden voorzien zelden een budget specifiek voor genderwerking.
Voor een beter begrip van de achterliggende oorzaken van de obstakels voor vrouwen, werd er telkens dieper ingegaan op de ‘waarom-vraag’. Zo werd bv. de vraag gesteld: Waarom krijgen vrouwen weinig ruimte binnen de vakbond? Omdat mannen de vakbond domineren. Waarom? Omdat vrouwen opgevoed worden om te gehoorzamen. Waarom? Dit wordt ingegeven door traditionele en culturele overtuigingen.
Een ander voorbeeld ging in op de vraag waarom vrouwen niet strijden voor een hogere positie binnen de vakbond. Omdat vrouwen onvoldoende capaciteiten en zelfvertrouwen hebben. Waarom? Omdat er geen budgetten voorzien worden voor opleiding en capaciteitsversterking van vrouwen binnen de vakbond. Waarom? Omdat de vakbond geleid wordt door mannen en zij nemen beslissingen over het budget. Waarom? Mannen willen niet geleid worden door vrouwen. Waarom? Mannen vrezen dat ze hun macht zullen moeten afstaan.
Uit de ervaring van de deelnemers bleek dat initiatieven zoals het opzetten van vrouwencomités of een genderdesk niet volstaan om structurele obstakels voor vrouwen op te heffen. Om effectief verandering te brengen in de werkomstandigheden van landarbeidsters moeten de volgende individuele en institutionele veranderingen plaatsvinden:
– Bewustmaking en verandering brengen in mentaliteit
– Zorgen voor voldoende middelen voor vrouwen (jobs, training, etc.)
– Zorgen dat er wetten en een beleid bestaan om vrouwenrechten te verbeteren en te promoten
– Verandering brengen in traditionele en culturele ideeën en praktijken die de ondergeschiktheid van vrouwen bevestigen
Het voorbeeld van de door vrouwen geleide vakbond Sikhula Sonke – partner van fos – kwam ook aan bod. Omdat traditionele vakbonden geen afdoende antwoorden konden formuleren op de uitdagingen voor vrouwelijke landarbeidsters en seizoensarbeidsters werd deze alternatieve vakbond opgericht. Binnen Sikhula Sonke staan landarbeidsters centraal in de discussies en beslissingsprocedures.
Conclusies
Uit de workshop kwam naar voor dat er diep gewortelde structurele oorzaken aan de basis liggen van wat alle deelnemers binnen hun vakbond ervaren. De nood werd geïdentificeerd om een aparte ruimte te creëren voor het versterken van de leiderschapscapaciteiten van vrouwen. Ook was er eensgezindheid over de nood aan samenwerking tussen vrouwenorganisaties en vakbonden, met inbegrip van de vakbondsmannen. Een vervolgworkshop zal de hier aangehaalde ideeën verder ontwikkelen. Er zal ook een systematisch proces voor het versterken van capaciteiten van vakbondsvrouwen worden opgestart.
02 december 2013
Auteur: Carmen Louw en Colette Solomon (WFP)
Contact: lien.bauwens@fos-socsol.be
