Vandaag vergaderen de handelsministers van de zogenaamde BRICS-landen al in Hainan; morgen maken de staats- en regeringsleiders er hun opwachting.  

Zuid-Afrika is nog maar pas lid van de groep van opkomende economieën. China nodigde Zuid-Afrika in december vorig jaar officieel uit als lid. Het land had de voorbije jaren hard gelobbyd om toegelaten worden tot het elitekransje van toekomstige economische grootmachten.

Derderangseconomie

Het idee om Brazilië, Rusland, India en China (BRIC) samen te classificeren verscheen voor het eerst in 2003 in een conceptnota van Jim O’Neill, een econoom van de internationale investeringsbank Goldman Sachs. Zijn stelling was dat die snel groeiende economieën met hun aanzienlijke middenklasse en veelbelovende thuismarkt tegen 2050 de meeste landen van de G7 (de VS, Japan, Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië en Canada) economisch zullen overvleugelen.

De vier landen begonnen daarna ook daadwerkelijk met elkaar te overleggen over economische en handelsthema’s. Van Zuid-Afrika was nog helemaal geen sprake. In de analyse van O’Neill kwam Zuid-Afrika zelfs niet op de tweede rij van opkomende economieën.

Het bruto nationaal product van Zuid-Afrika, ongeveer 285 miljard dollar, bedraagt minder dan een vierde van het bbp van India of Rusland en minder dan een vijfde van dat van Brazilië. Het valt helemaal in het niet bij de 5000 miljard dollar die China in de weegschaal kan leggen. De Zuid-Afrikaanse economische groei van rond de 3 procent blijft ver achter bij de cijfers van 7 tot 10 procent die Brazilië, India en China kunnen voorleggen. Met 50 miljoen inwoners heeft Zuid-Afrika ook een veel kleinere bevolking, waardoor het zelfs op langere termijn nooit een grote markt zal worden als de andere BRICS-landen.

Maar als de grootste economie van Afrika is het land wel belangrijk; ook in politiek opzicht vormt het een mooie aanvulling op de bestaande groep.

Afrikaanse prioriteiten

Het Zuid-Afrikaanse ministerie van Internationale Betrekkingen en Samenwerking gaat ervan uit dat het lidmaatschap de positie van Zuid-Afrika als leidende economie in Afrika zal versterken. Het ministerie zegt dat president Jacob Zuma de top zal gebruiken om “het strategische belang van het land in de verf te zetten en om synergie te verzekeren tussen de agenda van BRICS-mechanisme, ontwikkeling en de economische prioriteiten van Afrika als de uitbouw van infrastructuur, de exploitatie van grondstoffen en de verhoging van toegevoegde waarde.”

In Zuid-Afrika klinkt niet iedereen even optimistisch. “BRIC begon als een economisch blok dat tegengewicht moest bieden, en nu wordt er zelfs gespeculeerd dat het politieke en economische strategieën zal ontwikkelen”, zegt Chris Landsberg, een docent internationale relaties aan de Universiteit van Johannesburg. Maar volgens Landsberg is het nog te vroeg om uit te maken of het lidmaatschap Zuid-Afrika tastbare voordelen zal opleveren.

“We zijn de nieuwe cheerleader van de club; we moeten uitkijken om niet te gauw opgewonden te raken”, zegt Lebohang Pheko, een econoom van het Afrikaanse Netwerk Gender en Handel, een niet-gouvernementeel initiatief. “Ik heb grote twijfels. Ik ben niet zeker hoe Zuid-Afrika en Afrika kunnen profiteren van het lidmaatschap in BRICS.” Volgens haar overlegt Zuid-Afrika weinig met de andere Afrikaanse landen en lijkt daar door de banden met de andere BRICS-landen niet meteen verandering in te zullen komen.

Investeringskracht

Andere economen wijzen echter op de investeringskracht van de nieuwe partners. De investeringen van de BRICS-landen en vooral van China zijn de belangrijkste factor in de onafgebroken groei die veel arme Afrikaanse landen de afgelopen jaren deden optekenen, zegt Biswajit Dhar, de directeur van het in New Delhi gevestigde Onderzoeks- en Informatiesysteem voor Ontwikkelingslanden.

China had aanvankelijk vooral aandacht voor de grondstoffensector in Afrika, waar investeringen tot niet veel extra ontwikkeling leiden. “Maar nu gaat er ook geld naar de landbouw, de nijverheid en zelfs de dienstensector, met name de telecommunicatie” zegt Dhar.

Volgens Pheko laten de positieve effecten van dergelijke investeringen voor de arme bevolking in arme Afrikaanse landen of zelfs in Zuid-Afrika op zich wachten. Ze geeft de textielsector als voorbeeld. “China is erin geslaagd door te dringen op onze markten en hun goedkope en inferieure producten hier te dumpen.”

De Zuid-Afrikaanse regering hoopt door de verbeterde contacten met de overige BRICS-landen makkelijker aan aangepaste technologie te komen in de landbouw en de nijverheid. Samenwerking in onderzoek op die terreinen kan ook veel opleveren. Volgens Dhar leiden de relaties tussen bedrijven uit de BRIC-landen en kleine en middelgrote bedrijven uit de armste landen ook tot technologieoverdracht.